Alashtanýshy ǵalym Sultanhan Aqqululy Qazaq elinen Alash kósemi Álıhan Bókeıhannyń 150 jyldyǵy halyqaralyq deńgeıde Iýnesko aıasynda atalatyny jóninde súıinshi surap, ult tarıhyndaǵy biregeı tulǵa esimin Eýrazıa ulttyq ýnıversıtetine berý kerek degen usynys bildirdi.
Elimizde qazirgi tańda ulttyq, memlekettik, halyqaralyq, avtonomıalyq, aksıonerlik jáne jeke menshik joǵarǵy oqý oryndarynyń sany 120 shaqty bolsa, solardyń birde-bireýine áli kúnge deıin Álıhan Bókeıhan esimi berilmegeni aıan.
Qazaq elinde búgin Ál-Farabı, Qorqyt ata, Ahmet Iassaýı, M.H.Dýlatı, Abylaı han, Mahambet, Jáńgir han, Qurmanǵazy, Shoqan Ýálıhanov, Ybyraı Altynsarın, Abaı esimderimen atalatyn irgeli joǵarǵy oqý oryndary bar. Keńes dáýirinde jasaǵan qaıratkerler: D.Qonaev, E.Býketov, M.Qozybaev, D.Serikbaev, M.Ospanov, Sh.Esenov, O.Baıqońyrov, M.Saparbaev, A.Myrzahmetov t.b. esimderimen atalatyn joǵarǵy oqý oryndary jumys isteıdi. Sondaı-aq qazirgi ýnıversıtetter men ınstıtýttardyń birqatary Álıhan Bókeıhannyń zamandastary men úzeńgilesteri: Shákárim, A.Baıtursynuly, M.Dýlatuly, M.Tynyshbaıuly, H.Dosmuhameduly, S.Toraıǵyruly, S.Asfandıarov, T.Rysqulov, S.Seıfýllın, İ.Jansúgirov, M.Áýezov, T.Júrgenov, Q.Jubanov, Q.Sátpaev esimderin ıelengen. Árıne, onyń bári Qazaq eli táýelsizdik alýynyń arqasynda, tarıhta ótken birtýar tulǵalarymyzdy ulyqtaýǵa múmkindik týǵandyǵynan dep bilemiz.
Alash kósemi Álıhan Bókeıhannyń senimdi serigi, úzeńgiles inisi, qymbat dosy, ult ustazyna aınalǵan Ahmet Baıtursynuly atymen búgingi tańda Qostanaı memlekettik ýnıversıteti, Ulttyq ǵylym akademıasynyń Til bilimi ınstıtýty atalady. Sol Ahań Álıhan aǵasyna mynadaı mazmunda óleń joldaryn arnaǵan edi:
Qyraǵy, qıa jazbas suńqarym-aı!
Qajymas qashyq jolǵa tulparym-aı!
Úıilgen ólekseni órge súırep,
Shyǵarmaq qyr basyna ińkárim-aı!
Kereký jerinde S.Toraıǵyruly atyndaǵy Pavlodar memlekettik ýnıversıteti jáne J.Aımaýytuly atyndaǵy Pavlodar oblystyq qazaq mýzykaly drama teatry bar. Bári durys, bári keremet.
Qazaq ádebıetiniń klassıgi, ult tarıhyndaǵy biregeı tulǵa Júsipbek Aımaýytuly bolsa, ol Álıhan Bókeıhandy bylaı baǵalaǵan bolatyn: «Qarańǵydan qan jylap qańǵyrǵan kúnde basyńdy alash jolynda qurban qylǵan aǵamyz, asqar belimiz! Sizdi kórgendegi júrektiń qýanyshyn til aıtyp jetkizerlik emes. Ómirińdi jibergen jolyń, biz, inilerińe jaǵyp qoıǵan sham-shyraq. Jasasyn, súıregen, alashyń! Jasa sabazym!»
Al, Alash aqyny Sultanmahmut Álıhan Bókeıhannyń tarıhı baǵasyn kesteli kórkem sózben bylaısha sýrettep bergen edi:
Kósh bastaǵan erimiz!
Qýanyshta elińiz.
Tóbemiz kókke jetkendeı,
Kókirekten búgin ketkendeı
Sizdi kórip sherimiz.
Elińizdiń bul shaǵyn,
Alash týyn hám baǵyn,
Kózben kórip tólendi
Kópten bergi terińiz.
Alash týyn qolǵa alǵan,
Qarańǵyda jol salǵan,
Arystanym, kelińiz!...
Eshkimniń Álıhanǵa bar ma sózi,
Demeıdi qandaı qazaq ony oń kózi.
Semeı tursyn, jeti oblys bar qazaqtan,
Talassyz jeke-dara tur ǵoı ózi.
Mundaı mazmundaǵy kórkem mysaldy molynan keltirýge bolady. Aıtaıyn degenimiz, Alash kósemi Álıhan Bókeıhandy zamanynda qalyń Qazaq eli ardaq tutty, bıik baǵalady. Onyń úzeńgiles inileriniń, nıettes qaıratkerleriniń esimderi táýelsizdik zamanynda oryndy qurmettelip jatyr. Alaıda osy búgin Ahmet Baıtursynuly, Mirjaqyp Dýlatuly, Halel Dosmuhameduly, Muhametjan Tynyshbaıuly, Júsipbek Aımaýytuly, Sultanmahmut Toraıǵyruly, Maǵjan Jumabaıuly tirilip kelse, ózderiniń atymen ýnıversıtet pen teatr, jeke aýdan atalǵanyn bilse, biraq áli kúnge deıin ardaqty Álıhan Bókeıhan esimin ulyqtaıtyn Astanada laıyqty bir kósheniń, táýelsiz Qazaq elinde bir ýnıversıtettiń, jeke aýdannyń, qalanyń joǵyn kórip uıalatyn edi.
Qaıyrbek Kemeńger,
L.N.Gýmılev atyndaǵy EUÝ
«Alash» mádenıet jáne rýhanı damý
ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri
