بيلىك تاعىنا جايعاسقاندار نەگە ودان كەتكىسى كەلمەيدى؟ ولار سول وتىرعاننان مول وتىرادى... بۇل سۇراققا جاۋاپ تاپپاي دال بولىپ جۇرسەك، ءجۇز جىل بۇرىن يتالياندىق الەۋمەتتانۋشى ۆيلفەدرو پارەتو ءبارىن جىلىكتەپ ايتىپ كەتكەن ەكەن.
ۆيلفەدرو پارەتو ءوز يدەيالارىن الەۋمەتتانۋشى ەليتا سيركۋلياسياسى تەورياسىنا سالدى. تەورياعا ساي، ادامدار ەليتا جانە جالپى بولىپ بولىنەدى. ول ەليتاعا البەتتە ەرەكشە قابىلەتى بار ادامداردى جاتقىزدى. سونىمەن قوسا پارەتو باسقارۋشى، ياعني ساياساتتاعى ەليتاعا اسا كوڭىل ءبولدى.
ونداي ادامداردى الەۋمەتتانۋشى ەكى تيپكە جاتقىزدى: ارىستاندار جانە تۇلكىلەر. ارىستاندار كۇش قولدانۋدان قورىقپايدى، تۇراقتىلىق پەن ءداستۇر نەگىزىندە ەلدى ادال بيلەيدى ءارى حالقىنا اسا بەدەلدى. ال تۇلكىلەر ارتىق سوزدەن قاشىپ، قۋلىعىن ىسكە باسىپ وتىرىپ بيلەيدى. وندايلار وزگەرىستەرگە، ءتۇرلى رەفورمالارعا قۇمار كەلەدى.
ارىستاندار «رانتە» دەپ اتالاتىن ەكونوميكالىق ەليتاعا سايكەس كەلەدى. ياعني ولار كاپيتالدان تۇسكەن تابىسپەن كۇن كورەتىن تۇلعالار. پارەتو ولاردى «كيەلى» دەپ اتايدى. ال تۇلكىلەر – الىپساتار ساۋداگەرلەر جانە سكەپتيك، ياعني كۇدىكشىل، وزگەلەرگە سەنبەيتىن تۇلعالار.
بيلىك باسىندا ارىستاندار باردا حالقى جايباراقات، الاڭسىز ءومىر سۇرەدى. وزدەرىن قورعايتىن ءبىر تىرەۋىشتىڭ بارىن سەزەتىن بولادى. الايدا ارىستانداردىڭ بيلىكتە ۇزاق وتىرۋى ءتۇبى جاقسىلىققا اپارمايدى. وندايدا ەل دامىماي ارتتا قالىپ قالادى.
ال بيلىكتە تۇلكىلەر بولسا، قوعام رەفورمادان رەفورماعا اۋىسىپ وتىراتىن، سىنالاتىن ورتاعا اينالادى. ەشتەڭە ءبىرقالىپتى ەمەس، ءبارى ءجيى وزگەرىسكە ۇشىراپ تۇرادى. تۇلكىلەردىڭ بيلىكتە ۇزاق بوگەلۋى – ەل ىشىندەگى دۇرلىكپەگە اكەپ سوعادى. مەملەكەت اقشاسىنىڭ قايدا جۇمسالىپ جاتقانىنان بيلىك تۇگىلى حالقى دا حابارسىز بولادى. اقشاسىن ۇنەمدەي المايتىن جۇرت قارىزدان-قارىزعا باتادى.
سول سەبەپتى، ەليتا سيركۋلياسياسىنىڭ زاڭدىلىعىنا سايكەس، ارىستاندار مەن تۇلكىلەر ورىندارىن اۋىستىرىپ وتىرۋى ءتيىس. سوندا عانا ەل دە ءبىرقالىپتى داميدى، ءبىر ءداۋىر رەفورمالاردىڭ وزگەرۋىنە ارنالسا، كەلەسى ءداۋىر حالىقتىڭ الاڭسىز، جايباراقات ومىرىنە اۋىسادى. بيلىك ۇنەمى اۋىسىپ وتىرعان جەردە بەرەكە دە، بىرلىك تە، نورما دا ساقتالادى.
