Almatydaǵy qoǵamdyq kólikter esep aıyrysýdyń jańa elektrondyq júıesine kóshirilmek. Ataýy «Ońaı» bolǵanymen bul júıeni alyp shahardaǵy jolaýshylar tasymaly salasyna engizý qala sheneýnikteri men tasymalǵa jaýapty kásiporyndar úshin ońaıǵa soqpaıtyn sıaqty. Bul týraly «Qamshy» portaly habarlaıdy.

Olaı deıtinimiz, 2008 jyly Almaty avtobýstaryna jolaqysyn qabyldaıtyn valıdatorlar qoıylǵan tusta da esep aıyrysýǵa arnalǵan cash-kartalaryn qoldanysqa engizýge talpynys jasalǵan bolatyn. Tipti, úırenshikti ádetpen joǵary oqý oryndary stýdentteri men zeınetkerler arasynda osy kartalardy taratý jumystary bastalyp ta ketip, kóp uzamaı aıaqsyz qaldy. Bul júıeniń ekonomıkalyq tıimsizdigi men qarapaıym turmystaǵy qoldanysqa qolaısyzdyǵy sol kezde de aıtyldy.

Bıyl kúzde jolaýshylardy bılettendirýdiń elektrondy júıesi týraly áńgime qaıtadan bas kótergende turǵyndardyń kópshiligi muny qalaǵa jańa ákimniń taǵaıyndalýymen baılanystyrdy. Alaıda, bul júıege kóshý Almaty qalasy jolaýshylar men júk tasymalyn damytýdyń 2012-2016 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasynda josparlanyp qoıǵanyn aıtyp ótken jón.

Bılettendirýdiń bul júıesi synaq túrinde aǵymdaǵy jyldyń qazan aıynan bastap qoldanysqa endi. Birinshi kezekte, «Ońaı» kartalaryn oqıtyn arnaıy qurylǵylar komýnaldyq menshiktegi avtoparkterdiń avtobýstaryna qoıylyp, keıin jeke menshik tasymaldaýshylardyń kólikterin de qamtymaq. Atalǵan júıeni júzege asyrý «Almaty qalasynyń kólik holdıńi» JSHS-ge júkteldi. Jalpy quny 12 mıllıon AQSH dollaryn quraıtyn joba tolyqtaı otandyq ınvestorlardyń esebinen qarjylandyrylady jáne jeti jyl merzim ishinde ózin-ózi tolyq aqtaıdy dep kútilýde.

Endi qala basshylyǵynyń bul júıeni engizýdegi kózdegeni ne degen suraqqa kelsek. Mundaǵy maqsat eń aldymen osy saladaǵy qarjy aınalymyn kóleńkeli naryqtan jaryqqa shyǵarý. Sóıtip, qala búdjetine túsetin salyq kólemin arttyrý. Eger bul júıe oıdaǵydaı júzege asatyn bolsa, ákimdiktegiler qaladaǵy jolaýshylar legi men jolaýshy tasymalynan túsetin naqty tabystyń shynaıy kólemin anyqtaýǵa da múmkindik týatynyna senimdi.

Qala basshylyǵy qansha jerden ıgi maqsatpen qolǵa alynyp otyrǵan júıe retinde kórsetýge tyrysqanmen, birshama qıyndyqtyń týyndap otyrǵany, ondaı qolaısyzdyqtar aldaǵy ýaqytta da kezdese beretinin aıtyp ketý kerek.

Birinshiden, «Ońaı» kartasyna kóshý buǵan deıin bir aılyq jol júrý bıletin qoldanyp kelgender úshin óte  tıimsiz. Sebebi, qoǵamdyq kólikke ár mingen saıyn qaltańyzdaǵy kartadan teńge shegerilip otyrady. Bir sózben aıtqanda, jol júrý bıletin paıdalanýshylardy aıdaladan tanıtyn jeke tasymaldaýshylardyń atalǵan «masyldardan» ońaı qutylýyna keremet múmkindik týmaq.

Ekinshiden, qoǵamdyq kólikti turaqty paıdalanbaıtyndardyń atalǵan kartany ońaılyqpen ala qoımasy anyq. Al, tasymaldaýshylar qoǵamdyq kóliktegi qolma-qol tólem jasaý múmkindigin joqqa shyǵaryp otyr.

Úshinshiden, qoǵamdyq kóliktegi kóleńkeli qarjy aınalymymen kúresemiz deıtinder kerisinshe kondýktory joq avtobýspen tegin qydyratyn «qoıandarmen» alysyp ketýi múmkin. Olaı deıtinimiz «Ońaıdyń» avtobýstarǵa ornatylyp jatqan karta oqıtyn qurylǵylary ne bılet, ne chek basyp shyǵaratyn múmkindikterge ıe emes. Al, ár aıaldamadan bir kórinetin jelilik baqylaýshylardyń jolaýshylardyń qolyndaǵy kartanyń paıdalylǵan, paıdalanylmaǵanyn tekserip shyǵýy bizdiń búgingi jaǵdaıymyzda taǵy da múmkin emes.

Tórtinshiden, árıne, jańa júıeniń jolaýshylar úshin de, júıeni jarnamalaýǵa qyzý kirisip ketken jergilikti bılik úshin de qarjylyq turǵydan tıimsizdigi aldymyzdan shyǵady. Tıyndy teńgege jalǵap júrgen jurtqa tórt júz teńge de az aqsha emes. Bir úıden birneshe adam osyndaı karta alatyn bolsa, otbasylyq búdjetke az shyǵyn kelmes. Odan keıin, kórip júrgenimizdeı osy júıeni nasıhattaý jumystary qyzý júrýde. Aıaldamalar men qoǵamdyq kólik ishinde arnaıy promoýterler únparaqtar taratyp, jańa júıeniń qyr-syryn jolaýshylarǵa túsindirip júr. Kóshe boıyndaǵy alyp bılbordttarǵa tanymal estrada juldyzdarynyń atynan «Ońaı» kartasyn paıdalanýǵa shaqyrǵan úgit materıaldary ornalastyrylýda. Onyń barlyǵy tegin júzege asyp jatqany týraly balabaqshadaǵy sábıdi de ılandyra almaısyz.

Kez-kelgen jańa júıe qoǵam suranysynan týyndap, kóptiń tilegin qanaǵattandyra alsa ǵana ómirsheń bolatyny ámbege aıan. Tıimdi-tıimsiz tustary jan-jaqty saraptalmaǵan, kóptiń talqysynan ótpegen «Ońaı» tólem kartalaryn az ýaqyt ishinde apyl-ǵupyl qoldanysqa engizý ıdeıa avtorlaryna shyn máninde ońaıǵa túspeıdi deıtinimiz de sodan.

Darhan Muqan