استانا قالاسىنداعى اۋەجايدىڭ اسكەري سەكتورى اۋماعىندا #KADEX2018 قارۋ-جاراق جانە اسكەري-تەحنيكالىق V حالىقارالىق كورمەسى ءوتتى. 4 كۇنگە سوزىلعان كورمەدە رەسەي، بەلارۋس، قىرعىزستان، ارمەنيا، تۇركيا، يوردانيا، ازەربايجان، يزرايل، يتاليا سىندى 40-تان استام ەلدەردىڭ وكىلدەرى قاتىسۋدا. سونداي-اق، بەلارۋس، بەلگيا، بولگاريا، برازيليا، گەرمانيا، يزرايل، ءۇندىستان، يسپانيا، يتاليا، قحر، نيدەرلاندى، رف، اقش، سەربيا سياقتى الەمنىڭ 28 ەلىنىڭ 318 كاسىپورىنى ءوز ونىمدەرىن ۇسىندى.
حالىقارالىق شاراعا «الەمدەگى احۋال بارلى ەلدەردى قورعانىس قابىلەتىن ارتتىرۋعا ۇمتىلدىرىپ وتىرعانىن» ايتقان ەلباسى ءوزى قاتىسىپ ارنايى قۇتتىقتاۋ ءسوز سويلەدى. كورمەدە 17 وتاندىق كاسىپورىن 57 اسكەري تەحنيكا مەن 162 اسكەري-ازاماتتىق ماقساتتاعى بۇيىمنىڭ تۇساۋكەسەرىن وتكىزگەن. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا استانانىڭ 20 جىلدىعىمەن تۋرا كەلىپ كورمەنىڭ باستى ەرەكشەلىگى «قازاقستانداعى عارىش كۇندەرى» اتتى فورۋمنىڭ ۇيىمداستىرىلۋى. فورۋم اياسىندا الەمدىك عارىش سالاسىنىڭ جەتىستىكتەرىنە ارنالعان ارنايى پاۆيلون اشىلعان.
ءبىز نە كورسەتتىك؟
«قازاقستان ينجينيرينگ» ۇلتتىق كومپانياسى مالىمەتىنە سايكەس، «كاە» ج ش س جاۋىنگەرلىك مودۋلدەردىڭ جاڭا تۇرلەرىن، ەلەكتروندى-وپتيكالىق قۇرىلعىلاردى، ءموبيلدى باعدارلامالىق-اپپاراتتىق كەشەندى، ال «ەۋروكوپتەر قازاقستان ينجينيرگ» ج ش س ءارتۇرلى تىكۇشاق مودەلدەرىن تانىستىردى. س.كيروۆ اتىنداعى ماشينا جاساۋ زاۋىتى پوليگون جابدىقتارىن، بايلانىس قۇرالدارى مەن جاڭعىرتىلعان كوماندالىق شتابتىق ماشينالاردى، «تىنىس» اق كۇشتىك قۇرىلىمدارعا ارنالعان امۋنيسيانى، سونىمەن قاتار اۆتوكراندار مەن ارنايى تەحنيكانى كورسەتتى.
«كاماز-ينجينيرينگ» اق 10-نان استام جۇك جانە ارناۋلى تەحنيكانى، «قازاقستان ينجينيرينگ-811 اۆتوجوندەۋ زاۋىتى» كم-جب بازاسىندا بروندالعان مەديسينالىق تاسىمالداعىش ەۆاكۋاتوردى ۇسىندى. «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» ج ش س جاڭا بۋىننىڭ ساۋىتتى-دوڭگەلەكتى ماشينالارىن كورسەتەدى. كاسىپورىن «بارىس» ساۋىتتى ماشيناسىن 6×6 جانە 8×8 دوڭعالاقتى فورمۋلاداعى ۇلگىلەرىن ءارى 4×4 دوڭعالاقتى فورمۋلاداعى «ارلان» جانە «الان» ساۋىتتى كولىكتەرىن كورسەتۋدى جوسپارلاعان. ال «سەمەي ينجينيرينگ» اق جاڭارتىلعان جانە كونۆەرسيالىق ساۋىتتى تەحنيكانىڭ جاڭا ۇلگىلەرىن، «سەمەي ماشينا جاساۋ زاۋىتى» اق اۆتوموبيلدەر مەن ارنايى تەحنيكانىڭ ۇلگىلەرىن شىعاردى. «زەنيت» ورال زاۋىتى» اق جانە «گيدروپريبور» عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى جاڭا قايىقتاردى ۇسىندى. اتالعان ينستيتۋت ناۆيگاسيالىق جابدىقتار مەن سۇڭگۋىر تەحنيكاسىن دا كورسەتكەن. ارينە بۇل وسى كورمەدە عانا حالىققا ۇسىنىلعان جاڭالىق ەمەس.
