ازيا، افريكا، اۆستراليا جانە امەريكا قۇرلىقتارىنداعى قۇس قاناتى تالاتىن، تۇلپار تۇياعى كۇيەتىن بايتاق ءتورت بىردەي ءشولدى جالعىز كەسىپ وتكەن تاريحتاعى بىردەن-بىر مارافونشى – قازاق جەلاياعى مارات جىلانبايەۆ. مارات 1992 جىلى ءساۋىر ايىندا ازياداعى 1200 شاقىرىمعا سوزىلعان اتاقتى قاراقۇم ءشولىن 20 كۇندە كەسىپ وتسە، 1993 جىلى اقپان-ناۋرىز ايلارىندا دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن ءشول – ساحارانى (1700 كيلومەتر) 24 كۇندە جۇگىرىپ وتكەن.
30 جاستاعى مارات جىلانبايەۆ سول جىلدىڭ قاراشا جانە جەلتوقسان ايلارىندا اۆستراليانىڭ ۇلكەن ۆيكتوريا ءشولىن – 1600 شاقىرىم شولەيت دالانى 22 كۇندە ارتقا تاستادى. وسى جەردە «جىلانبايەۆ كۇنىنە قانشا جەر جۇگىردى؟» دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەپ كورەيىك. ەگەر 1600 شاقىرىمدى 22 كۇنگە بولسەك، مارات تاۋلىگىنە 72 شاقىرىم 727 مەتردى ارتقا تاستاعان بولىپ شىعادى. بۇل دەگەنىڭىز – سۇراپىل ناتيجە! ءيا، ستاديوننىڭ تاقتايداي جولىمەن ازاننان كەشكە دەيىن 72 شاقىرىم جۇگىرۋگە بولاتىن شىعار. ءبىراق مي قايناتقان اپتاپ ىستىقتا قۇم كەشە جۇگىرىپ، 22 كۇن بويى تۇلپار شابىسقا باسۋ دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ماراتتىڭ عانا قولىنان كەلدى.
جىلانبايەۆ مۇنىمەن تىزگىن تارتقان جوق. 1994 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا 1218 شاقىرىمعا سوزىلعان نيەۆادا ءشولىن جالعىز ءوزى 17 كۇندە جەلە-جورتىپ ءوتتى. مارات تولەگەن ۇلىنىڭ جوعارىداعى ناتيجەلەرى سپورت شەجىرەسىنە الەمدىك رەكوردتار رەتىندە تىركەلدى. مارات وسى عاجاپ جەتىستىكتەرىمەن گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا ەنۋمەن قاتار، قازاق حالقىنىڭ سپورت الەمىندەگى مارتەبەسىن ءبىر كوتەرىپ تاستادى.
ەندى ماراتتىڭ مارافونداعى دۇنيەجۇزىلىك رەكوردتارىنا توقتالايىق. جىلانبايەۆ 1990 جىلدىڭ باسىنان اياعىنا دەيىن 42 شاقىرىم 195 مەترلىك كلاسسيكالىق مارافوندى 226 رەت جۇگىرىپ ءوتىپ، الەمدىك رەكورد جاسادى. 1991 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا مارات تولەگەن ۇلى 23 كۇندە 23 مارافوندى اۋىزدىقتاپ، ەكىنشى الەمدىك رەكوردىنا يەك ارتتى.
ال 1991 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا 15 كۇندە 30 كلاسسيكالىق مارافوندى ارتقا تاستاپ، ءۇشىنشى الەمدىك رەكوردتى جالىنان ۇستادى. بۇل ەندى ادام تاڭعالارلىق دۇنيە! كلاسسيكالىق مارافون، تاعى قايتالاپ ايتامىز – 42 شاقىرىم 195 مەتر! كۇنىنە ەكى مارافون 84 شاقىرىم 390 مەترگە تەڭ. سوندا كەۋدەسى جەلكورىك قازاق تاۋلىگىنە 84 شاقىرىمنان جۇگىرىپ وتىرىپ، جارتى ايدا 1265 شاقىرىمدى ارتقا تاستاعان ەكەن!
ءبىز مارات جىلانبايەۆتىڭ جەر شارىنىڭ نەبىر مىقتى ماماندارى تاڭداي قاققان جەتىستىكتەرىنىڭ قادىرىنە جەتىپ ءجۇرمىز بە؟ بىلە بىلسەك، مارات تولەگەن ۇلى اللا تاعالا قازاق حالقىنا سىيعا تارتقان ءبىرتۋار دارىن. سپورتتى تەرەڭ تۇسىنەتىن ماماندار ماراتتى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ءتوزىمدى، ەڭ بىلىكتى مارافونشى دەپ باعالايدى. ونى اقش پەن رەسەيدىڭ، باسقا دا ەلدەردىڭ مايتالمان ماماندارى وزدەرىنە شاقىرعان ەكەن. مارات بولسا، كىندىك قانى تامعان توپىراعىن، اتا جۇرتىن قيماپتى. ال «جەر شارىن جاياۋ اينالىپ شىقسام» دەپ تاۋەكەلگە مىنگەندە، نە ۇكىمەت ورىندارى، نە اۋقاتتى كاسىپكەرلەر جىلى شىراي تانىتپاپتى. جۇرت ماراتتاي ۇلعا زار بولىپ جۇرگەندە ءبىز ونىڭ ەڭ ۇلكەن ساپارىنا قارجى تاۋىپ بەرە المادىق. ەگەر جىلانبايەۆ جۇمىر جەردى جاياۋ كەسىپ وتسە، بۇكىل دۇنيە ءجۇزى قازاق حالقىن تاعى ءبىر مارتە مويىنداعان بولار ەدى. امال نە، مارات جۇيتكىپ تۇرعان شاقتا ءبىز سونداي مۇمكىندىكتى ۋىستان شىعارىپ الدىق.
الەمدەگى 4 ءشولدى جۇگىرىپ ءوتىپ، گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا ەنگەن جەلاياق قازاق بۇگىندە جەكە كاسىپپەن اينالىسىپ ءجۇر.
قىدىربەك رىسبەك
پىكىر قالدىرۋ