سيريا. ءقازىر بۇكىل الەمگە تانىمال ەل. جاقسى جاعىنان ەمەس، ارينە. وكىنىشتىسى، اتالمىش ەلگە جيھاد ىزدەپ بارعان قازاقستاندىق ازاماتتاردىڭ سانى ءالى دە  ازايار ەمەس. جيحاد ءسوزىنىڭ ماعىناسىن جات اعىمداعىلار اللانىڭ جولىنداعى كۇرەس دەپ ەسەپتەيدى. ولار بۇل ءسوزدىڭ ماڭىزدى ءارى تۇپكى ماعىناسىن ۇمىتقان. جيھاد ءسوزى اراب تىلىنەن اۋدارعانداعى ماعىنالىق نۇسقالاردىڭ ءبىرى – ءوز ناپسىڭمەن كۇرەسۋ. ال شاھيد (ءدىن جولىندا ءوزىن قۇرباندىققا شالعان، ازاپ شەگىپ ولگەن ادام) اتانىپ، بىردەن پەيىشكە بارۋدى اڭسايتىنداردىڭ كوبىسى جەردەگى توزاقتى ءوز كوزىمەن كورگەننەن كەيىن تاۋبەلەرىنە كەلىپ، وكىنىپ جاتادى. ولاردىڭ قاتارىندا دامير راقىمجان (ءاتى-جونى كەيىپكەردىڭ سۇراۋى بويىنشا وزگەرتىلگەن) دا بار.

دامير تەرروريزم ەندى وركەن جايا باستاعان كەزدە سيرياعا اتتانعان. 2012 جىلى شىققان ءبىر عانا ۆيدەو ونىڭ ءومىرىن تۇبەگەيلى وزگەرتتى. ءقازىر ول الماتى وبلىسى قاپشاعاي قالاسىنىڭ ماڭايىنداعى تۇزەۋ مەكەمەسىندە جازاسىن وتەۋدە. Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى سيرياداعى جاعدايدى ءوز كوزىمەن كورگەن قازاقستاندىق ازاماتپەن بولعان سۇحباتتى وقىرمان نازارىنا ۇسىنادى.

–جات اعىمنىڭ جەتەگىنە ەرگەنگە دەيىنگى دامير قانداي ەدى؟

–مەن قاراپايىم، تولىققاندى وتباسىندا دۇنيەگە كەلدىم. وتباسىندا ەكى ۇل بولدىق. ورتا مەكتەپتى اياقتاعان سوڭ، الماتىداعى كوللەدجدەردىڭ بىرىندە وقۋىمدى جالعاستىردىم. كەيىن بەدەلدى جوو-عا ينجەنەر ماماندىعى بويىنشا وقۋعا ءتۇسىپ، ستۋدەنت اتاندىم.

2006 جىلعا دەيىن، ياعني 22 جاسقا دەيىن تەمەكى شەكتىم، ىشىمدىككە اۋەس بولدىم. سول كەزدەگى كوپتەگەن جىگىتتەر سەكىلدى بارلىق قىزىقتىڭ ءدامىن تاتىپ كورگىم كەلدى. قىدىردىم، كوڭىل كوتەردىم. ۋاقىت وتە كەلە ءوز-وزىمدى باسقارا المايتىن كۇيگە جەتتىم. ەسىرتكى شەگۋدى ادەتكە اينالدىردىم. ياعني، جاقسى جىگىت بولدىم دەپ ايتا المايمىن.

كەيىن اۋدان ماڭىنداعى  بۇرىندارى قىدىرىمپاز، جەڭىلدىڭ استىمەن اۋىردىڭ ۇستىمەن جۇرۋگە قۇمار تانىستارىمنىڭ يسلام دىنىنە قىزىعۋشىلىعى ارتىپ، نامازعا جىعىلىپ جۇرگەنىن بايقادىم. سول كەزگە دەيىن ءبىر قۇدىرەتتى كۇشتىڭ بارىن بىلسەم دە، ءدىن، سەنىم تۋرالى ويلانبايتىنمىن. مەنىڭ ءدىني ساۋاتىم مۇلدەم بولمادى. يسلام ءدىنى تۋرالى مۇلدەم بىلمەيتىنمىن. ناماز، ورازا سەكىلدى پارىز امالدان حابارسىز ەدىم.  سول سەبەپتەن دە بولار، مەنىڭ بىردەن قىزىعۋشىلىعىم ارتتى.  العاشىندا جۇما نامازىنا بارىپ ءجۇردىم. كەيىن مەشىتكە بارۋدى جيىلەتتىم. ءۇش ايدان كەيىن بەس ۋاقىت نامازعا جىعىلىپ، العاش رەت ورازا ايىنىڭ ساۋابىن الۋعا امال ەتتىم. ومىرىمدە العاش رەت يمامنىڭ ارتىندا تۇرىپ تاراۋىق نامازىنىڭ قۇدىرەتىنە قۇنىقتىم.

–نە ارماندادىڭىز، قانداي ماقساتىڭىز بولدى؟

–اۋىز تولتىرىپ ايتاتىنداي ەرەكشە ارمان، ماقساتىم بولدى دەپ ايتا المايمىن. مەن دە قاراپايىم ادامدار سەكىلدى تابىستى ازامات بولۋدى، جوعارى جالاقى الىپ، ءوز ۇيىمدە تۇرۋدى ارماندادىم. كەز كەلگەن جىگىت سەكىلدى مەن دە ادەمى، سۇيكىمدى جارىمنىڭ بولعانىن قالادىم. ءۇبىرلى-شۇبىرلى بولىپ، بالا-شاعامنىڭ جانىندا ويناپ-كۇلىپ ءجۇرۋدى اڭسادىم. مەن ءوز قىزمەتىمدى دە ابىرويلى اتقاردىم. قىزمەتىمدى كوتەرۋدى ماقسات ەتتىم. ينجەنەر ماماندىعى ۇناي باستاعاندىقتان، وقۋىمدى ارى قاراي جالعاستىرىپ، ءوز-وزىمدى دامىتقىم كەلدى.

–دىنگە بەت بۇرا باستاعان كەزدە كىمنىڭ ۋاعىزىن تىڭدادىڭىز؟

–مەن اسا كوپ ۋاعىز تىڭدامايتىنمىن. كوبىنەسە جەكە دارا قالىپتى ءومىر ءسۇردىم. بىرەۋدىڭ ايتقانىنا ىلەسۋدى، ايتقانىمەن ءجۇرىپ-تۇرۋدى اسا ۇناتپايمىن.

