قازاقتىڭ ۇپايىن تۇگەندەيتىندەي ەتىپ كوپ بالالى انالاردىڭ ماسەلەسىن شەشۋگە بولار ەدى.Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى 27 جىلدا 20 بالا تاپقان انامەن سۇحباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى.

– قاماش اپا، قاڭتار ايىندا 80 جاسقا تولىپسىز. الدىمەن ءوزىڭىزدى سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە كەلۋىڭىزبەن قۇتتىقتايمىن.  كۇيلى-قۋاتتىسىز با؟

– ... ەندى شامالى اۋىرىڭقىراپ قالامىن. 27 جىلدا 20 بالانى ومىرگە اكەلدىم. وڭاي ەمەس. 80 جاسقا كەلىپ وتىرمىن.  وسى كۇنگە جەتىپ، بالالارىمنىڭ قىزىعىن كورىپ وتىرعانىما ءتاۋبا دەيمىن. قازىرگى قوعامدا بولىپ جاتقان كەلەڭسىزدىكتەر كەيدە جانىمدى اۋىرتادى. «جاستار امان بولسىن» دەپ تىلەۋىن تىلەپ وتىرامىن. بولاشاق جاستاردىڭ قولىندا عوي. سوندىقتان جاس بالالاردىڭ اماندىعى بىزگە ۇلكەن ولجا. قازىرگى جاستاردىڭ وقۋى دا، ءجۇرىپ-تۇرۋى دا، الەۋمەتتىك جاعدايى دا قارجىعا كەلىپ تىرەلەدى ەمەس پە؟! ءبىزدىڭ كەزىمىزدە زامان كەڭ بولدى. سونىڭ وزىندە ماعان 20 بالانى ءوسىرۋ وڭاي بولمادى. ەر ازاماتىم ومىردەن ەرتە وزدى. 16 قىزبەن 4 ۇلدى جەتكىزۋ جالعىز مەنىڭ موينىمدا قالدى. ول كەزدەرى بالالار ءبىرىن-بىرى قاراپ ءوسىپ، ءبىرىنىڭ كيىمىن ءبىرى كيىپ ەرجەتتى عوي. ءقازىر زامان باسقا، زاڭ باسقا. قازىرگى بالالاردى ءوسىرۋ ءۇشىن دە، ولاردى دامىتۋ ءۇشىن دە وراسان كۇش كەرەك. قاي زاماندا بولسىن، بالانى ءوسىرۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگى ەرەن. ومىرگە كەلگەن ۇرپاعىڭ ەلگە قىزمەت ەتىپ، سەنىمىڭدى اقتاپ تۇرسا دەيسىڭ. قازىرگى بالالارىمنىڭ ءوسىپ-ونىپ وتىرعانىنا قاراسام، مەن وسى ماقساتىما جەتكەن ءتارىزدىمىن. شۇكىر دەيمىن...

– ءسىز، قوعامداعى كەلەڭسىزدىكتەرگە جانىم اۋىرادى دەپ قالدىڭىز. بىزدەگى كوپ بالالى انالاردىڭ ماسەلەسى ءسىزدى تولعاندىرا ما؟ بۇل رەتتە نە ايتار ەدىڭىز؟

– ارينە، تولعاندىرادى. «مىناۋ 80-گە كەلىپ الىپ كولگىرسىپ وتىر» دەمەسىن. ءبىراق، سوڭعى جايتتار راسىمەن دە وزەكتى ورتەيدى-اق. جاس بالالاردىڭ قاراۋسىز قالۋى، اتا-انالارىنىڭ بالا تاربيەسىنە ارالاسا الماي، كۇنى-تۇنى جۇمىس ىستەۋى الاڭداتادى. كىم-كىمدى بولسىن ويلانتاتىن دۇنيە. بىزدە كوپ بالالى انالارعا بولىنەتىن جاردەماقى مەن بالا كۇتىمىنە بايلانىستى ايەلدەر دەمالىسقا شىقسا بالا ءبىر جاسقا تولعانعا دەيىن تولەنەتىن جاردەماقى دەگەنىڭىز تيىن عوي. مەنىڭ كەنجە ۇلىم كەنجەعۇل اقش-تا، لوندوندا، جاپونيادا وقىپ كەلدى. سول بالام ايتىپ وتىرادى، «شەتەلدە سىزدەي انالاردى توبەسىنە كوتەرەدى» دەپ.