كونفەرەنسيانىڭ العاشقى كۇنى ءتورت پانەلدىك سەسسيا ءوتتى: «كەڭەستىك بروندالعان تەحنيكانى جاڭارتۋ. جاڭا تەحنولوگيالىق شەشىمدەر»، «بروندالعان دوڭعالاقتى ماشينالاردى دامىتۋدىڭ زاماناۋي ۇردىستەرى»، «ۇشقىشسىز باسقارىلاتىن ۇشۋ اپپاراتتارى. جاڭا بۋىنداعى قارۋلانۋ»، «وق اتۋ رەاكتيۆتى جۇيەسىن جاڭارتۋ – جۇيەلەردى جەتىلدىرۋ». قوك (قورعانىس-ونەركاسىپ كەشەنىنىڭ) ءىرى وندىرۋشىلەرى كەڭەستىك بروندالعان تەحنيكانى جاڭارتۋ، وق اتۋ رەاكتيۆتى جۇيەلەرى، بروندالعان دوڭعالاق كولىكتەر جانە ۇشقىشسىز باسقارىلاتىن ۇشۋ اپپاراتتارىن شىعارۋ سالاسىنداعى زاماناۋي زەرتتەمەلەر بويىنشا جوبالار تانىستىرىلدى. سونىمەن بىرگە ت-72، بتر-80، بپم-1، بمپ-2 تانكى نەگىزىندە زاماناۋي ۇرىس مودۋلدەرىن جانە ەلەكتر-وپتيكالىق اسپاپتاردى ىقپالداستىرۋدىڭ قانشالىقتى قاجەتتىگى ساراپقا سالىندى. جيىندا رزسو بم-21 «گراد» كەشەنىن جاڭارتۋدا قاتتى وتىن راكەتالىق قوزعالتقىشتاردى پايدالانۋ اسپەكتىلەرى، قۇرلىق اسكەرلەرىن شىنجىر تاباندىدان دوڭعالاقتى تەحنيكاعا قايتا جاراقتاندىرۋ، بەيبىت ۋاقىتتا جانە ۇرىس ىس-ارەكەتتەرى كەزىندە ۇشقىشسىز باسقارىلاتىن ۇشۋ اپپاراتتارىن تاجىريبەلىك تۇرعىدا قولدانۋ ماسەلەلەرى كەڭىنەن تالقىلاندى.
كونفەرەنسيانىڭ ەكىنشى كۇنى قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى بەيبىت اتامقۇلوۆتىڭ قاتىسۋىمەن «قورعانىس-ونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى» تاقىرىبىندا پلەنارلىق سەسسيا ءوتتى. ب.اتامقۇلوۆتىڭ ايتۋىنشا، قورعانىس-ونەركاسىپ كەشەنىنىڭ بۇگىندە ەل ەكونوميكاسىندا ءوزىندىك ماڭىزدى ورنى بار جانە ەلەۋءلى ەكسپورتتىق الەۋەتكە يە. بۇل ءوز كەزەگىندە اسكەري قۋاتپەن قاتار ازاماتتىق سەكتوردىڭ دامۋىنا دا اسەر ەتەدى. بۇگىندە قوك عىلىمي قامتىمدى جۇيە بولىپ تابىلادى. ونىڭ قۇرامىنا 9 مىڭ ادامدى جۇمىسپەن قامتيتىن 40 كاسىپورىن كىرەدى. ال «قازاقستان ينجينيرينگ» ۇك» اق باسقارما ءتوراعاسى اسەت قۇرمانعالييەۆ ءوز بايانداماسىندا بەسىنشى مەرەيتويلىق «Kadex-2018» كورمەسى تاياۋدا قۇرىلعانىنا 15 جىل تولعان «قازاقستان ينجينيرينگ» كومپانياسىنىڭ مەرەيتويىمەن تۇسپا-تۇس كەلگەنىن اتاپ ءوتتى.
«KADEX» حالىقارالىق كورمەسى 2010 جىلدان بەرى تۇراقتى وتكىزىلىپ، وسى ۋاقىت ارالىعىندا قورعانىس ونەركاسىبى ونىمدەرىن ءوندىرۋشىلەر مەن تۇتىنۋشىلار اراسىنداعى وڭتايلى بايلانىس ورناتۋ مەن دامىتۋعا قولايلى جاعداي جاساۋ جانە قورعانىس كۇشتەرىن تەحنولوگيالىق تۇرعىدا جاڭعىرتۋ ماسەلەلەرى جونىندە ءتاجىريبە الماسۋ ءۇشىن ءتيىمدى الاڭعا اينالىپ ۇلگەردى. بۇل ءسوزىمىزدى اتالعان كورمەگە قورعانىس-ونەركاسىپ كەشەنى مەن عارىش سالاسىنداعى وتاندىق ءجانە شەتەلدىك كاسىپورىندار، جەتەكشى كونسترۋكتورلىق بيۋرولار، اقپاراتتىق ءقاۋىپسىزدىك سالاسى بويىنشا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ قاتىسۋىنىڭ ءوزى دالەلدەي تۇسەدى.
