16 اقپاندا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى، ق ر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ وكىلدەرى جانە قوعام بەلسەندىلەرى جەر تۋرالى زاڭ جوباسىن تالقىلاعان بولاتىن. زاڭگەر ابزال قۇسپان ءوزىنىڭ Facebook پاراقشاسىندا قوعامدىق تىڭداۋدان كەيىنگى ويىن جازدى، دەپ حابارلايدى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى.

(اۆتوردىڭ ەملەسى ساقتالدى – Qamshy.kz)

«ءقازىر فەيسبۋكتە كۇيىپ تۇرعان تاقىرىپتىڭ ءبىرى جەر ماسەلەسى ەكەنى داۋسىز. بۇعان دەيىن بىرنەشە مارتە ءوز ويىمدى ايتامىن دەپ وقتالعانىممەن، وعان ۋاقىت تابا الماي قينالعان جايىم بار. 
ەكىنشى ءبىر تاقىرىپ بار، ول – ءدال وسى جەر ماسەلەسىندە مۇحتار تايجانعا سەنەمىز بە، ايدىن ەگەۋبايەۆقا سەنەمىز بە دەگەن.
وسىعان قاتىستى، اۋەلى ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 16-اقپان كۇنى استانادا جەر ماسەلەسىنە ارنالعان قوعامدىق اشىق وتىرىسقا قاتىستى ويىمدى ايتا كەتەيىن. ول جيىندى مۇحتار تايجان ۇيىمداستىرىپ، ايدىن ەگەۋبايەۆ جانە كوپتەگەن رەسپۋبليكاعا تانىمال اعالارىمىز بەن اپالارىمىز قاتىستى. ادەتتەگىدەي ارتى ايعاي-شۋعا دا ۇلاسىپ كەتتى. ءبىر اعامىز ايتپاقشى وسى كەزگە دەيىن ۇلتشىلداردىڭ بىردە-بىر جيىنى اعاي-شۋسىز ءوتىپ كورمەپتى، سوندىقتان ونى زاڭدىلىق دەپ قابىلداساق تا بولاتىن شىعار. بۇل جيىنعا مەن دە قاتىسىپ، زاڭعا قاتىستى ءوز ويلارىمدى ايتقان بولدىم. الايدا، ايتامىن دەپ كەلگەن ءبىراز ءسوزىمدى ايتا الماي (ول جاعى ۇزاقتاۋ اڭگىمە)، سول ايتا الماعان ويلارىمدى وسى فب-سىزدەرمەن بولىسپەكشىمىن. ونىڭ ءوزى ۇزاققا سوزىلاتىن بولعاسىن، مەن ءبىر ەمەس، بىرنەشە تاقىرىپقا ءبولىپ جاريالاپ وتىرماقپىن. 
الدىمەن، بۇل جيىن نە ءۇشىن ۇيىمداستىرىلدى جانە قانداي ماڭىزى بولدى دەگەن سۇراقتارعا توقتالىپ وتەيىن؛
بىرىنشىدەن، سوڭعى بىرنەشە اپتا كولەمىندە ۆاتساپ بايلانىسى جانە الەۋەمەتتىك جەلىلەرى ارقىلى جەر شەتەلدىكتەرگە ساتىلادى ەكەن، پارلامەنتتە سول تۋرالى زاڭ قارالى جاتىر ەكەن دەگەن الىپ-قاشپا اڭگىمە كەۋلەپ كەتتى. سول حاباردى تاراتۋشىلار حالىقتى اشىق تۇردە ميتينگىگە شاقىرىپ جاتتى.
ارينە، بۇعان دەر كەزىندە حالىقپەن جۇمىس جاساماعان بيلىك، بيلىككە تاۋەلدى ب ا ق وكىلدەرى، زاڭ جوباسىنىڭ اۆتورلارى، وزدەرىن «حالىق وكىلدەرىمىز» دەپ سانايتىن پارلامەنت دەپۋتاتتارى كىنالى. ولار 2016 جىلى جاپپاي ميتينگىگە شىققان حالىق تولقۋىنان ءتيىستى ساباق العان جوق، قورىتىندى جاساعان جوق دەۋگە تولىق نەگىز بار. 
