قازاقستان پرەزيدەنتى 16 قاڭتاردا امەريكا قۇراما شتاتتارىنا رەسمي ساپارمەن باردى.

اقوردانىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، مەملەكەت باسشىسىنىڭ رەسمي ساپارى 3 كۇنگە سوزىلادى. ساپار بارىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اقش  پرەزيدەنتى دونالد ترامپپەن 16 قاڭتاردا اق ۇيدە كەزدەسەدى. جۇزدەسۋدە قوس پرەزيدەنت ايماقتىق قاۋىپسىزدىك پەن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق بويىنشا ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتى نىعايتۋ جولدارىن تالقىلايدى.

ترامپ پەن نازاربايەۆ ءبىرقاتار حالىقارالىق ماسەلەلەردى، سونىڭ ىشىندە قازاقستان بۇۇ قك ءتوراعاسى رەتىندە اۋعانستانداعى شيەلەنىسكەن جاعدايدى ءسوز ەتەدى.   

مەملەكەت باسشىسىنىڭ اقش-قا ساپارىن ەكىگە ءبولىپ قاراۋعا بولادى.

ءبىرىنشى بولىگىندە مەملەكەت باسشىسى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا قاتىسادى. الەمنىڭ ءار قيىرىنان لاۋازىمدى تۇلعالار كەلەتىن كەڭەستىڭ كەزەكتى جيىنىندا ناقتى ءۇش ماسەلەنى تالقىلانادى:

− يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ ماسەلەسى قوزعالادى؛

− جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋلارىن تاراتپاۋعا ارنالعان جوعارى دەڭگەيدەگى تاقىرىپتىق بريفينگ وتەدى؛

− تاياۋ شىعىس، سونىڭ ىشىندە پالەستينا ماسەلەسى اڭگىمەگە ارقاۋ بولادى.

سونىمەن قاتار، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى سيرياداعى جاعدايدى شەشۋ جولدارىن اقىلداسادى. ايتا كەتسەك، 2017 جىلى جەلتوقساندا سيريا ماسەلەسىنە بايلانىستى استانادا كەزەكتى كەزدەسۋ وتكەن ەدى.

ال رەسمي ساپاردىڭ ەكىنشى بولىگىندە نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپپەن، سونىمەن بىرگە اقش-تىڭ رەسمي جانە ىسكەر توپتارىنىڭ وكىلدەرىمەن اق ۇيدە جولىعادى.

نازاربايەۆ پەن ترامپ كەزدەسۋى الەم نازارىندا

Forbes باسىلىمى نازاربايەۆ پەن ترامپتىڭ اق ۇيدە كەزدەسەۋى جايىندا ەگجەي-تەگجەيلى جازدى.

«نازاربايەۆ اقش پرەزيدەنتى ترامپتىڭ جاڭا وڭتۇستىك ازيا ستراتەگياسىن قولدادى. بۇل تۋرالى قىركۇيەكتە اق ءۇي حابارلادى. جاڭا ستراتەگيانىڭ ىشىندە اۋعانستانداعى تالىبتەرمەن كۇرەستى كۇشەيتۋ، اۋعانستانعا قارسى سودىرلاردى وزدەرىندە جاسىرعانى ءۇشىن پاكىستانعا سانكسيا ەنگىزۋ دەگەن تارماقتار بار. ترامپ پەن نازاربايەۆ تەلەفون ارقىلى سويلەسكەندە اقش پرەزيدەنتى قازاقستاننىڭ ايماقتىق جانە عالامدىق كوشباسشىلىعى، اسىرەسە، قاڭتارداعى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە ءتوراعالىق ەتەتىنى ءۇشىن العىسىن ءبىلدىردى»، - دەلىنگەن ماقالادا.

شەتەلدىك باسىلىم نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ حالىقارالىق ماسەلەلەردى شەشۋدەگى اراعايىندىق ءرولىن اتاپ وتكەن.