كورمەگە جەر-جاھاننان جينالعان قوناقتار الدىمەن ەلىمىزدىڭ قارۋلى كۇشتەرى اۋە قورعانىسى كۇشتەرى اۆياسيالىق تەحنيكاسىنىڭ ۇلگىلىك ونەر كورسەتۋلەرىن تاماشالادى. نەبىر الىپ اۋە كەمەلەرىن تومەن قۇلديلاتىپ، كوكتە شيىرىپ، ورشەلەنە شارىقتاتقان قازاق قىراندارى شەتەلدىك قوناقتارعا تاڭداي قاقتىردى. سول ساتتەگى ۇشقىشتاردىڭ شەبەرلىگى مەن شيراقتىعى ۇرىس ونەرىنىڭ شارىقتاۋ شەگى ەكەندىگى انىق. وسى جەردە بيىلعى جىلى كورمەدە 10 پاۆيلوننىڭ جۇمىس ىستەيتىندىگىن، ونىڭ ىشىندە تۇركيا، جۇڭگو جانە رەسەيدىڭ 3 جەكە پاۆيلونى، وتاندىق «قازاقستان ينجينيرينگ» ۇك» اق، «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» ج ش س، «قازتەحنولوگيا» اق كاسىپورىندارىنىڭ پاۆيلوندارى، ودان بولەك كوسموناۆتيكا سالاسىنىڭ جەتەكشى ۇلگىلەرى ۇسىنىلاتىن عارىش قىزمەتىنە ارنالعان «عارىش» اتتى دەربەس پاۆيلوننىڭ العاش رەت شىعارىلعاندىعىن ايتىپ ءوتۋ كەرەك. سونىمەن قاتار كورمە الاڭىندا 124 بىرلىك قۇرلىق تەحنيكاسى، 18 بىرلىك اۋە جانە ۇشقىشسىز باسقارىلاتىن تەحنيكالارمەن تانىسۋ مۇمكىندىگى جاسالعان. ەڭ ءبىر اتاپ وتەرلىگى، كورمەگە كەلۋشىلەر 2015 جىلدىڭ 12 قىركۇيەگىندە ەلىمىزدىڭ ءۇشىنشى عارىشكەرى ايدىن ايىمبەتوۆتى قازاق دالاسىنا ءساتتى قوندىرعان «سويۋز تما-16م» عارىش كەمەسىنىڭ ءدال وزىمەن تانىسا الادى. پاۆيلوننىڭ ورتالىق بولىگىندە «KazEOSat-1»، «KazEOSat-2» جەردى قاشىقتىقتان زوندتاۋ سەرىكتەرىنىڭ 2 ماكەتى قويىلعان.
كورمەگە قاتىسۋشى سەمەي ماشينا جاساۋ زاۋىتى كوپشىلىك نازارىنا اۆتوموبيلدەر مەن ارنايى تەحنيكانىڭ ۇلگىلەرىن شىعارعان. كورمەنىڭ العاشقى كۇنى-اق الەۋەتتى تاپسىرىس بەرۋشىلەر مەن قاتىسۋشىلار كاسىپورىننىڭ شىنجىر تاباندى تاسىمالداۋ-تارتقىشىن (شت-ت) كورىپ، ەكولوگيالىق باسىمدىعىنا، قۇرىلىمىنىڭ قاراپايىمدىلىعى، جوندەۋگە جارامدىلىعىمەن ەرەكشەلەنەتىندىگىنە جانە قۇمدى جەرلەردە تومەن جۇكتەمە قابىلەتىمەن كۇردەلى كليماتتىق جاعدايلارداعى جۇمىستارعا پايدالانۋعا ارنالعان كورسەتكىشتەرىنە كوز جەتكىزدى. ال كورمەدەگى باستى كاسىپورىنداردىڭ ءبىرى – «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» ج ش س – ەلىمىزدىڭ قورعانىس ونەركاسىبى كوشباسشىلارىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. كاسىپورىن شىعاراتىن «بارىس» بروندى ماشيناسىنىڭ 6ح6 جانە 8ح8 دوڭگەلەكتى فورمۋلاسىنداعى ۇلگىلەرى، سونىمەن قاتار 4ح4 دوڭگەلەكتى فورمۋلاسىنداعى «ارلان» جانە «الان» برونيەۆيكتەرى دە كورمەگە كەلۋشىلەر نازارىنا ۇسىنىلدى. ەگەر «بارىس 8ح8» «KADEX-2016» كورمەسىندە رەسەيلىك «اۋ-220م» جاۋىنگەرلىك مودۋلىنە ورنالاسقان 57-مم اۆتوماتتى زەڭبىرەگىمەن كورسەتىلسە، وسى جىلى