ماعان سالسا، سول شىندىققا جاناسپايتىن حاباردى تاراتۋشىلاردان كورى، سوڭعىلارىنىڭ كىناسى باسىمىراق دەپ بىلەمىن.
مۇحتار تايجان تاراپىنان ۇيىمداستىرىلعان جيىن – ءبىرىنشى كەزەكتە سول وسەك قاۋەسەتتى جوققا شىعارۋ ءۇشىن بولعان ەدى. حالىقتىڭ اپتىعىن باسىپ، بولۋى مۇمكىن كەلەڭسىز وقيعالاردىڭ الدىن-الۋعا باعىتتالعان بولاتىن.
ەكىنشى ءبىر ماقساتى – ول پارلامەنتتە قارالىپ جاتقان جەرگە قاتىستى زاڭ جوباسى نە تۋرالى، ونىڭ حالىققا نە بەرەرى بار دەگەن ماسەلەنى تالداۋ بولاتىن. وسىعان از كەم توقتالىپ كەتەيىن. 
زاڭ بويىنشا ءبىرىنشى ارەكەت كونسەپسيادان باستالادى، وسى كونسەپسيادا قارالعان ماسەلەلەرى شارتتى تۇردە «ىشكى» ماسەلەلەردى رەتتەۋدەن تۇرادى دەسەمدە بولادى.
ولار مىنالار؛ 
1. زاڭدى جانە جەكە تۇلعالارعا جالعا بەرىلگەن اۋىلشارۋاشىلىق ماقساتىنداعى جەرلەردى ساقتاۋ جانە جەتىلدىرۋ. شىنىندا ءقازىر اۋىلشارۋاشىلىق ماقساتىنداعى جەرلەردىڭ كەزىندە كىم كورىنگەنگە بەرىلۋى سالدارىنان ول جەرلەردىڭ توزىپ نەمەسە پايدالانىلماعان كۇيدە قالىپ قويىپ جاتقاندارى بار. بۇعان قاتىستى اشم تاراپىنان رەسپۋبليكا كولەمىندە جان-جاقتى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ، بۇگىنگى تاڭدا قانشا دەر كولەمىنىڭ پايدالانىلماي وتىرعانى جانە قانشا جەر توزىپ كەتكەنى تۋرالى ساراپتاما جۇرگىزىلگەن. 
2. جالعا بەرىلگەن ا/ش ماقساتىنداعى جەرلەردىڭ شەكتى مولشەرىن بەلگىلەۋ. كەزىندە (موراتورييگە دەيىن) جەردى ساتۋعا بەكىتىلگەن شەكتى مولشەر، جەردى جالعا بەرۋدە بەكىتىلمەگەن. ناتيجەسىندە، الەم بويىنشا ەڭ كوپ جەر يەلەنۋدەن ەكىنشى تۇرعان ادام، ول قازاقستاندا «يۆولگا-حولدينگ» كومپانياسىنىڭ يەسى روزينوۆ (ءقازىر رەسەيگە كەتىپ قالدى دەگەندە اڭگىمە ءجۇر ينتەرنەتتە)، كوكەڭىز 1،5 ملن گەكتار جەرگە يە. ونىڭ ۇستىنە ول ەڭ قۇنارلى قوستاناي وبلىسىندا ورنالاسقان، روزينوۆ ءوزى ميلليونەر بولا تۇرا، كومپانياسى قارجىلىق قيىندىقتارعا تاپ بولعان. قولدانىستاعى جەر كودەكسىمەن ونداي الپاۋىتتاردان جالعا بەرىلگەن تىم كوپ جەرلەردى كەرى مەملەكەتكە قايتارۋ مەحانيزمى جەتكىلىكتى قاراستىرىلماعان بولاتىن. سول سەبەپتى، ۇسىنىلعان نۇسقاداعى زاڭعا تولىقتىرۋلاردى ءوز باسىم قولدايمىن.