2008 جىلدارى رينات ءابۋ مۋحامماد اتتى ۋاعىزشى پايدا بولىپ، ۋاعىز ايتا باستادى. مۇنىڭ كىم ەكەنى قىزىقتىرا باستادى. ول اۋىزاشار كەزىندە، سوسىن مەشىتتە ءوزىنىڭ ۋاعىزىن ايتاتىن. كەيىن ونىڭ كىم ەكەنىن، قايدا ءبىلىم العانىن سۇراستىرا باستادىم. ونىڭ مىسىردا وقىپ كەلگەنىن بىلگەننەن كەيىن مەن دە بيلەت الىپ، مىسىرعا جول تارتتىم. وندا 3 اي تۇردىم. مىسىرلىقتاردىڭ ءتىلىن ۇيرەنىپ، مادەنيەتىمەن تانىستىم. مىسىرعا بارعان كەزدە قالاي ءبىلىم بەرەتىنىن كوردىم، ءبىلدىم. ءال-ازحار ۋنيۆەرسيتەتىن دە كوردىم. رينات سول ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىلىم العان ەكەن. ۋنيۆەرسيتەتكە بارىپ رينات ءابۋ مۇحامماد تۋرالى سۇراستىرىپ ءبىلدىم. وزىمە قاجەت اقپاراتتاردى بىلگەننەن كەيىن ەلگە ورالدىم. الماتىعا كەلگەن سوڭ ريناتتىڭ ۋاعىزىن تىڭداۋدان باس تارتتىم. سەبەبى، بۇل ۋاعىزشى تۋرالى پىكىرلەر ماعان اسا ۇناي قويمادى. ونىڭ سەنىمىندە ءبىرقاتار وزگەشەلىكتەر مەن ماسەلەلەر بار ەكەنىن ءتۇسىندىم. ونىڭ ۋاعىزى ۇنەمى فيتنانىڭ تۋىنداۋىنا سەبەپ بولاتىن. سودان بەرى ريناتتىڭ ۋاعىزىن تىڭداۋدى قويدىم.

–قاشان ۇيلەندىڭىز، بالا-شاعاڭىز بار ما؟

–ءيا بالا-شاعام بار. 2008 جىلى ءبىرىنشى رەت ۇيلەندىم. العاشقى ايەلىم ناماز وقىمادى. ەكەۋمىز ءبىر اۋلادا كىشكەنتايىمىزدان بىرگە وستىك. 2009 جىلى قىزىم دۇنيەگە كەلدى. سول كەزدەرى «قازپوشتاداعى» قىزمەتىمدى ەندى باستاعان ەدىم. قالىپتى ءومىر سۇردىك. اراعا ءبىراز ۋاقىت سالىپ اتا-انام مەن ايەلىمنىڭ اراسىندا تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر ورىن الا باستادى. سول سەبەپتەن اجىراسۋعا تۋرا كەلدى. ءبىر جىل بويى جالعىز ءومىر ءسۇردىم. ءبىر كۇنى اۋداندا تۇراتىن ءىنىم مىسىرعا ءبىلىم الۋعا باراتىنىن ايتتى. مەنىڭ ءبىر جاعىنان قالىپتى ومىردەن جالىعىپ كەتكەندىكتەن، ەكىنشىدەن، ايەلىم دە جوق، بويداق بولعاندىقتان مىسىرعا باردىم. وندا ءبىر اي تۇردىم. ەسكى دوستارىمدى كورىپ، مىسىردى ارالاپ، قالاي ءبىلىم بەرەتىنىن كورىپ، 1 ايدان سوڭ ۇيگە ورالدىم. قازاقستانعا كەلگەن بويدا ەكىنشى رەت ءۇيلى-باراندى بولدىم. ەكىنشى ايەلىم ناماز وقيتىن، ورامال تاعاتىن ەدى. ءقازىر ەكى قىزدىڭ اكەسىمىن.

–سيرياعا بارۋىڭىزعا نە تۇرتكى بولدى؟

–قالىپتى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان كەزدە انام مەن ايەلىمنىڭ اراسىندا تاعى دا  كيكىلجىڭ ورىن الا باستادى. سوسىن «تاعى دا اجىراسۋ كەرەك بولدى» دەپ باس قاتىرىپ جۇرگەندە ايەلىم ۇسىنىس ايتتى. ايەلىم «مەنىڭ تانىستارىم بار، شۆەسياعا بارىپ تۇرايىق. جۇمىس بار، ويداعىداي ءومىر سۇرۋگە بولادى. جاقسى تابىس تا تابۋعا بولادى»،– دەدى.  شۆەسيا دا ماسەلە بولىپ پا؟ مەن كەلىستىم. ءبىزدى ايەلىمنىڭ تانىستارى كۇتىپ الدى. جۇمىسقا تۇردىم. شۆەسيادا 2 ساعات جۇمىس ىستەپ 100 دوللار تابىس تابۋعا بولادى. ول جاقتا پاتەر جالداپ تۇردىق. كولىگىم دە بار ەدى. بىردە مەشىتكە بارعان كەزدە بىرەۋلەردىڭ ورىسشا سويلەسىپ وتىرعانىن كوردىم. قاراسام، شەشەندەر ەكەن. تانىسىپ، اڭگىمەلەسە باستادىق. قازاقستاننان ەكەنىمدى ايتتىم. ولار «كىمنىڭ ۋاعىزىن تىڭدايسىڭ؟» دەپ سۇراق قويدى. بۇرىن رۋستام ءابۋ مۋحاممەدتىڭ ۋاعىزىن تىڭداعانىمدى ايتتىم. ولار ماعان «مۇنىڭ دۇرىس ەمەس»،– دەدى.