بدم وتاندىق ءوندىءرۋشى «كاە» ج ش س اسكەري مودۋلىمەن كورمەگە قويىلعان. زاۋىتتىق جانە كورسەتىلىمدىك ەكى جىلدىق سىناقتاردىڭ ناتيجەسىندە «بارىس 8ح8» ءبىرقاتار كونسترۋكتورلىق، تەحنيكالىق جانە تاكتيكالىق ءوزگەرىستەردەن وتكىزىلگەن. كورمەنىڭ قوناقتارى ەڭ تانىمال قازاقستاندىق بروندى ماشينا – «ارلانمەن» قاتار، العاش رەت كوپ ماقساتقا ارنالعان «الان» ماشيناسىمەن دە تانىستى. بۇل كولىك ءارتۇرلى قۇقىقتىق ءتارتىپتى ساقتاۋ، ارنايى جاساق جانە ايرىقشا ارەكەت ەتۋ توبىنىڭ وپەراسياسىنا، ىشكى قاۋىپسىزدىككە، شەكارانى شولعىنداۋعا جانە قارۋلى قاقتىعىستى جويۋعا ارنالعان.
ال كوكشەتاۋ قالاسىندا ورنالاسقان «تىنىس» اق باس ديرەكتورى قايرات قالمانبايەۆ «KADEX-2018» كورمەسىنە اۆياسيالىق سالاداعى ونىمدەردى جەتكىزگەندىكتەرىن جانە بۇل ونىمدەر قازىرگى ۋاقىتتا رەسەي، بەلارۋس ەلدەرىندە كەڭ سۇرانىسقا يە ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى. «تىنىستىڭ» ۇسىناتىنى – 100 پايىز وتاندىق ءونىم. سونداي-اق كاسىپورىن جەكە ساقتاندىرۋ امۋنيسياسى، بروندالعان كۇرتەشە، بروندالعان قالقاننىڭ وزىق ۇلگىلەرىنىڭ دە ءوندىرىسىن جولعا قويعان. – «بولاشاقتىڭ جاۋىنگەرى» اتتى جوبامىز دا ءقازىر سۇرانىسقا يە بولىپ وتىر. بۇل جوبا تۇنگى دۇربىلەر، نىسانا كوزدەۋ جابدىقتارىمەن تولىقتىرىلدى. كورمەءنىڭ العاشقى كۇنىندە يوردانيا كورولدىگىمەن كەلىسىمگە قول جەتكىزدىك. رەسەيلىك كومپانيالار دا جاڭا جوبالار بويىنشا كەلىسىم جاساۋعا مۇددەلىلىك بىلدىرۋدە، – دەپ اتاپ كورسەتتى ق.قالمانبايەۆ. ءسوز ورايى كەلگەندە كاسىپورىننىڭ اۆياسيا سالاسىنداعى ونىمدەرىنە باسەكەلەستىك جوقتىڭ قاسى ەكەندىگىن جانە وزگە ونىمدەر بويىنشا وتاندىق كاسىپورىننىڭ تەك ساپالىق كورسەتكىشتەر بويىنشا وزىق تۇرعاندىعىن ايتا كەتۋ كەرەك. دەمەك «KADEX-2018» كورمەسى «تىنىستىڭ» تىنىسىن اشا تۇسەتىندىگىنە ەش كۇمان جوق.
ال ورالدىق «گيدروپريبور» عزي» اق باس ديرەكتورى الەكساندر گنەلومەدوۆتىڭ سوزىنە قاراعاندا، اتالعان كاسىپورىننىڭ 40 جىلدىق تاريحىندا ءاسكەري-اۋە كۇشتەرىنىڭ كەرەك-جاراعىن، سۋ كولىكتەرىن جاساۋدا ەلەۋلى تابىستارعا قول جەتكىزگەن. شاعىن كەمەلەر، مامانداندىرىلعان تەحنيكالار، سۇڭگۋىرلەردىڭ قۇرىلعىلارى ءقازىر قارۋلى كۇشتەر جاساعىنىڭ قۇرىلىمدارىندا كەڭىنەن پايدالانىلادى. – ءقازىر شەتەلدىك تۇتىنۋشىلارمەن بايلانىسىمىز جولعا قويىلعان دەپ ايتا المايمىز. الايدا بىزگە ەڭ الدىمەن وتاندىق تۇتىنۋشىلارمەن بايلانىستى جەتىلدىرۋ قاجەت. ونىمدەرىمىزدى جەرگىلىكتى قۇرىلىمدار كوپتەپ السا – ماقساتىمىزعا جەتەمىز. ال بۇل ۇدەدەن شىعۋعا «KADEX-2018» كورمەسىنىڭ پايداسى تيەءدى دەپ ويلايمىن، – دەيدى ا.گنەلومەدوۆ.