«قازاقستان يادرولىق قارۋعا تىيىم سالۋ جونىندەگى كامپانيانى باسقارىپ، استانادا سيريا بويىنشا بىرنەشە مارتە بەيبىت كەلىسسوز جۇرگىزۋگە ۇيىتقى بولدى. نازاربايەۆ وزىنە ورتالىق ازياداعى دەلدال رەتىندە قاراعاندى قالايدى. بۇل تۇرعىدا ەشكىم وعان باسەكەلەس بولا المايدى»، - دەيدى اۆتور.

ماقالا اۆتورى قازاقستانداعى ساياسي تۇراقتىلىقتى ءدال بايقاعان.

 «ۆاشينگتونعا ساپارى قارساڭىندا نازاربايەۆتىڭ «كوڭىلى كۇپتى ەمەس». ەلگە رەسەيدىڭ باسا-كوكتەپ كىرۋ ءقاۋپى جوق. توڭكەرىس جوق. قىتايدىڭ نەمەسە «شيەۆرون» كومپانياسىنىڭ ينۆەستيسيالارى باسقا «ستاندارعا» ەمەس، تاپ وسى قازاقستانعا قۇيىلىپ جاتىر. بۇل ينۆەستيسيالار ازاماتتىق شيەلىنىس سەبەبىنەن ۋكرايناعا دا بۇيىرىپ وتىرعان جوق»، - دەپ ءتامامدايدى Forbes.

ايتا كەتسەك، ەل پرەزيدەنتىنىڭ اقش-قا ساپارى بارىسىندا استانا مەن ۆاشينگتوننىڭ ساۋدا بايلانىسىنا باسا نازار اۋدارىلماق. ق ر قارجى مينيسترلىگى مەملەكەتتىك كىرىس كوميتەتىنىڭ اقپاراتى بويىنشا، 2017 جىلدىڭ 10 ايىندا اقش قازاقستانمەن ساۋدا بايلانىسىندا توعىزىنشى ورىندا تۇر، ياعني 2،9 پايىز، ال جالپى  ساۋدا اينالىمى – 1،4 ميلليارد دوللار.

بۇل كورسەتكىش 2016 جىلمەن سالىستىرعاندا 4،5 پايىزعا تومەن. اقش پەن قازاقستان اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىق كولەمى كوڭىل كونشىتەرلىك دەڭگەيدە ەمەس.

ساياساتتانۋشى راسۋل جۇمالىنىڭ ويىنشا، كەلىسسوزدەر تەك كۇن تارتىبىندە رەسمي جاريالانعان ماسەلەلەرمەن عانا شەكتەلمەيدى.

– اقش – عالامدىق ۇلكەن ماڭىزعا يە مەملەكەت، ونىڭ ىشىندە قازاقستان ءۇشىن ەڭ ءىرى ينۆەستورلاردىڭ ءبىرى، الپاۋىت ەكونوميكالىق، تەحنولوگيالىق ارىپتەس. داعدارىس جاعدايىندا قازاقستان  ءۇشىن اقش-تىڭ قولداۋىنا يە بولۋ وتە قاجەت. ءبىراق ترامپ ادمينيستراسياسى امەريكانىڭ دامۋىنا قاتتى ءمان بەرىپ، اكتيۆتەردى ءوز ەلىنە قايتارۋعا باسا نازار اۋدارىپ وتىر.  سوندىقتان اتالعان كەزدەسۋدە ايتارلىقتاي ناتيجەگە قول جەتكىزەمىز دەپ سانامايمىن»، − دەيدى ساياساتتانۋشى. 

راسۋل جۇمالى ەكى ەل پرەزيدەنتتەرىنىڭ كەزدەسۋى بارىسىندا قارالۋى مۇمكىن دەگەن ماسەلەلەردىڭ ءبىرقاتارىن ايتىپ ءوتتى.

