كەشە عانا ارتا قالعان 2017 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ سوڭعى كۇندەرى مەن 2018 جىلدىڭ باسى  الەم جۇرتىن تاعى ءبىر ەلەڭ ەتكىزدى. الەم ساياساتىندا  اتى ءجيى اتالاتىن يراندا بولعان نارازىلىق شەرۋلەرى جۇرت نازارىن وزىنە اۋداردى. ەلدەگى ازىق-تۇلىك باعاسىنىڭ شارىقتاۋى، جۇمىسسىزدىقتىڭ ءوسۋى ءتارىزدى الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جاعدايعا بايلانىستى تالاپتار قويۋدان 28 جەلتوقساندا مەشحەد قالاسىندا باستالعان شەرۋ ەل بيلىگىنە قارسى ۇرانمەن يراننىڭ بىرنەشە ايماعىندا جالعاستى. يراننىڭ قاۋىپسىزدىك مينيسترلىگى تەك ءتارتىپ بۇزۋشىلار مەن ازعىرۋشىلاردىڭ كەيبىرەۋىنىڭ انىقتالىپ، قاماۋعا الىنعانى تۋرالى حابارلاعان. ازاتتىقتىڭ پارسى تىلىندە حابار تاراتاتىن فاردا راديوسىنىڭ 3 قاڭتاردا تاراتقان سوڭعى مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، يراننىڭ 70-كە جۋىق قالاسىندا ءوتىپ جاتقان نارازىلىق شەرۋلەرى باستالعالى بەرى مىڭداعان ادام قاماۋعا الىنىپ، 21 ادام مەرت بولعان. الەۋمەتتىك جەلىلەردە مەرت بولعاندار سانىنىڭ 21 ادامنان دا كوپ ەكەندىگى جانە شەرۋگە شىققاندار مەن پوليسيا اراسىندا قاقتىعىس ورىن الىپ، كەڭسەلەر مەن كولىكتەردىڭ ورتەنگەنى تۋرالى حابار تارادى. جەرگىلىكتى پوليسيا كۇشتەرى مالىمەتتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، يسنا اگەنتىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، يران تۋىن كوشەدە ورتەگەن بۇزاقىلار ۇستالعان. فرانسيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى يرانعا وسى اپتاعا جوسپارلانعان ساپارىن كەيىنگە قالدىردى. وسى جولعى قارسىلىق شەرۋدىڭ باستى سەبەبى - ەلدەگى قىمباتشىلىق پەن  جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىنىڭ  ءوسۋى دەيدى. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك،  2017 جىلى ەلدە جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 12،4 پايىزعا ارتقان. دەمەك، بۇل 80 ميلليونعا جۋىق حالىقتىڭ 3 ميلليوننان استامى جۇمىسسىز دەگەن ءسوز. سوڭعى جىلدارى بىرنەشە كاسىپورىننىڭ جابىلىپ، جۇمىس ىستەۋىن توقتاتۋى ەلدەگى جۇمىسسىزدىقتىڭ وسۋىنە سەبەپ بولدى. جۇمىس ورىندارىنىڭ جابىلۋىنا يرانعا سالىنعان ءتۇرلى سانكسيالار اسەر ەتپەي قويمادى. سونىمەن قاتار، ەل ىشىندە قىمباتشىلىق پەن كوررۋپسيا بەلەڭ الدى. مۇنىمەن قوسا، ۇكىمەتتىڭ ميللياردتاعان قارجىنى سيرياداعى، يەمەندەگى، ليۆان مەن يراكتاعى شييتتەرگە جۇمساۋىنا قارسى سەبەپتەردەن  باستاۋ العان شەرۋدىڭ  ۇشقىنى ءار جەردە ورتكە  اينالىپ، شەرۋگە شىعۋشىلار مەملەكەتتىڭ سىرتقى ساياساتتاعى ىسىراپشىلدىعىن دا سىنعا الدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە تاراپ جاتقان مالىمەتتەرگە قاراعاندا، شەرۋگە شىققاندار بيلىك باسىنداعى كوسەم، كونسەرۆاتور، اياتوللا ءالي حامەنەيگە عانا ەمەس، رەفورماشىل باعىتتاعى پرەزيدەنت حاسان روۋحانيگە دە قارسى ۇرانداعان. نارازىلىق شەرۋىندە "حامەنەيگە ءولىم!"، "ديكتاتورعا ءولىم!"، "حالىقتىڭ ۇرانى – رەفەرەندۋم!"، "رەفورماتور مەن كونسەرۆاتور، ءداۋىرىڭ تاۋسىلىپ جاتىر!" دەگەن ۇراندار ايتىلعان.