استانا قالاسىنىڭ 20 جىلدىعىنا تۇسپا-تۇس كەلگەن «KADEX-2018» كورمەسى جاڭا فورماتتا ءوتتى. كورمەنىڭ عىلىمي-ىسكەرلىك باعدارلاماسى اياسىندا العاش رەت «قازاقستانداعى عارىش كۇندەرى» حالىقارالىق فورۋمىن جانە «Cyber and Digital Security»، «Advanced Def Tech» كونفەرەنسيالارىن وتكىزۋ قاراستىرىلعان. ونىڭ ءبىرىنءشى كۇنىندەگى جيىنعا قورعانىس ونەركاسىبى كەشەنىندە جۇمىس ىستەيتىن كومپانيالاردىڭ وكىلدەرى، قازاقستان، رەسەي، جۇڭگو، تۇركيا، بەلارۋس جانە باسقا ەلدەردىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى مەن كونسترۋكتور ۇيىمدارىنىڭ ماماندارى قاتىستى. ولار اسكەري-تەحنيكالىق ىنتىماقتاستىقتى ءتيىمدى دامىتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى، قورعانىس-ونەركاسىپتىك سالانى جاڭعىرتۋدىڭ ستراتەگياسى مەن تەتىكتەرى، جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ماسەلەلەرىن تالقىلادى. سونداي-اق كورمەنىڭ العاشقى كۇنى شەتەلدىك قۇرمەتتى قوناقتاردىڭ قاتىسۋىمەن «قازعارىشتىڭ» 25 جىلدىعىنا ارنالعان «KADEX - 2018» ەمبلەماسىمەن بىرگە ارنايى پوشتا ءمورقالىبى سوعىلعان پوشتالىق ماركانى سوعۋ سالتاناتى ءوتتى.
كورمەدە نەگە قولجەتكىزدىك؟
استانادا V حالىقارالىق KADEX - 2018 قارۋ-جاراق جانە اسكەري-تەحنيكالىق مۇلىك كورمەسى الاڭىندا قازاقستاندىق كومپانيالار قورعانىس ونەركاسىپ سالاسىندا جەتەكشى شەتەل كومپانيالارمەن 20 شاقتى قۇجاتقا قول قويدى.
«قازاقستان ينجينيرينگ» ۇلتتىق كومپانياسى مەن فرانسۋزدىق Tales اسكەري-تەحنيكالىق ءوزارا ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا كەلىستى. ءتيىستى مەموراندۋمعا «قازاقستان ينجينيرينگ» ۇك» اق باسقارما ءتوراعاسى اسەت قۇرمانعالييەۆ پەن Talesء-تىڭ تمد-داعى وكىلدىگىنىڭ باسشىسى رەمي پول قول قويدى.
«قازاقستان ينجينيرينگ» ۇك» اق جانە تۇركيالىق Otokar كولىك قۇرالدارىن، ونىڭ ىشىندە بروندالعان كولىكتەرىن ءوندىرۋ سالاسىندا ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋدى جوسپارلاپ وتىر، بۇل تۋرالى مەموراندۋمعا ەكى كومپانيانىڭ باسشىلارى قول قويدى.
سونىمەن قاتار، «قازاقستان ينجينيرينگ» ۇلتتىق كومپانيانىڭ قۇرامىنا كىرەتىن كاسىپورىندار قورعانىس-ونەركاسىپ كەشەنى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىققا باعىتتالعان 20-دان اسا قۇجاتتارعا قول قويدى.
«س.م. كيروۆ اتىنداعى زاۋىتى» اق جانە ءۇندى Zen Technologies Limited كۇش قۇرىلىمداردىڭ ماماندارىن دايىنداۋعا ارنالعان ءتۇرلى سيمۋلياتورلار-ترەناجەرلەردى بىرلەسىپ وندىرۋگە كەلىستى. ءتيىستى كەلىسىمگە ەكى كاسىپورىننىڭ وكىلدەرى قول قويدى.
«سەمەي ينجينيرينگ» اق جانە «اسكەري-ونەركاسىپ كومپانيا» (رەسەي) بتر-80 كۇردەلى جوندەۋگە قوسالقى بولشەكتەردى جەتكىزۋ بويىنشا كەلىسىمشارت جاساستى. جوندەۋدى قازاقستاندىق زاۋىت جۇزەگە اسىراتىن بولادى.
