ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيسە-مينيسترى سۆەتلانا جاقىپوۆا حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ جاعدايى مەن ۇكىمەتتىڭ الەۋمەتتىك سالاداعى جوسپارلارى تۋرالى ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە وتكەن باسپاسوز-كونفەرەنسياسىندا ايتتى دەپ حابارلايدى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى.     

سۆەتلانا جاقىپوۆانىڭ ايتۋىنشا، ۇكىمەتتىڭ الەۋمەتتىك سالا بويىنشا جۇرگىزىپ جاتقان جۇمىسى مەملەكەت كومەگىن الۋشى بارلىق تاراپتار ءۇشىن مىندەتتەر اۋقىمىن جۇزەگە اسىرۋدا كەشەندى ءارى جۇيەلى كوزقاراستى قاجەت ەتەدى.

«بۇگىندە ەكى ميلليون قازاقستاندىق زەينەتكەر وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 20 پايىزعا وسكەن زەينەتاقى الىپ ۇلگەردى. ال كەلەسى جىلدان باستاپ، 460 مىڭ مۇگەدەك ءۇشىن جاردەماقى ينفلياسياعا قاتىستى جىل سايىنعى يندەكساسيادان تىس، 16%-عا وسەدى. جەكەلەگەن ازاماتتار ساناتىنا جاردەماقىنى وسىرۋدەن بولەك، الەۋمەتتىك قىزمەتتەر جۇيەسىن جاڭعىرتۋدى جانە دە كوبىنەسە جاريا ايتىلا قويمايتىن تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتان زارداپ شەگۋشىلەر، سوتتالىپ كەلگەندەر، بەلگىلى ءبىر تۇرعىلىقتى مەكەن-جايى جوق تۇلعالار سىندى توپتارمەن جان-جاقتى جۇمىس ىستەۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز»، – دەدى ۆيسە-مينيستر.         

       زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ جاڭعىرۋى

2017 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ بازالىق زەينەتاقى مولشەرى 14 466 تەڭگەنى، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى 31 245 تەڭگەنى قۇراپ، 2017 جىلدىڭ 1 تامىزىنداعى جاعداي بويىنشا بازالىق زەينەتاقى الۋشىلار سانى 2 116 609 ادامدى، ىنتىماقتى زەينەتاقىنى الۋشىلار قاتارى 2 099 638 ادامدى مەجەلەدى.

ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى 2018 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ ەنگىزىلەتىن بازالىق زەينەتاقىنى تاعايىنداۋدىڭ جاڭا ءتاسىلىن ءتۇسىندىرۋ تۇرعىسىندا بەلسەندى جۇمىس اتقارۋدا.

قازىرگى زەينەتاقى تولەمدەرىن تاعايىنداۋ ءتاسىلى بولسا، جۇمىسپەن قامتۋدىڭ قاعاز جۇزىندەگى تۇرىنە يتەرمەلەيتىندىكتەن، ءارى قاراي بارلىق زەينەتاقى ءتۇرىنىڭ مولشەرى زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ مەرزىمى مەن ازاماتتاردىڭ جيناعان قارجىسىنا بايلانىستى بولادى.

قازىرگى ۋاقىتتا زەينەتاقى زەينەت جاسىنا جەتكەندەرگە بارىنە بىردەي ەڭبەك ءوتىلىن جانە زەينەتاقى جيناعىن قالىپتاستىرۋعا قاتىسۋدى ەسكەرۋسىز تاعايىندالادى. كەلەسى جىلدان زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ وتىلىنە قاراي بەرىلەتىنى كوزدەلۋدە. وسى ورايدا 1988 جىلدان كەيىنگى جيناقتاۋشى زەينەتاقى جۇيەسىنە زەينەتاقى اۋدارىمدارىنىڭ ءتۇسۋ ارالىعى عانا ەسەپتىلىنىپ قويماي، 1998 جىلعا دەيىنگى دە ەڭبەك ءوتىلى نازارعا الىناتىنى بولجانۋدا.     

مۇنداي ءادىس 30-40 جىل ەڭبەك ءوتىلى بولسا دا، تومەن زەينەتاقى الىپ وتىرعان ادامدارعا قاتىستى ادىلدىك ورناتاتىنى كۇتىلۋدە. 1998 جىلعا دەيىنگى 33 جىلدان اساتىن ءوتىلى بار تۇلعالارعا نەمەسە 1998 جىلدان كەيىنگى ءوتىلىن ەسكەرە وتىرىپ، بازالىق زەينەتاقى اعىمداعى كولەمىمەن سالىستىرعاندا ەكى ەسەگە كوبەيەدى. ەگەر بۇل سوما ءقازىر 12 مىڭ تەڭگەنى كورسەتسە، 2018 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن زەينەتكەرلەردىڭ اتالعان توبى ىنتىماقتى جانە جيناقتاۋشى زەينەتاقىعا قوسا، 28 مىڭ تەڭگەنى يەمدەنەتىن بولادى. 