يران بيلىگى جەلتوقساننىڭ 31ء-ى كۇنى Instagram الەۋمەتتىك جەلىسى مەن Telegram مەسسەندجەرىن بۇعاتتاپ، بۇل شەشىمدى "بەيبىتشىلىك پەن ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن" قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىگىمەن تۇسىندىرگەن. جەلتوقساننىڭ 30-ى كۇنى تەگەرانداعى نارازىلىق شارالارى بارىسىندا 200 ادام ۇستالعان، ولاردىڭ اراسىندا 40 ادامدى بيلىك "زاڭسىز جيىننىڭ ۇيىمداستىرۋشىلارى" دەپ اتاعان. ەلدىڭ ورتالىق بانكى مەن ۇكىمەتتىڭ ارەكەتىن قاتاڭ سىناۋدان باستالىپ، سالىمشىلاردىڭ شەرۋىنە ۇلاسىپ، بۇرق ەتكەن بۇل وقيعا جايلى  الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءتۇرلى ۆيدەولار تارالىپ، ءارالۋان پىكىرلەر ايتىلۋدا، وقيعانى اسىرا جازىپ جاتقاندار دا بار. يران دەسە ءبىر ساۋساعى بۇگۋلى جۇرەتىن امەريكا وسىنداي ءساتتى قالت جىبەرىپ السىن با؟ شەرۋ باستالعاننان بەرى امەريكا پرەزيدەنتى دونالد ترامپ ءوزىنىڭ Twitter پاراقشاسىندا بىرنەشە رەت رەت رەاكسيا ءبىلدىرىپ، يراننىڭ بارلىق جاعىنان جەڭىلگەنىن، وزگەرىس ءساتى كەلگەنى جايلى جازدى.   1 قاڭتار، دۇيسەنبى كۇنگى جازباسىندا ول يران بيلىگىنىڭ ارەكەتىنە توقتالا كەلە، "يران حالقىنىڭ جىلدار بويى جانىشتالىپ كەلگەنىن"، "ادام قۇقىعىمەن بىرگە يراننىڭ بايلىعى دا تونالعانىن" ايتقان. ترامپتىڭ پىكىرىنە قوسىلعان امەريكانىڭ وزگە دە بىرنەشە ساياساتكەرى يرانداعى نارازىلىققا قولداۋ بىلدىرەتىندىكتەرىن مالىمدەگەن. يران پرەزيدەنتى ح.رۋحاني بۇل پىكىرلەرگە  جاۋاپ رەتىندە ترامپتىڭ اتىن اتاماي "امەريكاداعى بۇل مىرزانىڭ" بىرنەشە اي بۇرىن يران حالقىن "تەرروريست" دەپ تە اتاعانىن ۇمىتىپ كەتكەنىن جانە ونىڭ يراندىقتارعا جاناشىرلىق تانىتۋعا حاقى جوق ەكەندىگىن ايتقان.  ا.