شۆەسيادا راديكالدى سايتتاردىڭ بارلىعى اشىق جۇمىس ىستەپ تۇر. الگى جىگىتتەر ماعان راديكالدى سايتتارداعى ۋاعىزدار مەن لەكسيالاردى كورسەتە باستادى. بىردە سيريا تۋرالى ۋاعىزدارعا كوزىم ءتۇسىپ كەتتى. ول كەزدە سيريادا نە بولىپ جاتقانىنان مۇلدەم حابارسىز ەدىم. ءتىپتى تۇسىنبەيتىنمىن. ابدۋللا ەسىمدى شەشەن جىگىت ماعان سيرياداعى جاعدايدى اسىقپاي ءتۇسىندىرىپ، ۆيدەو كورسەتتى. الگى ۆيدەونى كورۋ ءتىپتى قيىن ەدى. وتە اۋىر ۆيدەو بولاتىن. اناسى بالاسىن جەرلەپ جاتىر، بىرەۋدى تىرىدەي كومىپ جاتىر. جانتۇرشىگەرلىك ۆيدەولاردى كورىپ، «مۇنىڭ ءبارى نە ءۇشىن كەرەك؟» دەپ ويلادىم. ال الگى شەشەن جىگىت «ولار مۇسىلمان بولعاندىقتان وسىنداي ازاپ كورىپ جاتىر» دەپ جاۋاپ بەردى. مەن ءبىر ءتۇرلى، تۇسىنىكسىز سەزىمدە بولدىم. «ءبىز قالىپتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز، ال ولار بولسا قينالىپ جاتىر» دەگەن وي كەلدى. ءوزىمدى ىشتەي كىنالى سەزىندىم. سودان الگى شەشەن جىگىت «سەن وسىلاردىڭ قينالىپ جاتقانى ءۇشىن جاۋاپ بەرەسىڭ» دەپ مەنى ودان سايىن قىسپاققا الدى. ماعان قۇران مەن حاديستەن مىسال كەلتىردى. مەن 3 اي بويى ويلانىپ ءجۇردىم. ۇزاق ۋاقىتتان كەيىن الگى شەشەن جىگىتتەن «مەن نە ىستەۋىم كەرەك؟» دەپ سۇرادىم. ال ول بولسا، بىردەن «سيرياعا بارىپ، سول مۇسىلمانداردى قورعاۋىڭ كەرەك. قينالىپ جاتقان مۇسىلمانداردى قورعاعاننان كەيىن قۇدايدىڭ الدىندا جاۋاپ بەرۋدەن قۇتىلاسىڭ، ال ەگەر سول جاقتا كوز جۇمساڭ، شاھيد بولاسىڭ. ال ەگەر ءتىرى قالساڭ، مۇسىلمانداردىڭ جەڭىسىن كورەسىڭ»، - دەپ جاۋاپ بەردى. مەن ۇيگە بارىپ ايەلىممەن سويلەستىم. وعان «سەن وسىندا قال، مەن سيرياعا بارىپ كەلەمىن» دەدىم. ايەلىم «كۇيەۋىڭنىڭ قاسىنان قالما، قولداۋ ءبىلدىر» دەگەن تاربيەمەن وسكەن. ماعان «مەن دە سەنەن قالمايمىن» دەپ جاۋاپ بەردى. كەلىسىمگە كەلىپ، قۇجاتتار مەن كيىمدەرىمىزدى جيناستىرا باستادىق. سيرياعا بارار الدىندا قىزىم دۇنيەگە كەلدى. 2013 جىلدىڭ قاڭتارىندا  سيرياعا بارۋعا شەشىم قابىلدادىق.

–سيرياعا قالاي، قاي ەل ارقىلى باردىڭىز؟

–قۇجاتتاردى دايىنداپ بولعان سوڭ، بىردەن جولعا شىقتىق. ءبىراق ماۋسىم ايىندا، ياعني 6 ايدان كەيىن عانا سيرياعا كىرۋگە مۇمكىندىك بولدى. سەبەبى، قۇجاتتاردى جيناۋعا قاتىستى، بىرەسە جول جۇرۋگە بايلانىستى ماسەلەلەر بولدى. ءبىز تۇركيا ارقىلى سيرياعا وتتىك. سيريادا بەيتانىس ادامدار كۇتىپ الدى. مەن ءۇشىن بارلىعى قىزىق بولدى. شەكارانى كەسىپ ءوتۋ قيىنعا سوقپادى. تەز ءوتىپ كەتتىك. تۇركيا مەن سيريا شەكاراسىندا  ەشقانداي شەكتەۋ جوق.

–ال سيريادا سىزدەردى كىم، قالاي قارسى الدى؟

–«ءبىزدى مودجاحەدتتەر كەلدى» دەپ ساقالدى، قولىندا قارۋى بار بىرنەشە ادام قارسى الدى. سيرياعا بارعان كەزدە ايەلىمنىڭ اياعى اۋىر بولاتىن. ايەلىم جانە قىزىممەن الەپپو قالاسىنىڭ جانىندا ورنالاسقان اۋداننىڭ بىرىندە بىرگە تۇردىق.

–سيرياداعى العاشقى كۇندەرىڭىز تۋرالى بايانداپ بەرسەڭىز...

–العاشىندا ءبارى جاقسى، ءبىر -بىرىمەن ءتاتۋ-تاتتى، ىنتىماقتا ءومىر سۇرەتىن ناعىز مۇسىلمان باۋىرلار بولىپ كورىنەتىن. جاڭادان ادامدار كەلە باستادى. ۋاقىت وتە كەلە بىزگە كىمنىڭ قايدا باراتىنىن ايتىپ، شەشىم شىعارا باستادى. تمد مەملەكەتتەرىنىڭ بولەك، ءوز جاماعاتى بولدى. قازاقستان، كاۆكاز ايماعى، رەسەي مەملەكەتتەرىنەن كەلگەندەر سول جاماعاتتىڭ قاتارىندا بولدى. كەيىن بىزگە  قالاي قارۋ قولدانۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتتى. مەنى «تۇركەستان يسلامدىق پارتياسى» اتتى باسقا جاماعاتتىڭ قاتارىنا شاقىردى. بۇل جاماعاتتا قازاقتار مەن  ۇيعىرلار بولدى. باسىم كوپشىلىگى – ۇيعىرلار. جەرلەستەرىم دە كوپ بولىپ، مەنى بىرگە تۇرۋعا شاقىردى. ايەلىم مەن قىزىمدى الىپ،  قونىس اۋداردىق. ءبىز العاشىندا قيراعان مەكتەپتىڭ كابينەتىندە تۇردىق. مۇلدەم جاعداي جاسالمادى. ءتىپتى سۋدىڭ ءوزىن قۇدىقتان تاسيتىنبىز بولدىق.