– ال ءسىز وعان نە دەيسىز؟ جالپى، ەلىمىزدەگى كوپ بالالى انالارعا قاتىستى اتقارىلىپ جاتقان شارۋالارعا كوڭىلىڭىز تولا ما؟  

– سەنسەڭىز، وسى ۋاقىتقا دەيىن «20 بالا تاپتىم، سەن ماعان بىردەڭە بەر، جاعدايىمدى جاسا» دەپ قۇزىرلى ورىنداردىڭ الدىنا بارىپ ەشتەڭە سۇراپ كورمەپپىن. وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن ماعان «ەلباسىنىڭ قابىلداۋىندا بولاسىز» دەپ شاقىردى. سول كەزدە عوي «الدىنا بارعاندا باسپانا سۇرا، ءۇي ال» دەگەندەر بولدى. ءبىراق پرەزيدەنتتىڭ الدىنا بارىپ باسپانا ماسەلەسىن ايتا المادىم. سۇراي المادىم. جالعىز-اق وسى كەنجە ۇلىم كەنجەعۇلدىڭ شەتەلدە وقىعىسى كەلەتىن ماسەلەسىن ايتتىم. كەنجە ۇلىم – 1 توپتاعى مۇگەدەك زاعيپ. ءبىراق وتە ءبىلىمدى. ءوز ءبىلىمىنىڭ ارقاسىندا شەتەلدە وقىپ كەلدى. اقش-تا، لوندوندا، جاپونيادا ءبىلىم الدى. سول ۇلىمنىڭ ايتۋىنشا، «شەتەلدە كوپ بالالى انالاردى الاقانعا سالىپ ۇستايدى. ال بىزدە وكىنىشكە قاراي، كوپ بالالى انالار تولىققاندى قامقورلىق سەزىنىپ وتىر دەپ ايتا المايمىن.

– دۇرىس ايتاسىز، مىسالى، جاپونيادا ءۇش بالانى ومىرگە اكەلگەن ايەلدەردىڭ ءوزىن كوپ بالالى انالار ساناتىنا جاتقىزىپ،  ولارعا مەملەكەتتىك قوردان اي سايىن جالاقى تولەنىپ وتىرادى ەكەن. تەگىن ءۇي بەرۋ ماسەلەسى دە ۇتىمدى شەشىلگەن. ال ءسىز 20 بالا تاپقان انا رەتىندە قوعامدا قۇرمەتكە يە بولا الدىم دەپ ويلاسىز با؟

– ايرىقشا قۇرمەت كۇتكەنىم جوق. سول ەل قاتارلى ءوز كۇشىمىزبەن ءۇي الدىق. بالالاردى دا ءوز كۇشىمىزبەن وقىتتىق. ۇلكەندەرى كىشىلەرىن سۇيرەدى. كىشىلەرى جەتەككە ءىلىندى. بىردە-بىر ادامعا بارىپ «ماعان ءۇي اپەر، باسپانا بەر» دەگەن جوقپىن. جالعىز-اق، وسى كەنجەعۇلىم وقۋعا تۇسكەن جىلى كوزى كورەمەيتىن بالانى جەتەكتەپ جۇرەتىنمىن. ساباعىنا اپارامىن، سىرتتا كۇتىپ جۇرەمىن، الىپ قايتامىن. سول كەزدە ەكەۋمىزگە دە الماتىنىڭ شەتىندەگى الاتاۋ سوۆحوزىنان قالاعا قاتىناۋ قيىن بولدى. سودان ءبىر كۇنى اكىمدىككە الماتىدان ءۇي الۋعا ءوتىنىش جازۋ ءۇشىن بارعان ەدىم. قابىلداۋ بولىمىندە وتىرعان حاتشى قىز «مەنىڭ اپام 10 بالا تاپقان. ول كىسىلەر ءسىز سياقتى ءۇي سۇراپ جۇرگەن جوق قوي» دەگەن سوڭ جينالىپ الىپ كەتىپ قالدىم. مىنە، بىزدەگى قۇرمەتتىڭ ءتۇرى وسى.

– سىزدىڭشە، بولاشاقتا كوپ بالالى انالار قۇرمەتكە لايىق بولۋى ءۇشىن نە ىستەلۋ كەرەك دەپ ويلايسىز؟

– مەنىڭ ءبىر تاڭ قالاتىنىم، حالىقتىڭ سانى كوبەيسىن دەسەك، نەگە كوپ بالالى انالار ءوز دەڭگەيىندە كومەك المايدى. مەنى قويشى، بالالارىم ءوز قولى ءوز اۋىزدارىنا جەتتى. ال قازىرگى جاس انالاردىڭ جاعدايى قيىن عوي. ولارعا مەملەكەتتەن تەگىن ءۇي الۋ، تەگىن جەر الۋ ماسەلەسى شەشىلمەگەن. بالا ءبىر جاسقا تولعانشا  دەكرەتتىك دەمالىس بەرىلەدى. ونىڭ اقشاسى نارەستە ءبىر جاسقا عانا تولعانشا تولەنەدى. بۇدان سوڭ اقشادان تارىققان انالار ەرىكسىز ءبىر جاستاعى بالانى اندا-مىندا قاراتىپ جۇمىسقا شىعادى. ءبىر جاستاعى بالانى بالاباقشاعا بەرۋدىڭ ءوزى ءقاۋىپتى. كەشە استانادا ءبىر ءۇيدىڭ بەس بالاسى جانىپ كەتتى. قالاي جانىڭ اۋىرمايدى؟! دەمەك بىزگە انالاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن كوتەرۋ كەرەك. جۇمىس ىستەپ جۇرگەن انالار ءۇشىن  نارەستەگە تولەنەتىن اقشا اناسى جۇمىسقا شىقسا دا توقتاتىلماۋى كەرەك. ال جۇمىس ىستەمەي ۇيدە وتىراتىن انالاردىڭ بالالارىنا تولەنەتىن جاردەماقىنى كوتەرۋ كەرەك. بىزدە 4 بالا تاپقانعا 10،005 تەڭگە، ال كۇمىس القا، التىن القا يەگەرلەرىنە 16 مىڭ تەڭگە جاردەماقى بەرىلەدى.  وسى ماردىمسىز اقشانى كوپ بالالى وتباسىلار قالاي جەتكىزەدى؟! وسى جاعىن ويلانۋ كەرەك. مۇنى ەندى مەن ايتپاسام دا، ۇكىمەتتەگىلەر ءبىلىپ وتىر عوي. ءبىراق وسى كوپ بالالى انالاردىڭ ماسەلەسىن  قازاقتىڭ ۇپايىن تۇگەندەيتىندەي ەتىپ ۇتىمدى شەشۋگە بولار ەدى. بۇعان وقىعان ازاماتتاردىڭ ءبىلىمى جەتەدى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان بولاشاقتا وسى ماسەلەلەر وڭىنان شەشىمىن تاپقانى ءجون.