2018 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن 2.1 ملن زەينەتكەر ءۇشىن بازالىق زەينەتاقى 1،8 ەسەگە جوعارىلايدى (44،7% ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن 74% كوپ، 45،2% ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن 100% كوپ الاتىن بولادى).

سونىمەن قاتار، قازىرگى كەزدە زياندى جانە ءقاۋىپتى ەڭبەك جاعدايىندا جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتاردىڭ زەينەتكە ەرتە شىعۋ شارالارى قاراستىرىلعان.

ەگەر جۇمىسكەردىڭ ءوزىنىڭ 1998 جىلدان اۋداراتىن مىندەتتى زەينەتاقى جارناسىنىڭ سوماسى، جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ 2014 جىلدان جاسايتىن جارناسى جانە ەرىكتى زەينەتاقى اۋدارىمدارىنىڭ سوماسى زەينەتاقى اننۋيتەتىن ساتىپ الۋعا جەتكىلىكتى بولسا  (ەر ادامدارعا - 7 098 035 تەڭگە، ايەلدەرگە – 9 890 035 تەڭگە)، وندا ول ازامات زەينەتكە 50 جاسىندا شىعا الادى.

ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنىڭ دەرەگىنە قاراعاندا، مۇنداي قۇقىقتى زياندى ەڭبەك جاعدايىنداعى 640 ادام پايدالانعان. 2019 جىلعا تامان تاعى 1000 ادام سايكەس اننۋيتەتتى ساتىپ الۋعا قاجەتتى قورعا يە بولادى.

جاڭا سيپاتتاعى اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك

2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان، ەلباسىنىڭ ۇلت جوسپارى اياسىنداعى تاپسىرماسىنا ساي، قازاقستان اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتى كورسەتۋدىڭ جاڭا سيپاتىنا كوشەدى.

بۇل تۇستا بارلىق ەڭبەككە جارامسىز، مەملەكەت قولداۋىنا مۇقتاج ازاماتتاردىڭ بارلىعى 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان سوماسى كوبەيگەن جاردەماقى الاتىنى جوسپارلانۋدا.

ەڭبەككە قابىلەتتى ازاماتتارعا الەۋمەتتىك قولداۋدىڭ 2 پاكەتى قامتاماسىز ەتىلەدى – بۇل اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك جانە جۇمىسپەن قامتۋ باعدارلاماسىنا قاتىسۋ تالابىمەن مەملەكەت ەسەبىنەن وقۋ، شاعىن نەسيە الۋ، ەڭبەك رەسۋرستارى تاپشى وڭىرلەرگە قونىس اۋدارى مۇمكىندىگى.

جاڭا سيپاتتاعى اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەككە دايىندىق شەڭبەرىندە، قازاقستاندا مىنە ءتورتىنشى جىل «ورلەۋ» جوباسى ىسكە اسىرىلۋدا. قاناتقاقتى وڭىرلەردە جوبا ءوز تيىمدىلىگىن دالەلدەگەندىكتەن، بۇگىندە ونىمەن بارلىق وبلىستار قامتىلۋدا.

بارلىعى بيۋدجەتتە «ورلەۋ» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋعا بيىل 7،1 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان. جىلدىڭ العاشقى جارتىسىندا جوباعا قاتىسقان 107087 ادامنىڭ 95%-ى جۇمىسپەن قامتىلدى. جوباعا قاتىسۋشىلاردىڭ جان باسىنا شاققانداعى ورتاشا تابىسى 4949 تەڭگەدەن 15 325 تەڭگەگە ءوستى. تۇراقتى جۇمىس ورىندارىنا جوبانىڭ بارلىق ەڭبەككە قابىلەتتى قاتىسۋشىلارىنان 73،3%-ى ورنالاسقان. 

وسىلايشا، جاڭا سيپاتتاعى اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتى ەنگىزۋ ارقىلى، الەۋمەتتىك جاردەمدى الۋشىلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى كۇشەيىپ، جۇمىس ىزدەۋ مەن ءوزىن قامتۋداعى ىنتاسى جوعارىلاماق. سونداي-اق، از قامتىلعان ازاماتتاردىڭ ەل ەكونوميكاسى مەن قوعام ءومىرىن جاقسارتۋعا اتسالىسۋى شيراماق. ناتيجەسىندە بۇنىڭ ءبارى ازاماتتاردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن كوركەيتۋگە سەپتىگىن تيگىزەتىنى كوزدەلۋدە.