سونىمەن قاتار، بتر-80 كۇردەلى جوندەۋ ءۇشىن قوسالقى بولشەكتەردى جەتكىزۋ بويىنشا قولدانىستاعى كەلىسىمشارتقا ەكى قوسىمشا كەلىسىم جاسالدى.
«سەمەي ينجينيرينگ» جانە ءۇندى Larsen & Toubro بمپ-1 اراسىندا قۇرامداس بولشەكتەردى ەكسپورتتاۋ تۋرالى ىنتىماقتاستىق مەموراندۋمعا قول قويدى.
«تىنىس» اق پەن «سەمەي ينجينيرينگ» اق وندىرەتىن بۇيىمداردىڭ گالۆانيكالىق جۇمىستارىن ورىنداۋ تۋرالى كەلىسىم، ءوندىرىستى وقشاۋلاۋ باعدارلاماسىنىڭ شەڭبەرىندە جاۋىنگەرلىك ماشينالاردى ءورت ءسوندىرۋ جۇيەلەرمەن بىرلەسىپ جابدىقتاۋ تۋرالى مەموراندۋم، «باتىس-قازاقستان ماشيناقۇراستىرۋ كومپانياسى» اق پەن بمپ-2 قارۋ-جاراق ءۇشىن 2ا42 ساتىپ الۋ تۋرالى مەموراندۋم جاسالدى. پولشانىڭ Wtorplast، بولگاريالىق «مەتالليكا كوممەرس» كومپانيالارمەن «سەمەي ينجينيرينگ» نەگىزىندە ەكسپورتقا كەتەتىن بروندالعان تانك تەحنيكاسىن بىرلەسىپ جوندەۋ جانە جاڭعىرتۋ تۋرالى مەموراندۋمدار، بولگاريالىق «تەرەم حولدينگپەن» – بروندالعان تەحنيكانى بىرلەسىپ جاڭعىرتۋ جانە قوسالقى بولشەكتەردى ءوزارا جەتكىزۋ تۋرالى مەموراندۋم جاسالدى.
«ەۆروكوپتەر قازاقستان ينجينيرينگ» ج ش س (ەسكە) جانە شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمدىگى قول قويعان مەموراندۋمعا سايكەس جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگان ن125 ەكى تىكۇشاقتى ساتىپ الۋ مۇمكىندىگىن قاراستىراتىن بولادى.
«ەسكە» جانە «كازاۆياسپاس» اق قازاقستان ءىىم تجك اۆياسيانىڭ تىكۇشاقتار پاركىن 20 بىرلىككە ارتتىرۋ (ن125، ن130 تۇرلەرى) تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى.
«ەسكە» جانە «Aeroprakt.KZ» BO105 ءتيپتى 8 تىكۇشاقتى سىرلاۋ تۋرالى مەموراندۋم جاسادى.
«كاە» ج ش س جانە بەلورۋسسيالىق «بەلسپەسۆنەشتەحنيكا» قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ بروندالعان تەحنيكانى دەفەكتاسيالاۋ تۋرالى كەلىسىم جاسالدى، جۇمىستار 2018 جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىنا جوسپارلانعان.
«تىنىس» اق، «سۆسي» اق جانە رەسەيلىك «نسپە» باعدارلامالىق جاساقتاماسى بار پۇا ءوندىرۋ تەحنولوگيالارىن جاساۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىق مەموراندۋمعا قول قويدى.
يوردانيانىڭ First Armour KDDB كومپانياسىمەن كيەۆلار دۋلىعالارىن ءوندىرۋ تۋرالى، D&D Dynamit Nobel Defence نەمىس كومپانياسىمەن ءوندىرىستى وقشاۋلاۋ باعدارلاماسىنىڭ شەڭبەرىندە جاۋىنگەرلىك ماشينالار جانە تج جۇيەلەردە قولدانىلاتىن ءورت ءسوند.ءىرۋ جۇيەلەرىن ءوندىرۋ تۋرالى كەلىسىمشارتقا قول قويىلدى.
«پەتروپاۆل اۋىر ماشيناقۇراستىرۋ زاۋىتى» (پامز) جانە سەربيالىق Yugoimport SDPR قازاقستاندا قارۋ-جاراق پەن اسكەري قۇرالداردى ساتۋ، قۇراستىرۋ جانە ءوندىرۋ باعىتتارى بويىنشا، ناقتى ايتقاندا د-20 جانە د-30 گاۋبيسالاردى جاڭعىرتۋ، Alas تانكتەرگە قارسى زىمىرانداردى بىرلەسىپ شىعارۋدى ۇيىمداستىرۋ باعىتتارى بويىنشا ىنتىماقتاستىق مەموراندۋمعا قول قويدى.