ءبىز تۇراتىن ماڭدا قازاقستاندىقتار دا بولدى. سول ادامدارمەن ارالاستىق. رامازان ايىندا جەرلەستەرىمىز ءبىزدى اۋىزاشارعا شاقىردى. داستارحاندا ۇلتتىق تاعامداردىڭ بارلىعى بولدى. ءۇيدىڭ تاماعىن ساعىنىپ قالىپپىز. ابىر-سابىر بولىپ وتىرعانىمىزدى ءبىر جىگىت ۆيدەوعا ءتۇسىردى. ۆيدەو قازاقستاندا سول جىلدارى كورسەتىلدى. ءبىراز حيت بولدىق قوي (كۇلدى). ءبىراق ۆيدەونى ءتۇسىرىپ جاتقاندار ءبىزدى الداپ سوقتى. سەبەبى، «ءقازىر ۆيدەو تۇسىرەمىز، ءبىراق 2 جىلدان كەيىن عانا عالامتوردان كورۋگە بولادى. بىردەن عالامتورعا جۇكتەمەيمىز» دەپ ايتقان. الايدا ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن ۆيدەونىڭ عالامتورعا جاريالانعانىن ءبىلدىم. وقۋ- جاتتىعۋ جيىنىنان كەلگەن سوڭ ءبىر تانىس جىگىت «ءبىزدى بۇكىل الەم،  قازاقستان كورىپ جاتىر. جاڭالىقتارعا شىعىپتى» دەپ كورسەتتى. نە ايتارىمدى، نە ويلارىمدى بىلمەدىم.

–ءسىز وزگە اعىمعا ەرىپ، اداسقانىڭىزدى قاي كەزدە تۇسىنە باستادىڭىز؟

–يگيل-دىڭ ەندى پايدا بولىپ جاتقان كەزى ەدى. يگيل پايدا بولعاننان كەيىن سيريالىقتار مەن ولاردىڭ اراسىندا تۇسىنىكسىز كيكىلجىڭ ورىن الدى. بۇل جاعداي اتىس -شابىسقا ۇلاستى. داۋ كوبەيدى. قاۋىپ-قاتەر كۇشەيە باستادى. العاشىندا بارلىعى بىر-بىرىنە قامقورلىقپەن قارايتىنداي كورىنگەن. يگيل پايدا بولعاننان باستاپ، جاعداي قيىندادى. سيريادا قازاقتاردى اسا قاتتى ۇناتا بەرمەيدى. سەبەبى، يگيل-دىڭ قاتارىنا العاش كىرگەندەردىڭ ءبىرى دە – قازاق.

سوسىن بۇل ۇيىمعا مەنى دە شاقىرا باستادى. ال مەن يگيل-گە قارسى جاماعاتتاردىڭ بىرىندە بولعانمىن. سول سەبەپتى ەكى تاراپتىڭ اراسىندا قاقتىعىستار، اتىس-شابىستار ءجيى ورىن الدى. ايەلىممەن سويلەسىپ وتىرىپ مەن ءتۇپتىڭ تۇبىندە يگيل-گە قارسى سوعىساتىنىمدى ايتتىم. ماقساتىم دا باسقا ەدى. مەن سيرياعا زارداپ شەگىپ، قينالىپ جاتقان مۇسىلماندارعا كومەكتەسۋ ءۇشىن كەلگەن ەدىم. ال سيريالىق جەرگىلىكتى تۇرعىندار «سەندەردىڭ بىزگە كەرەكتەرىڭ جوق» دەپ ءوزىمىزدى جاقتىرمادى. بۇل وتە قيىن ساتتەر ەدى.

–ءسىز اراعا ءبىراز ۋاقىت سالىپ، سيرياداعى سوعىستىڭ استارىندا بولەك ساياسي استار جاتقانىن ءتۇسىندىڭىز. بىردەن ەلگە قايتۋعا شەشىم قابىلدادىڭىز با، الدە ەلگە ورالۋىڭىزعا ناقتى ءبىر جاعداي تۇرتكى بولدى ما؟ 

–مەن ءوزىمنىڭ ايەلىم مەن قىزدارىم ءۇشىن قاتتى الاڭدايتىنمىن. بىردە مەن ەكى جىگىتپەن سويلەستىم. ءبىرىنىڭ ۇلتى –قازاق، ەكىنشىسى – وزبەك. وزبەك جىگىت مەنىڭ ايەلىم تۋرالى بىلگىسى كەلىپ، سۇراق قويا باستادى. وعان شامدانىپ، «ونىڭ ساعان نە كەرەگى بار؟» دەپ جاۋاپ بەردىم. ول «ەرتەڭ ءولىپ كەتسەڭ،  سەنىڭ ايەلىڭە ۇيلەنەمىن»،– دەيدى. «ءقازىر ءتىرىمىن، ال ايەلىم تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ قاجەتى جوق»،– دەدىم. كەيىن ۇزاق ويلاندىم. ونىڭ ايتقاندارى ويىمنان شىقپاي قويدى. ءسوزى قاتتى اسەر ەتتى. سوسىن الگى وزبەك جىگىتى «نەگە سەن سونشا اشۋلانىپ وتىرسىڭ؟ سەن ولگەن كەزدە ايەلىڭنىڭ ەشقانداي قۇقىعى بولمايدى. ونىڭ بۇل جەردە ەشقانداي تۋىسقانى، قورعاۋشىسى جوق. ءوز-وزىن اسىراي دا المايدى. ازىق-تۇلىك الۋعا دۇكەنگە دە شىعا المايدى. ونىڭ تانىمايتىن ادامعا تۇرمىسقا شىعۋدان باسقا امالى جوق. كىمگە ەكەنىن دە تاڭداي المايدى» دەدى. بۇل اڭگىمەدەن كەيىن،«سەنىڭ تانىمايتىن بىرەۋلەرگە تۇرمىسقا شىعۋعا قاقىڭ جوق. سول ءۇشىن مۇندا كەلگەن جوقپىن. كيىمدەردى جيناستىر. ەلگە ورالامىز» دەپ جەدەل شەشىم قابىلدادىم.