الەۋمەتتىك قىزمەتتەر جۇيەسىن جاڭعىرتۋ

الەۋمەتتىك قىزمەتتەر جۇيەسىن جاڭعىرتۋ 2009 جىلدان بەرى جۇرگىزىلىپ كەلەدى. رەفورما جەمىسى تومەندەگىدەي كەيپىن اڭعارتۋدا:

- ازاماتتاردىڭ قىزمەت كورسەتۋ ۇيىمىن تاڭداۋ مۇمكىندىگى. بۇعان دەيىن ادامداردى 100-600 ادام ءومىر سۇرەتىن ينتەرنات-ۇيلەرگە جىبەرەتىن بولسا، ءقازىر اتالعان قىزمەتتەردى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار كورسەتۋدە. بۇگىندە 106 ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم 6 مىڭنان استام ادامدى قامتۋدا. بۇل قادامسىز مەملەكەت تاعى 60 جاڭا ينتەرنات-ۇي سالۋعا ءماجبۇر بولار ەدى؛ 

- كوپتەگەن اتا-انالار بالالارىن وتباسىندا ساقتاپ قالۋعا نيەتتى بولعاندىقتان، مامانداندىرىلعان كۇندىزگى بولىمشەلەر اشىلدى. بۇگىندە بۇرىندارى ينتەرنات-ۇيلەردە بولعان التى جۇزدەن استام بالا وتباسىلارىنا ورالىپ، قىزمەتتى كۇندىزگى بولىمشەلەردى الۋدا؛

- ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەردىڭ تەگىن كولەمىن الۋ قۇقىعى جوق ازاماتتار ءۇشىن قوسا قارجىلاندىرۋ مۇمكىندىگى ۇسىنىلۋدا.

قازىرگى ساتتە سۇرانىس كۇشەيگەندىكتەن، ادام ساۋداسى مەن زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارى، بەلگىلى ءبىر تۇرعىلىقتى مەكەن-جايى جوق تۇلعالار سىندى ساناتتارعا ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر اۋقىمىن كەڭەيتۋ قاجەتتىلىگى تۋىندادى.

وسىعان بايلانىستى، «بولاشاققا كوزقاراس: قوعامدىق سانانى جاڭعىرۋى» باعدارلامالىق ماقالاسى اياسىندا، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى كەلەسى باعىتتاردى قامتيتىن جاڭا الەۋمەتتىك قىزمەتتەر جۇيەسىن ءارى قاراي دامىتۋ تۇجىرىمداماسىن ازىرلەدى:

- اۋىلداعى قىزمەتتەر قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ. سەبەبى بۇگىندە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار نەگىزىنەن قالالاردا جۇمىس ىستەۋدە. بۇل تۇيتكىلدى تارقاتۋ ءۇشىن جەكە سەكتوردى تارتۋ كوزدەلۋدە.

- جەكە سەكتوردى تارتۋعا قاتىستى قىزمەتتەر ءتاريفى مەن ستاندارتتاردى قايتا قاراستىرۋ. بۇل قاعيداتتار مەملەكەتتىك مەديسينالىق-الەۋمەتتىك مەكەمەلەرمەن بىرگە، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ناقتى شىعىندارىن ەسكەرە وتىرىپ جاسالماق.

نارىقتاعى باسەكەلەستىكتىڭ كۇشەيۋى ارقاسىندا، ەڭبەكمينى كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى كوتەرىلەتىنىن بولجاۋدا. وسىعان قاتىستى جاڭا ستاندارتتار جاسالىپ، كادرلار دايارلاۋ مەن قايتا دايارلاۋ جۇيەسى قايتا سۇزگىدەن وتپەك. بۇدان تىس، قارجىلاندىرۋ تەتىگىنىڭ وزگەرۋى ارقاسىندا ەڭبەكاقىنى ۇلعايتۋ ماسەلەسى كوتەرىلۋدە.

ەڭبەك مينيسترلىگى ساراپشىلارىنىڭ تالداۋىنشا، الداعى ۋاقىتتا الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋدىڭ جاڭاشا ۇيىمداستىرىلۋى مەملەكەتتىڭ، ازاماتتىڭ جانە وتباسىنىڭ ىنتىماقتاسا ارەكەتتەسۋىنە ارقا سۇيەمەك.