Mal sharýashylyǵymen aınalysyp, tórt túliktiń babyn jasaý – qazaqtyń ata kásibi. Bir kezderi bárimiz bul kásipten syrt aınalǵandaı bolǵanbyz.
Biraq qazaq barda mal ónimderine suranystyń qashanda joǵary bolatynyn qazir birazymyz túsindik. Qýanarlyǵy, keıingi jyldary atakásipke qaraı moıyn burǵandardyń qatary artyp keledi. Al Shyǵys Qazaqstan oblysy Ulan aýdanynyń týmasy Maıdan Saǵynqumarov qyryq jyldan astam ýaqyttan beri mal sharýashylyǵymen aınalysyp, bul salanyń qyr-syryna ábden qanyqqan. Tipti mol tájirıbe jınaqtaǵan. Jaqynda óziniń 60 jyldyq torqaly toıyn bala-shaǵasymen, týǵan-týys, dos-jarandarymen atap ótken Mákeń aldaǵy ýaqytta da bul saladan qol úzbek emes, qaıta kásibin burynǵydan da jandandyryp, Elbasymyz Nursultan Nazarbaev únemi aıtatyn salany ártaraptandyrýǵa meılinshe den qoıǵan. Qazirgi tańda «Saǵynqumarov» sharýa qojalyǵynda 30-dan astam adam eńbek etedi. Olardyń qaraýynda 1250 iri qara, 570 jylqy, 320 eshki bar.
– Mamandyǵym – mal zootehnıgi. Kezinde osy oqýdy oqyp, salany kásibı turǵyda ıgerýim búginde sharýashylyq isin nátıjeli júrgizýime úlken septigin tıgizip otyr, – deıdi Maıdan aǵamyz. – 1996 jyly otbasymyzben aqyldasa otyryp osy sharýashylyqty qurýǵa bel baıladyq. Keler jyly sharýashylyǵymyzdyń qurylǵanyna 20 jyldyq mereıtoıymyz bolady. Osy ýaqyt aralyǵynda biraz qıyndyqty eńserip, búginde sharýany birshama jolǵa qoıdyq dep aýyz toltyryp aıtýǵa ábden bolady. Sharýashylyqtyń negizgi baǵyty et jáne sút, sonymen qosa jylqy da ósiremiz. Bolashaqta sút óńdeý shaǵyn zaýytyn turǵyzý oıda bar. Asyl- tuqymdy saýyn sıyrlardyń basyn kóbeıtý qolǵa alynýda.Ol úshin sharýashylyqqa qosymsha jer jáne Úkimetten jeńildetilgen nesıe kerek. Úkimettiń qamqorlyǵynsyz sharýashylyq úlken jetistikke qol jetkizbes edi. Búginde sharýashylyq jaqsy damyp keledi. Úkimetten qosymsha sýbsıdıa beriledi. Malshylardyń qysqa ázirligi jaqsy. Qysqy mal azyǵy jınalǵan. Olardyń qystaǵy da qylyshyn súıretip kele jatqan qysqa saqadaı saı. Ótken jyly memlekettik «Yrys» baǵdarlamasy boıynsha jeńildetilgen nesıe aldyq. Nesıeleý sharty boıynsha nesıegerdiń óz analyq iri qara maly bolýǵa tıis. Budan basqa sharýashylyqta veterınarlyq-sanıtarlyq jaǵynan bári de oıdaǵydaı bolýy kerek. Nesıe quralyna asyltuqymdy 100 saýyn sıyr satyp alyndy. Tehnıka men basqa da qajetti qural-saımandar birshama jańartyldy.
Traktor, salqyndatqysh-tank, sıyr saýatyn qurylǵy máselesi de osy qarajattyń arqasynda sheshildi. Sıyr jáne buzaýlarǵa arnalǵan qystyq qora soǵyldy.
Mákeńniń Qudaı qosqan qosaǵy Gúlnaz Nıazbekqyzynyń mamandyǵy esepshi. Úıde bir esepshi bolsa, budan otbasynyń utary kóp eken. Sharýashylyqtyń kiris-shyǵysyn únemi shotqa salyp, muqıat eseptep otyrýynyń arqasynda tapqan tabys ornymen jumsalyp, jyldan-jylǵa eselenip keledi. Bir sózben aıtqanda, Gúlnaz jeńgemiz otbasynyń uıytqysy bolýmen qatar, sharýashylyqtaǵy istiń de berekesin kirgizip otyr. Ol – Ulan aýdanyndaǵy «Aıyrtaý nesıe» seriktestiginiń tóraıymy, bilikti qarjyger. Sharýashylyqtyń ysyrapsyz, óte tıanaqty, jumysshylardyń tártippen, joǵary deńgeıde jumys isteýin qalaıdy.