3. شەكارا ماڭىنداعى ا/ش ماقساتىنداعى جەرلەردى بەرۋگە قاتىستى تالاپتاردى كۇشەيتۋ. وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلاردا شەكارا ماڭىنداعى جەرلەردى بەرۋدى شەكتەۋ، ناقتى بەلگىلەۋ ۇسىنىلىپ وتىر. مەنىڭشە بۇل دا ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ قاتارىندا، سەبەبى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى اركەز ءبىرىنشى كەزەكتە بولۋى كەرەك.

4. ەلدى مەكەن جەرلەرىندەگى جايىلىم ماسەلەسى. كەزىندە ا/ش ماقساتىنداعى جەرلەردىڭ كىم كورىنگەنگە شەكسىز بەرىلۋى سالدارىنان اۋىلدىق جەرلەردەگى، اسىرەسە اۋىلدىڭ اينالاسىنداعى جايىلىم جەرلەرى تارىلىپ ءارى توزىپ كەتتى. ۇسىنىلعان زاڭ جوباسىندا ولاردا مەملەكەت مەنشىگىنە كەرى قايتارۋ جانە مەملەكەت ەسەبىنەن قۇنارلاندىرۋ باعىتىندا جۇمىستار اتقارۋ كوزدەلگەن. قولىنداعى ازىن-اۋلاق مالىمەن عانا كۇنىن كورىپ وتىرعان اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن وتە ماڭىزدى دەپ بىلەمىن. 
5. ءجتۇ (يجس) قۇرىلىسىن سالۋعا قاتىستى جەر بەرۋ ماسەلەسىن رەتتەۋ. بۇل ەندى كەز-كەلگەن قازاقستاندىق، ونىڭ ىشىندە قازاق ءۇشىن اسا ماڭىزدى ماسەلە ەكەنى بەلگىلى. كىم قالالىق جەردەن ءۇي سالۋعا ون سوتىق جەر العىسى كەلمەيدى؟ بۇل ماسەلەگە قاتىستى، ونىڭ اۋقىمدى ءارى مەنىڭ ۇسىنىسىمنىڭ قارا حالىققا ۇناماي قالۋ مۇمكىندىگى سەبەپتى، ءسال كەيىنىرەك كەڭىنەن توقتالىپ وتكىم كەلەدى. ويتكەنى، ءوز ويىمدى ءتۇسىندىرۋ/جەتكىزۋ ءۇشىن كوبىرەك توقتالۋىم كەرەك بولادى. 
بۇلاردان باسقا، جەر ۋچاسكەلەرىن ءبولۋ، قورعانىس جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەەلەرىنە قاتىستى الىپ قويۋ، جەر پايدالانۋشىلاردان جەردى الىپ قويعان جاعدايدا تولەنەتىن وتەماقى، جەردىڭ ماقساتتى پايدالانۋىن وزگەرتۋگە قاتىستى بۇرىننان بار زاڭ نورمالارىن جەتىلدىرۋ باعىتىندا ءبىرقاتار وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار قاراستىرىلعان.
كورىپ وتىرعانىڭىزداي، جەردى شەتەلدىكتەرگە جەردى ساتۋ-ساتپاۋ، جەردى جالعا بەرۋ جونىندە ماسەلە بۇل زاڭ جوباسىندا جوق.
مەنىڭ تاراپىمنان بۇل جيىندا ناقتى ۇسىنىس تا ەنگىزىلدى، وعان ءبىراق ۋاقىت قاجەتتىگى سەبەپتى، الداعى ۋاقىتتا ارنايى جازاتىن بولامىن. 
ال ەندى، مۇحتارعا سەنەمىز بە، ايدىنعا سەنەمىز بە دەگەن سۇراققا كەلسەك، مەن ەشكىمگە دە سەنبەڭىز، ءوز باستارىڭىزعا سەنىڭىز دەر ەدىم. ءوز باسىم ادامعا ەمەس، اقىلعا سالۋ ارقىلى ءوز ويىما سەنگەندى دۇرىس كورەمىن. ال كىمدى قولدايمىز دەگەن سۇراق تۋىنداسا، مۇحتاردى دا، ايدىندى دا، ءتىپتى وسى فب-دا ۇرانداتىپ وتىرىپ، جەمە-جەمگە كەلگەندە قۇمعا سىڭگەن سۋداي جوق بولاتىن «ديۆان باتىرلاردى» دا قولداۋ كەرەك دەر ەدىم. 
مۇحتاردىكى ساۋاتتى ءىس-قيمىل جاساۋ ارقىلى بيلىككە حالىققا ءتيىمدى زاڭدى شىعارتۋ. ونىڭ ارەكەتى ساۋاتسىز دەيتىن «ساۋاتتىلار» بولسا وسى جەرگە جىكتەپ-جىلىكتەپ جازىپ بەرسەڭىزدەر مەنىڭ قارسىلىعىم جوق. ونىڭ بارلىق قىلعان ىستەرى انىق، اشىق ءوزى دە ناقتى ىستەرى تۋرالى ەل الدىندا ەسەپ بەرىپ وتىرادى. 
ال، ايدىندىكى كۇش، ەشكىمگە بوي بەرە بەرمەيتىن تابيعي، دۇلەي كۇش. اگاراكي، 2016-ى جاپپاي حالىق نارازىلىعى بولماسا، ايدىن باستاعان ايقايشىلار بولماسا، مۇحتار كىمگە سۇيەنىپ، كىمگە ارقا سۇيەپ بيلىك ورىندارىنا بارار ەدى؟ 
ديۆان باتىرلاردى دا قولداۋ كەرەك دەگەنىم، ويىن ءۇشىن ەمەس، شىن ءسوزىم. ءبىقاتار مەملەكەتتىك ورگانداردا، وسى فب-ى كۇنى-تۇنى باقىلاپ وتىراتىن ارناي بولىمدەر اشىلعانى بەلگىلى. ولار جاي وتىرمايدى، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى جازبالارعا اناليز جاساپ وتىرادى. سوندىقتان، جەر ءۇشىن قانداي دا ءبىر بولماسىن ماسەلە كوتەرگەن ادامداردى قولداۋعا لايىق دەپ بىلەمىن. 
مەن ءوزىم زاڭگەر بولعاننان كەيىن مۇحتارمەن كوبىرەك جۇمىس جاسايتىن بولامىن، ويتكەنى ول مەنىڭ قىزمەتىمە تىكەلەي بايلانىستى. ماقساتىم – ەلدى ميتينگىگە شىعارۋ ەمەس، بيلىككە دەنى دۇرىس، حالىق قالاۋىنا ساي كەلەتىن زاڭ اكتىسىن شىعارتۋ. ال ونداي زاڭ شىقپايتىن بولسا، ەلمەن بىرگە مەن دە الاڭنان تابىلاتىن بولامىن!

بۇدان كەيىن، نەگە مەن حالىققا جاپپاي 10 سوتىقتان جەر بەرۋگە قارسى ەكەنىمدى، جەر كودەكسىندە تاعى دا قانداي كەمشىلىكتەر بار ەكەنىن، ءوزىمنىڭ تاراپىمنان بۇل باعىتتا ناقتى قانداي شارۋالار اتقارىلىپ جاتقانى تۋرالى بىرنەشە پوست جازاتىن بولامىن».