حامەنەي يران-يراك سوعىسىندا  شەيىت بولعانداردىڭ وتباسىمەن 2 قاڭتار، سەيسەنبى كۇنگى كەزەكتى كەزدەسۋىندە سويلەگەن سوزىندە يرانداعى شەرۋلەر جايلى توقتالا وتىرىپ، "جاۋلار مەن ولاردىڭ دۇشپاندىق ارەكەتتەرىنە توتەپ بەرەتىن نارسە، ول حالىقتىڭ باتىلدىعى مەن جانكەشتىلىگى جانە يماني رۋحى" ەكەنىن اتاپ ايتتى. يران بيلىگى وسى سوڭعى جاعدايلارعا سىرتقى كۇشتەردىڭ اسەرى بار ەكەنىن مالىمدەدى. الايدا يرانداعى نارازىلىققا بايلانىستى يزرايل ءوزىنىڭ قاتىسى جوعىن، الايدا يراندىقتاردىڭ تالابىن قولدايتىندىعىن بىلدىرسە، بۇۇ مەن ۇلىبريتانيا، گەرمانيا جانە ەۋروپا وداعىنىڭ سىرتقى ساياسات مەكەمەسى باسشىلارى مەن وكىلدەرى يراننىڭ ەلدە بەيبىت ميتينگ وتكىزۋ جانە شەرۋگە شىعۋشىلاردىڭ قۇقىعىنىڭ تاپتالماۋى كەرەكتىگىن ەسكەرتكەن.  بۇۇ شەرۋدە مەرت بولعانداردىڭ ءىسىن زەرتتەۋگە مۇددەلىلىك تانىتتى. شەتەلدەردەگى، ونىڭ ىشىندە باتىس ەلدەرىندەگى يران دياسپورالارىنىڭ دا يران حالقىمەن بىرگە ەكەندىكتەرىن مالىمدەگەنى تۋرالى ايتىلۋدا.

يراندا مۇنداي تولقۋلار ارا-تۇرا بوي كورسەتىپ تۇرادى. قىزۋ قاندى يراندىقتار ساياساتتان باستاپ، فۋتبول ويىنىنا جانكۇيەر بولىپ، كوشەدە ۇرانداتىپ،  شەرۋگە شىعا بەرەدى. ولار ءۇشىن بيلىككە ءوز تالاپ-تىلەكتەرىن ايتىپ  كوشەگە شىعۋ ۇيرەنشىكتى جاعداي دەسە دە بولادى.  الايدا تۇيمەدەيدى تۇيەدەي ەتىپ جەتكىزۋگە قۇمار الەۋمەتتىك جەلىلەر وقيعاعا ماي قۇيىپ، اسىرا  كورسەتۋدە. الايدا مۇنداي شەرۋلەر بيلىكتىڭ حالىقپەن ساناسىپ، قيسايىپ بارا جاتقان ساياساتتى تۇزەتىپ وتىرارى انىق. سىرتقى ساياسات الەمىندە دوسىنان دۇشپانى كوپ كورىنەتىن يرانداعى مۇنىڭ الدىنداعى باس كوتەرۋلەر تاجىريبەسىن ەسكەرە وتىرىپ، بۇل جولعى شەرۋلەر ءبىراز كۇننەن سوڭ باسىلادى دەۋگە تولىق نەگىز بار. ال قازاقستان ءۇشىن كاسپيي ارقىلى شەكتەسەتىن كورشىمىزدىڭ تىنىشتىعى وتە ماڭىزدى. قازاقستان مەن يراننىڭ بايلانىسى جان-جاقتى دامىپ كەلەدى. يران بىزدەن اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن، اسىرەسە استىقتى كوپ ساتىپ الاتىن ەلدىڭ ءبىرى.  كورشى ەلدە سوققان داۋىلدىڭ سالقىنى بىزگە دە تيمەسىنە كىم كەپىل؟  

بولاتبەك باتىرحان، شىعىستانۋشى، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ شىعىستانۋ فاكۋلتەتى تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا كافەدراسىنىڭ دوسەنتى