–قازاقستانعا قالاي، كىم ارقىلى كەلدىڭىز؟ قانداي كەدەرگىلەر كەزدەستى؟

–بىزگە ەشقانداي كەدەرگى بولعان جوق. سيرياعا ءوتۋ ءۇشىن 100 دوللار عانا تولەدىك. ال سيريادان تۇركيانىڭ شەكاراسىنا ءوتۋ ءۇشىن 5000 دوللار قاجەت بولدى. مۇنداي اقشا سول كەزدە جوق بولدى. سوسىن اتا-انامنان اقشا جىبەرۋدى سۇرادىم. الايدا ءوزىمنىڭ اكە-شەشەمدە مۇنداي اقشا بولماعاندىقتان ايەلىمنىڭ اتا-اناسىنان قارىزعا سۇراۋعا تۋرا كەلدى. ولار اقشانى جىبەردى. مەن ولارعا ءالى كۇنگە دەيىن اقشانى قايتارا الماي وتىرمىن.

ايەلىمنىڭ اياعى اۋىر، ءبىز توردىڭ اراسىنان اۋپىرىمدەپ شەكارادان وتتىك. بۇل ءساتتى ەشقاشان ۇمىتا المايمىن. بارلىعى ءالى كوز الدىمدا. يگيل ۇيىمى پايدا بولىسىمەن، ولار شەكارانى قاتاڭ قاداعالاۋعا الدى. سول جىلدارى سيرياعا كىرۋ وتە وڭاي، ءبىراق شىعۋ قيىن بولاتىن.

ءبىز سيريادان وتكەننەن كەيىن تۇركيادا ءبىراز ۋاقىت ايالدادىق. سەبەبى، بىردەن ەلگە كەلۋ مۇمكىن بولمادى. سول جەردە كورشى تۇراتىن ادامداردىڭ كوبىسى سيرياعا كەتىپ بارا جاتىر ەكەن. ءبارىنىڭ كوڭىل كۇيى كوتەرىڭكى. ولارعا ەشتەڭە ايتپادىم دا، تۇسىندىرگىم دە كەلمەدى. سەبەبى، «ارتىق اڭگىمە ايتىپ، قيمىل جاساساڭ، ءبىتتىم دەي بەر». اقيقاتى، مەنى تىڭدامايتىن دا، قۇلاق اسپايتىن دا ەدى. سەبەبى، ميلارى ۋلانعان. ولاردى رايىنان قايتارۋ مۇمكىن ەمەس تە ەدى. «تەك سول جاققا بارعان سوڭ، وزدەرى تۇسىنەر» دەدىم.

كەيىن شۆەسياعا بيلەت الدىق. ۇيدەگى اتا-اناما حابارلاستىم. ءوزىمنىڭ شۆەسيادا ەمەس، سيرياعا بولعانىمدى ايتىپ، ءتۇسىندىردىم. ولار تاڭعالدى. ۇيگە ورالاتىنىمدى ايتقان كەزدە، قاتتى قۋاندى. بيلەت الىپ، ۇيگە ورالماق بولدىق. الايدا جول وتە اۋىر بولدى. ءبىر اپتاداي ۋاقىتىمىز كەتتى. ۆوكزالدا، اۋەجايدا تۇنەگەن كەزدەرىمىزدى ەسكە الۋدىڭ ءوزى اۋىر. قولىمىزدا ەشتەڭە قالمادى...  اقىرى، قازاقستانعا كەلدىك. ۆوكزالدا ەشكىم ءبىزدى تۇتقىنداعان جوق. «مەن تۋرالى ەشكىم ەشتەڭە بىلمەيدى» دەپ ويلادىم. ىشتەي «بارلىعى بۇرىنعىسىنشا بولادى، ەشتەڭە مويىندامايمىن» دەيتىنمىن. ءبىر اپتاداي ەشكىم بىلمەيتىنىنە سەنىمدى بولدىم. ايەلىمنىڭ ۇيىندە تۇردىم. ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ قىزمەتكەرلەرى كەلىپ، ۇستادى. قىلمىستىق ءىس قوزعادى. قارسىلىق تانىتپادىم. قازاقستانعا بەلگىلى بولعان ۆيدەوداعى ادامنىڭ ءوزىم ەكەنىن مويىندادىم.

–سيرياداعى ەڭ قورقىنىشتى كۇنىڭىز؟ نەدەن شوشىندىڭىز؟

–بىردە تاڭەرتەڭ ايەلىم ازىق-تۇلىك الىپ كەلۋىمدى سۇرادى. ال ازىق-تۇلىك دۇكەنى 60 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان. جولدا تانىس تاتار جىگىتىن كورىپ قالدىم. ايەلى سيريالىق ەكەنىن بىلەتىنمىن. ولار دا ءبىز سەكىلدى مۇسىلمانداردى قورعاپ، سوعىسۋعا كەلگەن. ول ءوزىنىڭ موتوسيكلىمەن مەنى دۇكەنگە اپارىپ تاستايتىنىن ايتتى. كەلىسە كەتتىم. ءسويتىپ قالاعا بارىپ، قاجەتتى ازىق-تۇلىك ساتىپ الدىق. قولىمدا قارۋ  بولدى. سۋىق قارۋ ۇنەمى قولىڭدا بولۋ كەرەك. ءوز قاۋىپسىزدىگىڭ ءۇشىن.  قارۋ -جاراقسىز ۇيدەن اتتاپ شىعۋعا بولمايدى.

بىردە ۇيگە جاقىن قاقپانىڭ الدىنا 60-70 سيريالىق جينالىپ قالعانىن كوردىم. قولدارىندا نەشە ءتۇرلى قارۋ-جاراق بار. ءبىز توقتادىق. ءبىر كەزدە سيريالىق ايەل مەنى نۇسقاپ، ايعايلاي جونەلدى. ارابشا تۇسىنبەدىم. بىرنەشە سيريالىقتار اۆتوماتتارىمەن مەنى كوزدەپ اتۋعا دايىن تۇردى. سول ساتتەگى ۇرەيدى ايتىپ جەتكىزە المايمىن. اتىپ تاستايدى دەپ ويلادىم.«ءبىتتىم»،– دەدىم ىشتەي. بار ءومىرىم كوز الدىما كەلدى. ولار جاي عانا سەبەپسىز  شۇرىپپەنى باسا سالادى. ارابتاردىڭ ادەتى سونداي. الگى سيريالىقتارعا مەنەن نە كەرەكتىگىن تۇسىنبەي دال بولدىم. كەيىننەن. الگى مودجاحەدتىڭ سيريالىق ايەلگە كۇش كورسەتىپ، بەتىنەن شاپالاقپەن تارتىپ جىبەرگەنى بەلگىلى بولدى.  ول – قازاق، ءتۇرى ماعان ۇقساس بولىپ شىقتى. ولارعا ارەڭ دەگەندە ءوزىمنىڭ كىناسىزدىگىمدى ءتۇسىندىردىم. مەن شىن مانىسىندە قورىقتىم. سەبەبى بۇل – سوعىس.