– باتىستىڭ قارجى ينستيتۋتتارىندا ءبىزدىڭ شامامەن 22 ميلليارد دوللار كولەمىندە قارجىمىز بۇعاتتاۋلى. بۇل  جەكەلەگەن قارجى ورتالىقتارىنىڭ عانا شەشىمى ەمەس. جەكە قارجى ورتالىقتارى امەريكا باسشىلىعىمەن كەلىسىپ، سونىڭ قولداۋىنا يە بولىپ بارىپ قابىلدانعان شەشىم. ال بۇعاتتاۋدى قايتا الىپ تاستاتۋ ۇلكەن ماسەلە بولاتىن ءتۇرى بار. قازاقستان تاراپىنان قانداي تولەمى  بولادى، اقش تاراپىنان قانداي شارتتار قويىلادى، قانداي تالاپتار بولاتىنى جايىندا تەك جورامالدار جاساۋعا بولادى. بۇل جابىق ەسىك جاعدايىنداعى كەلىسسوز بولماق»، − دەيدى ساياساتتانۋشى. 

ال «قازاقستان» رترك» اق باسشىسى ەرلان كارين ءوزىنىڭ Telegram كانالىندا «نازاربايەۆ پەن ترامپتىڭ كەزدەسۋى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ نازارىندا وتەدى» دەگەن پىكىر ءبىلدىردى.

– نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پەن دونالد ترامپتىڭ كەزدەسۋى اقش پرەزيدەنتىنىڭ كەزەكتى جانجالدى جاعدايى اياسىندا ءوربيدى. بىرنەشە كۇن بۇرىن اقش پرەزيدەنتى ميگرانتتار تۋرالى قاتاڭ مالىمدەمە جاساعان. ترامپتىڭ  مالىمدەمەسىن بۇۇ شەنەۋنىگى دە ناسىلشىلدىك دەپ باعالادى. ال ءقازىر بارلىعى ترامپتىڭ كەلەسى مالىمدەمەسىنە ەلەڭدەپ وتىر. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ – بيىل ترامپ اق ۇيدە قابىلدايتىن ءبىرىنشى شەتەلدىك كوشباسشى. سوندىقتان ترامپتان حالىقارالىق ساياسات جايىنداعى پىكىرىن ءبىلۋ ءۇشىن بۇل كەزدەسۋدى جۋرناليستەر اسىعا كۇتەدى، − دەپ جازدى.

ەستەرىڭىزگە سالساق، وتكەن بەيسەنبىدە دونالد ترامپ گايتيدەن جانە افريكا قۇرلىعىنان كەلگەن يمميگرانتتاردى سىناعان بولاتىن. ول: «ناجىسكە باتقان ەلدىڭ ادامدارىن ءبىز نە ءۇشىن قابىلداۋىمىز كەرەك؟»، - دەگەن ەدى.

ءبىرقاتار زاڭ شىعارۋشى-دەموكراتتار پرەزيدەنتتىڭ سوزىنە نارازى بولىپ، ونى ءناسىلشىل دەپ ايىپتاعان. ال رەسپۋبليكاشىل دەپۋتاتتار پرەزيدەنتتىڭ سوزىنەن كوڭىلدەرى قالعانىن ايتقان.

نازاربايەۆ پەن ترامپتىڭ كەزدەسۋىنەن نە كۇتەمىز؟

ساياساتتانۋشى راسۋل جۇمالىنىڭ پىكىرىنشە، نازاربايەۆ پەن ترامپتىڭ كەزدەسۋىندە تەك ەكونوميكالىق، قارجىلىق ماسەلەلەر عانا ەمەس، گەوساياسي تۇيتكىلدەر دە تىلگە تيەك ەتىلەدى.

− باتىس پەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى بايلانىس اڭگىمە بولۋى مۇمكىن. قازاقستان مەن رەسەي وداقتاس مەملەكەتتەر بولعاندىقتان وتە سەزىمتال ماسەلەلەر قوزعالادى.

بۇل پرەزيدەنتتىڭ امەريكاعا ءبىرىنشى ساپارى ەمەس. بۇعان دەيىن دە بىرنەشە رەت اقش-قا رەسمي ساپارمەن باردى. ال الدىڭعى ساپارلاردىڭ تاجىريبەسىنە ۇڭىلسەك، بۇل ساپاردان دا ايتارلىقتاي ناتيجە كۇتۋدىڭ قاجەتى جوق. قازاقستان باسشىلىعى امەريكانىڭ مورالدىق قولداۋىنا يە بولسا دا جامان ەمەس، − دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى ساياساتتانۋشى.

ايگەرىم تاۋباي