«پامز» جانە رەسەيلىك «سپەسپوجتەح» پامز الاڭدارىندا قۇرالداردى شىعارۋ ءوندىرىستى ورنالاستىرۋ بويىنشا مەموراندۋم جاساستى.
«قازاقستاننىڭ اۆياسيا يندۋسترياسى» ج ش س (قاي) جانە تۇركيالىق TAI قاي نەگىزىندە ۇشۋ اپپاراتتارىن جيناقتاۋ مۇمكىندىگىن قاراستىراتىن ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى.
كورمەگە تۇركيانىڭ وزىنەن 21 كومپانيا كەلدى. كورمە اياسىندا «قازاقستان ينجينيرينگ» حولدينگى مەن تۇركيانىڭ «وتوكار» كومپانياسى سەرىكتەستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى. تۇركيا رەسپۋبليكاسى قورعانىس ونەركاسىپ باسقارماسى ءتوراعاسى پروفەسسور يسمايل دەمير«KADEX-2018» كورمەسى اياسىندا قازاقستان قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى بەيبىت اتامقۇلوۆپەن كەزدەستى. دمير مەن اتامقۇلوۆ كەزدەسۋدە ەكى ەل اراسىندا قورعانىس ونەركاسىبى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تاقىرىبىن قولعا الدى. سونىمەن قاتار تۇرىك جانە قازاق فيرمالارى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق كەلىسىمدەرىنىڭ قول قويۋ راسىمىنە قاتىستى. كورمەدە روكەتسان مەن قازاقستان اراسىندا ورتاق زىمىران دامىتۋ ءۇشىن ءبىر كەلىسىم جاسالدى. كەلىسىمگە روكەتسان زىمىران ونەركاسىبى جانە ساۋدا فيرماسى مەن قازاقستان ينجينيرينگ ۇلتتىق فيرماسى اراسىندا قول قويىلدى.
باستىسى كورمەگە تۇركيانىڭ «سولوتۇرك» پيلوتاج توبى ارنايى اۆياشوۋ جاساۋ ءۇشىن كەلدى. «تۇرىك F -16 «سولوتۇرك» پيلوتاج توبى 2011 جىلى تۇركيا اۋە كۇشتەرى قولباسشىلىعىنىڭ 100 جىلدىعىنا وراي قۇرىلعان. «2018 اۆيا شوۋى ماۋسىمى «سولوتۇركتىڭ» 7 جىلى بولىپ تابىلادى. «سولوتۇرك» پيلوتاج توبى ۇشاقتى ۇشىراتىن 2 ۇشقىش پەن بۇقارامەن بايلانىسقا جاۋاپتى وفيسەردى قوسقاندا جالپى سانى 11 پەرسونالدان تۇرادى. پيلوتاج العاشقى اۆيا شوۋىن 2011 جىلعى 15 ساۋىردە انكارادا پرەزيدەنت پەن مەملەكەتتىك حاتتاماعا قاتىسقان رەسمي باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا ورىنداعان. سونىمەن قاتار، «سولوتۇرك» 2011 جىلى Fairford/انگليادا 29 اۆيا شوۋ توبى قاتىسقان حالىقارالىق كورولدىك اۆيا شوۋدا «ەڭ ۇزدىك ۇشۋ كورسەتىلىمى» نوميناسياسى بويىنشا «كورول حۇسەيىننىڭ قىلىشى» ماراپاتىنا يە بولدى. ال 2013 جىلى انگلياداعى اۆيا شوۋدا «سولوتۇرك» «ەڭ ۇزدىك سولو پيلوتاج توبى» سىيلىعىن يەلەندى. 2017 جىلعى شوۋ ماۋسىمىندا سلوۆاكيادا وتكەن حالىقارالىق اەرو فەستيۆالىندە «ەڭ ۇزدىك كورسەتىلىم ەكيپاجى» سىيلىعىن جەڭىپ الدى.
نە تۇيدىك؟
7 مامىردا وتار پوليگونىندا ەلباسىنىڭ ءوزى قاتىسۋىمەن اسكەري جاتتىعۋ-شوۋ وتكەن بولاتىن. ءۇش مىڭعا تارتا اسكەر، ءۇش جۇزدەن اسا قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكا ءماتىبۇلاققا جاۋىنەرلىك پارادقا جينالعان. قازاقستاننىڭ قورعانىس الەۋەتىن الەم كوردى. قازاق ەلى سوۆەتتىك جۇيەنىڭ شەكپەنىنەن شىقسا دا كەشەگى قورعانسىز ەل ەمەس، بەيبىتشىلىكتى تۋ ەتكەن، اسكەري سالاعا ايتارلىقتاي قارجى بولەتىن ەل. ولاي بولۋى زاڭدى دا. الىپ تەرريتوريانى بابالار اتتىڭ ۇستىندە قورعاپ، امانات ەتىپ كەتكەندە يە بولۋ ءھام بولاشاققا اماناتتاۋ كەرەك.