كوز الدىڭىزعا ەلەستەتىپ كورىڭىز، داستارحان باسىندا وتباسىڭمەن شاي ءىشىپ وتىرعاندا، سەنىڭ جانىڭداعى عيماراتتىڭ ءبىرى جارىلادى. وتە قورقىنىشتى. جارىقتى كۇنىنە 3 ساعات قانا  بەرەدى. تۇندە ءسوندىرۋلى تۇرادى. جارىقتى قوسۋ ءقاۋىپتى. سەبەبى ۇشاقتان بومبا تاستاي سالسا، ءبىتتىڭ، وتباسىڭمەن بىرگە قىرىلىپ قالاسىڭ. سيريادا ءجۇرىپ، ەشقانداي قىزىقتى، كوڭىلدى دۇنيە كورمەدىم. وندا ەشكىم دە ءوز ايەلىن الىپ بارماعان. تەك مەن عانا. اقىماق بولعانىمدى تۇسىنە باستادىم.

–سيرياداعى تاڭنان كەشكە دەيىنگى ءبىر كۇندىك ءومىرىڭىزدى سيپاتتاپ بەرىڭىزشى؟

–تاڭەرتەڭ تۇرا سالا جارىقتىڭ جانعانىن كۇتەسىڭ. جارىق جانعان بويدا تەلەفوندى قۋاتتاپ الامىز. ۇيدە توڭازىتقىش دەگەن اتىمەن جوق. جاقىن ماڭداعى دۇكەنگە بارىپ، ازىق-تۇلىك ساتىپ الىپ ۇيگە قايتامىز. ايەلىم تاماق پىسىرەدى. تومەنگى قاباتتا ارنايى ورتالىق بار. سول ورتالىققا بارىپ نە بولىپ جاتقانىن، كىمنىڭ قايدا بارىپ، نە ىستەۋ كەرەكتىگىن تىڭدايمىز. جالپى ايتقاندا، سوعىسقا قاتىستى اقپاراتتاردى ءبىلىپ، ەستىپ وتىرامىز. تۇسكە دەيىن سول ورتالىقتا بولىپ، ناماز وقىعاننان كەيىن، ۇيگە قايتامىز. قالعان ۋاقىتتى ايەلىمنىڭ، قىزىمنىڭ قاسىندا وتكىزەمىن. ول جەردە ايتارلىقتاي جۇمىس جوق. ەشتەڭە ىستەمەدىك. ۇيدە وتىرعان كەزدە ۋاعىز تىڭدايمىز. ۋاعىزشى ۇنەمى «وسىندا كەلگەندەرىڭ دۇرىس بولدى. سەندەر – ابىرويلىسىڭدار. اللا كوپتەگەن مۇسىلمانداردىڭ اراسىنان سەندەردى تاڭداپ العان» دەپ ءجيى ايتاتىن. ۋاعىزشىلار «بۇل جەردە تەزدەتىپ ءولىپ كەتسەڭدەر، جۇماققا باراسىڭدار» دەپ سەندىرەتىن. مەنىڭ ءولىپ، شاھيد بولۋعا نيەتىم بولمادى. ايەلىم ەكەۋمىز شۆەسياداعى ءومىرىمىزدى ءجيى ەسكە الدىق. سيريادا سۋدى ۇنەمدەپ قولداناتىن بولدىق. سەبەبى، سۋ ءىشۋ ءۇشىن دە اقشا كەرەك. اتا-اناما بايلانىس بولعان كەزدە عانا حابارلاسىپ، ءوزىمىزدىڭ شۆەسيادا ەكەنىمىزدى ايتىپ، «بىزدە ءبارى جاقسى. ۋايىمداماڭىزدار» دەپ حابارلاما جازىپ جىبەرەتىنمىن.

–تۇرمەدەن كەيىنگى ءومىرىڭىزدى قالاي ەلەستەتەسىز؟

–تۇرمەدەن شىققان سوڭ ءبىراز شارۋا كۇتىپ تۇر. ءۇي، كولىك الۋ كەرەك. بارلىعىن باسىنان باستاۋ قاجەت. جۇمىسقا ورنالاسىپ، ءبارىن باسىنان باستاۋ كەرەك. ەكى قىزدىڭ اكەسىمىن. قىزىمنىڭ ۇلكەنى مەكتەپ جاسىنا كەلدى. ايەلىم ءوز اتا-اناسىمەن بىرگە تۇرىپ جاتىر. بارلىق تۇرمىستىق ماسەلەنى دە شەشەمىن. جالپى ايتقاندا، ۋاقىتىم از، جۇمىس كوپ بولايىن دەپ تۇر.

–بولعان وقيعاعا كىمدى كىنالايسىز؟

–وزىمنەن باسقا ەشكىمدى كىنالاي المايمىن. ءبىراق العاشىندا كىنالىنى باسقا جەردەن ىزدەۋگە تىرىستىم. باستاپقىدا بارىنە شۆەسياداعى شەشەندى كىنالاعىم كەلدى. نەلىكتەن سيرياعا بارعىم كەلدى؟ ماعان ونداعى جاعداي قىزىق بولدى. ءوزىمدى مۇسىلمانداردى قۇتقارۋشى قاھارمان رەتىندە  ەلەستەتتىم. «ونى بۇكىل ەل بىلەتىن بولادى» دەپ ويلادىم. ولاي ەمەس ەكەن. ال شىن مانىسىندە بارلىعى باسقاشا. ۆيدەودا بارلىعى كوڭىلدى  جۇرەدى. شۆەسيادا جۇرگەندە وسىنداي ۆيدەولاردى كورىپ، قىزىقتىم. ءبىر قىزىعى، ماعان سيريا تۋرالى ايتقان شەشەن جىگىت ەشۋاقىتتا ول جاققا بارماعان بولىپ شىقتى..