Marat Saǵynqumaruly óz jumysshylarynyń áleýmettik jaǵdaıyna kóp kóńil bóledi. Eńbek adamdarynyń jalaqysyn ýaqytyly beredi. Malshylardyń tamaǵy, jatyn orny, kómir, otyn-sýy tegin. Páterleriniń, elektr jaryǵynyń tólemaqysyn ózi tólep kómektesedi. Búginde árbir malshynyń úıiniń aýlasynda jeńil sheteldik avtokólik bar. «Nesıe alyp, tirshiligimdi túzeımin» degen eńbekkerlerge sharýashylyq basshysy ózi kepildik beredi. Qazirgi tańda bul sharýashylyqta eńbek etip júrgen jandardyń jaǵdaıy joǵary deńgeıde desek te bolady. Árıne, óz eńbeginiń beınetimen qosa úlken zeınetin kórip otyrǵan sharýashylyq basshysynyń turmysy da jaqsy, búgingi zamanǵa saı. Báride eseli eńbekpen, mańdaı termen kelgen dúnıeler. Sharýashylyq kúnnen-kúnge, jyldan-jylǵa kórkeıip, ósip keledi. Bıylǵy qaz-qatar salynǵan 7 turǵyn úı, 4 qora, bir mal soıatyn, bir ferma, bári de zaman talabyna saı turǵyzylǵan. Alda áli 3 qora, 2 úı turǵyzý josparda bar. Sharýashylyq basshysy jaqynda qurbandyq shalyp, aıt meıramy kúnderi mal etin jumysshylarǵa taratyp berdi. Maıdan aǵa «Ákem bala kezimde «Qarapaıym bol, Jer Anaǵa mańdaı terińdi tógip, eńbek et» degendi jıi aıtatyn. Sol qaǵıdany áli de este saqtap, ózimniń ustanymym sanaımyn» deıdi. Ol eńbek túbi árqashan da zeınet ekenin túsinedi.
Mákeń zaıyby Gúlnaz ekeýi alty bala tárbıelep, ósirip, búginde nemere súıip otyr. Balalarynyń bári de joǵary bilim alyp, ár salada eńbekke aralasa bastady.
«Saǵynqumarov» sharýa qojalyǵy qyzmetkerleri jyldan-jylǵa eńbek ónimdiligin arttyryp keledi. Olar aýdannyń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna da súbeli úles qosýda. Ablaket aýyldyq okrýgine únemi demeýshilik kórsetip, túrli sharalardyń ótkizilýine muryndyq bolyp júr.
Sharýashylyqta eńbek ónimdiliginiń artýyna birden-bir sebep – qyzmetkerlerdiń alańsyz jumys jasaýyna barynsha jaǵdaı jasalǵandyǵy. Jalaqy únemi ýaqytyly tólenedi. Jyl saıyn jalaqy shamamen 20 paıyz kóterilip otyr. Bul qyzmetkerlerdiń óz jumysyna degen yntasyn arttyrary sózsiz.
Sharýashylyqtyń aýyl sharýashylyǵy tehnıkasy men avtokólikterge arnalǵan óz parki bar. Búginde MTZ-80, IýMZ-6, T-2512, DT-25, Belarýs-82.1, ÝAZ, KamAZ syndy tehnıkalary jumystyń toqtaýsyz júrgizilýine árqashan saqadaı saı turady. Osynshama tehnıkany únemi maılap-saılap, aqaýyn jóndep, babynda ustaý da nazardan tys qalmaıdy.
Al malǵa, onyń ónimderine degen suranys jyl boıy tolastaǵan emes. Sharýashylyqtyń mal ónimderi oblys ortalyǵyndaǵy «Shyǵys tańy», «Járdem» syndy iri saýda núktelerine jetkiziledi. Bul jergilikti tutynýshylardy tabıǵı taza ónimmen qamtamasyz etýge múmkindik týǵyzady. Búginde tutynýshylar «Saǵynqumarov» sharýa qojalyǵynyń ónimderimen jete tanys. Mundaı tanymaldyqtyń óz ónimderin ótkizýde úlken kómegi baryn olar árqashan da sezinip otyrady.
Derekkóz: Aıqyn-aqparat
Pikir qaldyrý