– ءسىز وسى قازىرگى جاستاردى كوپ بالا تابۋعا ۇندەيسىز بە؟

– بۇرىن «كوپ بالالى بولىڭدار، كوبەيىڭدەر» دەيتىنمىن. ءقازىر «اللانىڭ بەرگەنىن الىڭدار» دەيمىن. جالپى، مەن وزىمە ەشتەڭە سۇرامايمىن. قازىرگى جاستار قيىنشىلىق كورمەسە ەكەن دەيمىن. جاستار تۇرمىستىڭ تاۋقىمەتىن تارتپاي، وقىپ، ءبىلىم الىپ ءوسىپ ونسە سول جاقسى. «قازىرگى جاستاردىڭ دەنساۋلىعى، الەۋمەتتىك جاعدايى كوپ بالانى اسىراۋدى ونى كوتەرە مە» دەپ تە ويلايسىڭ. سوندىقتان اركىم اللانىڭ بەرگەنىن السىن. قازاقتىڭ سانى كوبەيگەنى جاقسى، وسكەنى جاقسى.

– ءسىز ەكەۋمىز وسىدان 12 جىل بۇرىن سۇحباتتاسىپپىز. سودان بەرى ءسىزدىڭ اۋلەت تە ءوسىپ-ونىپ جاتقان شىعار. ءسىزدىڭ شاڭىراققا ءبىز دە بەرەكە تىلەيمىز. جالپى، ءسىز بالالارىڭىزعا قانداي ونەگە ايتىپ وتىراسىز؟
– ءيا، كوبەيىپ جاتىرمىز. ءبىراق مەن ءقازىر نەمەرەلەردىڭ دە، شوبەرەلەردىڭ دە سانى، جالپى بالالار تۋرالى ەشكىمگە ەشتەڭە ايتقىم كەلمەيدى.  سەبەبى بىرنەشە رەت وسى تۋرالى ايتقانىمدا قاتتى اۋىرىپ قالعان بولاتىنمىن. وسىدان 12 جىل بۇرىن وزىڭە ۇلكەن سۇحبات بەرىپپىن. سودان بەرى بىردى-ەكىلى حابارلاسقاندارعا شەت جاعاسىن عانا ايتىپ ءجۇرمىن. بىرنەشە رەت «فيلم تۇسىرەمىز» دەپ حابارلاسقاندار دا بول­عان. بارىنەن باس تارتتىم. ءبىز قازاق ىرىمشىل حالىقپىز عوي، كوز بار، ءسوز بار دەگەندەي. جاستارعا «ۇنەمى ەڭبەكتەنىڭدەر» دەپ وتىرامىن. كىشى ۇلىم كەنجەعۇل  مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ەكەنىنىنە قاراماستان ەڭبەكتەنىپ كەلەدى. بالام امەريكادا 2،5 جىل ءتىل ۇيرەندى. انگليادا 1،5 جىل ماگيستراتۋرادا وقىدى. شەتەلدەردىڭ ءبىرازىندا بولىپ قايتتى. نەگىزى قازاق ءتىلى مەن ورىس ءتىلىن قوسپاعاندا اعىلشىن، جاپون، نەمىس، يسپان، فرانسۋز تىلدەرىن بىلەدى. ءقازىر تۇرىك جانە كورەي تىلدەرىن اۋديوكىتاپتار ارقىلى ۇيرەنىپ جاتىر. بۇگىنگى زامان ەڭبەكتەنۋدى، ءوز كۇشىڭە سەنۋدى تالاپ ەتەدى. سوندىقتان كەيىنگى ۇرپاقتىڭ شارۋاسىنا تىڭعىلىقتى پىسىق بولعانى دۇرىس. وسىعان وراي بالالارىما «ەڭبەكتىڭ نانى ءتاتتى» ەكەنىن ءجيى ايتامىن.

-سۇحباتىڭىزعا رازمەت!

 قارلىعاش زارىققان قىزى