–جات اعىمنىڭ وكىلدەرى ادامداردى قالاي قاقپانعا تۇسىرەدى؟

–كوپشىلىگى عالامتورداعى ۆيدەولاردى كورىپ الدانادى. ادامدار سيريا تۋرالى ايتقان كەزدە وندا ءبارى كەرەمەت بولىپ كورىنەدى. كوپتەگەن ۇلت وكىلدەرى ءبىر داستارحاندا وتىرىپ، وزدەرىنىڭ بىرلىگىن كورسەتكەندەي بولادى. «ءبىز بارلىعىمىز مۇسىلمان باۋىرلارمىز. كەلىڭدەر، بىزگە جاردەمدەسىڭدەر» دەيدى. ال سول جاققا بارعان كەزدە سەنى ولار كەرەك تە قىلمايدى. ەگەر جالعىز ءوزىڭ ەشقانداي تانىسسىز كەلگەن بولساڭ، كىمگە كەرەكسىڭ؟ ەشكىم سيريادا يماندى جۇرەككە، شاھيد بولۋعا كەلگەن شىنايى نيەتىڭە قارامايدى، ءمان بەرمەيدى دە. ول جاققا العاش كەلگەندەردىڭ جۇزدەرى جارقىن، كوڭىلدى جۇرەدى. ال جارتى جىلدان كەيىن ولار ادام تانىماستاي وزگەرەدى. سەبەبى، اركىم ءوز قارا باسىنىڭ، وتباسىنىڭ قامىن ويلاي باستايدى. جاقسى اقشا تابۋدى كوزدەيتىندەر دە كەزدەسەدى. ءتىپتى سيرياداعىلاردىڭ سەنىمدەرى دە ءارتۇرلى. «ءبارىمىز ءبىر يسلامدى ۇستانامىز، ءبىر اللاعا تابىنامىز» دەپ ايتامىز، الايدا سەنىم ماسەلەسىندە قايشىلىقتار كوپ.

بىردە قاسىمداعى كەي جىگىتتەردىڭ مەنى مۇسىلمان دەپ سانامايتىنىن ءبىلدىم. ولار كاپىردەن دە تومەن سانايتىنىن بايقاپ قالدىم. سوسىن «وسى ادامدار ءۇشىن مەن سوعىسقا اتتانامىن با؟» دەپ ويلاندىم. مەنى راسىندا مۇسىلمان باۋىرى رەتىندى ەسەپتەمەدى، مۇنى ولاردىڭ كوزقاراسىنان- اق انىق بايقادىم. قاقتىعىس كەزىندە ءبىر جاماعاتپىز دەپ جۇرگەندەر ءبىر- بىرىنە وق اتىپ جاتقانىن كوردىم. ءتىپتى ولار سيرياعا نە ءۇشىن، كىم ءۇشىن كەلگەنىن دە، كىمنىڭ قاتارىندا ەكەنىن دە ۇمىتىپ قالعان. ولاردىڭ بارلىعى ءبىر اللاعا تابىنادى، سەنەدى. الايدا ءبىر عانا ايىرماشىلىق بار. ەكى تاراپتىڭ ۇستاعان جالاۋى، سەنىمى، كوزقاراسى ءارتۇرلى. سول ءۇشىن ولار ءبىر ءبىرىن ءولتىرىپ جاتىر. مەن ءدال مۇنداي جيھادتى تۇسىنبەيمىن. ساناما دا سىيمايدى.  سيريادا 6 اي ءومىر ءسۇردىم.

–قازاقستانعا كەلگەن كەزدە جاعدايىڭىز قانداي بولدى؟ قانداي ويدا بولدىڭىز؟

–ەلىمە كەلىپ، ءبىر نارسەنى ءتۇسىندىم. سيريادا ءجۇرىپ سوعىسساق تا، ءبىزدى باقىلاۋعا الاتىنىن ءتۇسىندىم. ەكىنشىدەن مەنى تولىق تىڭدادى. ءوزىمنىڭ قانداي ۆيدەولار ارقىلى سيرياعا قىزىعۋشىلىعىمنىڭ ارتقانىن سۇرادى. ماعان «سيرياعا بار» دەپ ۋاعىز ايتقان شەيحتىڭ جارتى جىلدان سوڭ ول جاققا بارۋدىڭ قاجەتى جوق ەكەنىن ۆيدەودان كورسەتتى. نەگە؟ سەبەبى ساياسات وزگەردى. كەزىندە سيريادا سوعىسقا بارۋ كەرەك بولدى، ءبىزدى شاقىردى. ال ءقازىر سوعىسۋدىڭ قاجەتى جوق، سوندىقتان ۋاعىزشىلار پىكىرىن وزگەرتىپ جاتتى. كەيىن ماعان تەولوگتار نەنىڭ دۇرىس، نەنىڭ دۇرىس ەمەس ەكەنىن ءتۇسىندىردى. باستى قاتەلىك مەنىڭ ءدىني ءبىلىمىمنىڭ جوقتىعىندا بولىپ تۇر. انىعى، عالامتورداعى باقىلاۋسىز جاريالانىپ جاتقان ۋاعىزداردى تىڭداساڭ قاقپانعا تۇسەسىڭ. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، سيرياعا سوعىسۋعا شاقىراتىنداردىڭ بارلىعى دەرلىك ەموسيونالدى، اۋىر ۆيدەولاردى كورسەتەدى. كوپشىلىگى سوسىن سيرياعا قالاي بارعانىن بىلمەي، ءتىپتى تۇسىنبەي دە قالادى. سوسىن الگى قينالىپ جاتقان مۇسىلمانداردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ساعان ارتىپ، ءوزىڭدى كىنالى ەتىپ تە قويادى.. بارلىعىن سەزىمگە بەرىلىپ ىسكە اسىراسىڭ. سيرياعا بارا جاتقاندا ەشتەڭەنى دە ويلامايسىڭ. بارلىعى وپ-وڭاي كورىنەدى. ءتۇسىنىپ، ەلگە ورالعاننان كەيىن عانا بارىپ وكىنەسىڭ. تۇرمەدە جازا مەرزىمىن وتەپ وتىرعان كەزدە ءوزىڭنىڭ وتباسىڭا قانشالىقتى اۋىر ەكەنىن، قينالىپ جۇرگەنىن تۇسىنەسىڭ. ءبىر عانا قاتەلىك. ءبىر عانا جانتۇرشىگەرلىك ۆيدەو...