Kadex كورمەسى جىل سايىن وتەدى، بوس قارجى جۇمساپ جاتىرمىز دەيتىندەر تابىلار. الايدا ءبىز جوعارىدا وسى كورمە اياسىندا قولجەتكىزگەن كەلىسىمدەردىڭ ءتىزىمىن جاسادىق. ىرگەمىز بەكىپ، قالقانىمىز قالىڭداي ءتۇسۋى ءۇشىن ول قاجەت. ونىڭ ۇستىنە استانادا وسى حالىقارالىق كورمە ءوتىپ جاتقاندا تەرىسكەي كورشىمىزدىڭ ءباسپاسوزى جاقتىرمايتىن پوزيسياسىن ءبىلدىرىپ قالدى. Forbes جيناقتاعان اقپاراتقا قاراعاندا، RUECONOMICS.RU «ولارعا ناتو كەرەك ەمەس، قازاقستان رەسەيدىڭ اسكەري ستاندارتىن تاڭدايدى» دەپ ماقالا جازعان. ال، تاسس بولسا «قازاقستان رەسەيدەن قانداي قارۋ ساتىپ الىپ جاتىر» دەگەن ماقالاسىندا تمد-دا قازاقستاننىڭ العاشقى بولىپ 1992 جىلى رەسەيمەن اسكەري ىنتىماقتاستىق جاساعانىنا ءمان بەرگەن. EADAILY.COM بولسا قازاقستاننىڭ تۇركيامەن جاساسقان اسكەري تەحنيكا شىعارۋ تۋرالى كەلىسىمىنە اسا ءمان بەرىپ، كاسپييدەن قاراتەڭىزگە كانال اشىلسا قازاقستان تەڭىز دەرجاۆاسىنا اينالادى دەگەن. ەستەرىڭىزدە بولسا جاقىندا عانا سوچيدەگى ەاەس جيىنىندا قازاقستان پرەزيدەنتى كاسپييدەن قاراتەڭىزگە كانال اشۋ ماسەلەسىن كوتەرگەن. وسىنداي اقپاراتتاردىڭ Kadex كورمەسىمەن تۇسپا-تۇس شىعۋى ارينە حالىقارالىق كورمەنىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن تيىمدىلىگىنەن حابار بەرەدى.
كورمە اياسىنداعى ەرەكشە جاڭالىقتىڭ ءبىرى كيبەرشابۋىلعا قارسى قۇرىلاتىن قورعانىس شتابى بولسا، ەكىنشىسى بەلارۋسيامەن جاساسقان اتومدى بەيبىت پايدالانۋ تۋرالى كەلىسىمىمىز.
قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى كوبىنەسە نەگىزىنەن سوۆەت وداعى تۇسىندا جانە رەسەيدە شىققان ت-72 تانكتەرى، بمپ-2، بتر-80ا جانە بتر-82ا بروندى ماشينالارى، ميگ-27، ميگ-23، ميگ-29، ميگ-31، سۋ-27 ۇشاقتارىمەن جابدىقتالعان.
سوڭعى ستاتيستيكا بويىنشا قازاقستان شابۋىلداۋشى ۇشاق سانى جاعىنان الەمدە – 20، جويعىش ۇشاقتار بويىنشا – 23، اسكەري ترانسپورتتىڭ اۆياسيا بويىنشا – 53، اسكەري تىكۇشاقتار بويىنشا – 54، تانكتەر جونىنەن – 49، بروندى تەحنيكا بويىنشا – 44، وزدىگىنەن جۇرەتىن ارتيللەريالىق قوندىرعىلار سانى بويىنشا – 24، سۇيرەيتىن زەڭبىرەكتەر جونىنەن – 18، رەاكتيۆتى اتىس قارۋلارى بويىنشا 12 ورىندا ەكەن. ال اسكەري بيۋدجەتىمىزدىڭ كولەمى 2 ملرد 435 ملن اقش دوللارى كولەمىندە دەسەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قازاق اسكەرى ەل تىنىشتىعىن كۇزەتۋگە قاۋقارلى، بابالاردىڭ ەرلىك جولىن جالعاستىرۋشى قۇرىلىم رەتىندە نىعايىپ كەلە جاتىر.
راس ءبىزدىڭ اسكەري تەحنيكانى رەسەيدەن ساتىپ الاتىنمىز جاسىرىن ەمەس. ساتىپ الۋشى ەل رەتىندە ءوز ءوندىرىسىمىزدى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن وسىنداي كورمە كەرەك ەكەنى ءسوزسىز!
دايىنداعان اقان بەكتاس
پىكىر قالدىرۋ