 مەن شەكارانى كەسىپ ءوتتىم. ەكى ءومىردىڭ اراسى بار- جوعى بەس-اق قادام، ءبىتتى، سەن سيرياداسىڭ. سوسىن قاتەلىگىڭ جانىڭا  باتادى. سيرياعا كەتىپ بارا جاتقان كەزدە اتا-انامدى مۇلدەم ويلامادىم.  ال ءقازىر اكە-شەشەم، ايەلىم مەنى ويلاپ قينالىپ، كۇتىپ وتىر. اتا -انام كەلىپ، كەزدەسىپ، تاماعىمدى، كيىم كەشەگىمدى اكەپ تۇرادى. ولار سىرت اينالمادى. ال مەن بولسام، سيرياعا بارار كەزدە بارلىعىنا قولىمدى ءبىر –اق سىلتەدىم. شەكارادان ارى استىم. ال ءقازىر وتباسىمنىڭ الدىندا ۇياتتىمىن. ولار مەنى تاعاتسىزدانا كۇتىپ ءجۇر.  وسى جانىما باتادى. مەن سيرياعا بارار ساتتە ءتىپتى بالالارىمدى، ايەلىمدى ويلامادىم. ول جاقتا كوپ  ايەلدەر بار. كۇيەۋى قايتىس بولىپ، بىرنەشە ەركەكتەن بالا تاپقان ايەلدەردىڭ سانى وتە كوپ. ولار ءوز ەلىنە ورالا الماي جاتىر. ولاردىڭ ەشكىمى جوق. ءتىپتى «كومەكتەسىڭدەر» دەپ تە ايتا المايدى. سەبەبى، ولاردى ەشكىم تۇسىنبەيدى دە، تىڭدامايدى دا.

–«ەكى قىزىم بار» دەدىڭىز. بولاشاقتا بالالارىڭىزدىڭ ءدىني ءبىلىمىن قاداعالايسىز با؟

–كەز كەلگەن ادامنىڭ ساۋاتتى ءدىني ءبىلىم الۋ كەرەك. ەگەر ءدىني ءبىلىمدى باستاپقىدا ۇيرەنبەسە، سوڭىندا باسقا ءبىر اعىمعا ءوتىپ كەتەدى. ءقازىر ءتۇسىندىم. وسىندا تەولوگتار بار. ولار مەن تىڭداعان ۋاعىزدىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىن، قاي جەردە قاتەلىك جىبەرگەنىمدى ءتۇسىندىرىپ، قولىما كىتاپتى ۇستاتتى. ءبارىن ءتۇسىندىردى. ماعان سيرياعا كەتپەس بۇرىن ءدىني باسقارما بەكىتكەن ءدىني كىتاپتاردى وقۋىم كەرەكتىگىن ءتۇسىندىردى. بارلىق ماسەلە مىنە وسىندا بولىپ تۇر. مەنىڭ ءدىني ءبىلىمىم ءوز بالالارىما بارلىعىن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن دە قاجەت. ولار مەن جاساعان قاتەلىكتى قايتالاعانىن قالامايمىن...

***

بىزگە قاپشاعاي قالاسىنىڭ ماڭايىنداعى تۇرمەدە جازاسىن وتەپ جاتقان دامير راقىمجانمەن تىلدەسۋ وڭايعا سوققان جوق. ارنايى ورىنداردان رۇقسات الۋ ءۇشىن بىرنەشە اي ءوتتى. كەيىپكەرىمدى تەزىرەك كورگىم كەلدى.

داميرمەن كەزدەسۋ الدىندا بىرنەشە تەرروريستەردىڭ سۇحباتتارىن كورىپ ىشتەي دايىندالعانمىن. «دامير قانداي جىگىت، اشىق پا، تۇيىق جىگىت پە» دەپ ويلادىم. تۇرمەگە بارعان كەزدە ەسىك الدىندا كۇتىپ تۇرعان ءبىر توپ ادامدى كوردىم. ولار تۇرمەدە جازاسىن وتەپ جاتقان ۇلىنىڭ، ءىنىسىنىڭ نەمەسە كۇيەۋىنىڭ قامىن كۇيتتەپ جۇرگەندەر. قارتاڭ انا دا، قالجىراعان ايەل دە، ويعا باتقان اعا دا بار. قولدارىندا ءبىر-بىر سومكە، ءىشى تولى كيىم-كەشەك، كەرەك-جاراق. ەڭ قينالىپ جۇرگەندەردىڭ ءبىرى وسىلار ەكەن عوي دەدىم ىشتەي. كەيىن  تۇرمەگە كىردىم. قاراپايىم جەر... كوڭىلىمە قورقىنىش ۇيالاتا قويمادى. الايدا تالاي ادامنىڭ باس بوستاندىعىن شەكتەپ وتىرعان جەر ەكەنىن بىلگەندە ىشتەي تۇسىنىكسىز سەزىمدە بولدىم. تارسىلداعان تەمىر ەسىكتەر عانا دەنەمدى تۇرشىكتىردى.

ال ءداميردى العاش كورگەن كەزدە قولىنا قارۋ الىپ سيرياعا اتتانعان جىگىتكە ۇقساتپادىم. اشىق-جارقىن جىگىت. ىشىندەگىسىن بۇكپەسىز، بوياماسىز بايانداپ بەردى. وزگەرگەن، ءالى كۇنگە دەيىن وكىنەدى. اتا-اناسىنان باۋىرلارىنان سىرت اينالعانى ءۇشىن وكىنەدى. ولاردان ءالى كۇنگە دەيىن قاتتى ۇيالادى. وتباسى تۋرالى ايتقان كەزدەگى كوز جانارىنداعى مۇڭدى وكىنىشتى ۇمىتا الماسپىن. ءومىردى قايتادان باستاعىسى كەلگەنى كورىنىپ تۇردى. سۇحبات ۇزاققا سوزىلدى. زونادان شىعىپ بارا جاتىپ،  ءبىر ءسات جازا باسىپ، جازاسىن وتەپ جاتقان جىگىتتىڭ بۇرالاڭ تاعدىرى قايتادان كوز الدىما كەلدى.

كەز-كەلگەن ادامنىڭ قاتەلەسۋگە حاقىسى بار. سەبەبى ءبارىمىز پەندەمىز. تەك تاۋبەسىنە كەلىپ، وكىنگەندەردى قوعام تابالاماسا ەكەن دەيمىن. يسلام ءدىنى ىقىلىم زاماننان بەيبىتشىلىكتى كوزدەگەن. سوعىس پەن يسلامدى قاتار قويۋدىڭ، كىنانى دىننەن ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوق. كىنالى - ادام عانا.

...ادامدار اداسپاسا ەكەن!

اسەل بولات قىزى