2019 جىلدىڭ 10-11 اقپانىندا، الماتى قالاسىندا «دوستىق» ۇيىندە حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ (TWESCO) ۇيىمداستىرۋىمەن بەلگىلى تۇركولوگ، قىپشاقتانۋشى عالىم يشتۆان ماندوكي قوڭىردىڭ 75 جىلدىعىنا ارنالعان «ۇلى دالا جانە ماندوكي ميراسى» اتتى حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنسيا ءوتتى، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى.

ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» باعدارلامالىق ماقالاسىندا ايتىلعان باستامالاردى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارى اياسىندا اتالمىش شارانى حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى ۇيىمداستىردى. اكادەميا پرەزيدەنتى دارحان ءقىدىرالى يشتۆان ماندوكيدىڭ تۇركىلەر مەن ماجارلار اراسىنداعى تاريحي بايلانىستاردى زەرتتەۋگە، تۇركى حالىقتارىنىڭ ادەبيەت، فولكلور، پوەزيا ۇلگىلەرىن ماجار تىلىنە اۋدارۋداعى جانە ءتۇرلى ەكسپەديسيالار ۇيىمداستىرۋداعى ەرەن ەڭبەگىن ايرىقشا اتاپ ءوتتى. سونداي-اق، عالىمنىڭ 16 مىڭ كىتاپتان تۇراتىن جەكە كىتاپ قورى 2014 جىلى TWESCO كىتاپحاناسىنا تابىس ەتىلگەنىن ەسكە سالىپ، ولار بۇگىندە ماندوكي كىتاپحاناسىنىڭ قۇندى جادىگەرىنە اينالعانىن ايتتى.  يشتۆان ماندوكيدىڭ جۇبايى وڭايشا ماقسۇم قىزى: «قازاق حالقى ءوزىنىڭ دارا پەرزەنتى، قىپشاق ۇلى قوڭىردى ۇمىتپاعانىنا وتە قۋانىشتىمىن. ول قازاق جۇرتىن ەرەكشە ءسۇيدى. قازاقتىڭ باي ادەپ-عۇرپىن، تاريحىن، مادەنيەتىن وتە جەتىك ءبىلدى. سونى سىيلاعاندىقتان قازاققا عاشىق بولدى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسىندا ايتىلعان ويلار تۋرا قوڭىردىڭ ارمان-مۇراتىمەن ۇشتاسىپ جاتقانداي كورىنەدى. بۇل تۇركى حالىقتارى ءۇشىن ماڭگىلىك تاقىرىپ»، – دەدى.

كونفەرەنسيا قارساڭىندا، قوڭىردىڭ جۇبايى وڭايشا مەن مارقۇمنىڭ دوستارى، شاكىرتتەرى، ماجار ەلشىسى كەنسايداعى قوڭىردىڭ باسىنا بارىپ زيارات جاسادى. الماتىداعى يشتۆان ماندوكي قوڭىردىڭ زيراتىنا گۇل شوقتارىن قويىپ، ەسكە الۋ شاراسى ۇيىمداستىرىلدى.

ەكى كۇن بويى وتكىزىلگەن شاراعا تۇرىكتانۋشى عالىمدار، ماجارستان، رەسەي، قىرعىزستان جانە وزگە دە مەملەكەتتەردىڭ ديپلوماتتارى، قوعام قايراتكەرلەرى، ق ر ۇعا پرەزيدەنتى م. جۇرىنوۆ، حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى، ق ر ۇعا اكادەميگى ءو. ايتباي ۇلى، ا. بايتۇرسىنوۆ ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ە.ز. قاجىبەك، ر. ب. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتى ديرەكتورى، ق ر ۇعا اكادەميگى ءابساتتار دەربىسالى، ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ز. قابىلدينوۆ، جازۋشى-جۋرناليست ب. ساپارالى، فولكلورتانۋشى عالىم ا. تويشان ۇلى قاتىستى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت مۇشەسى ەردەن قاجىبەك، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ءقادىرالى قونقابايەۆ جۇرەكجاردى ەستەلىك ايتىپ، قوڭىردىڭ اتىن بارشا تۇركى ەلدەرىنىڭ جادىندا قالدىرۋ ماقساتىندا ۇسىنىستار جاسادى. قوڭىردىڭ ارىپتەستەرى رف عا ۋفا عىلىمي ورتالىعى تاريح، ءتىل، ادەبيەت زەرتتەۋ ينستيتۋتى جەتەكشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور فيرداۋس حيسامەتدينوۆا، ق.ا. ياسساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى تۇركولوگيا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى، قىپشاقتانۋشى سەيسەنباي قۇداسوۆ، تاريحشى مارات سەمبين، ت.ب. قاتىسۋشىلار يشتۆان ماندوكي قوڭىر تۋرالى باياندامالارىن وقىدى. ماجارستان ەلشىسى باراني اندراش قازاق تىلىندە قۇتتىقتاۋ ءسوز سويلەدى، نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇركىتانۋ كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، امەريكاندىق پروفەسسور، قوڭىردىڭ شاكىرتى يۋلاي شامىلوگلۋ ۇستازىن "حح عاسىردىڭ رادلوۆى" دەپ اتادى.

كونفەرەنسيا بارىسىندا تۇركولوگيانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلانىپ، «ماندوكي قوڭىر» فيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتىلدى. سونىمەن قاتار، تۇركى ينتەگراسياسىنىڭ نىعايۋى مەن تۇركولوگيا عىلىمىننىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ جۇرگەن عالىم-قايراتكەرلەر ت. جانۇزاقوۆ پەن ۆەنگريانىڭ قر-داعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى باراني اندراشقا حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ ارنايى التىن مەدالى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءا. جۇنىسبەك ۆ. تومسەن مەدالى جانە تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور احمەت توقتاباي، تاريحشى-زەرتتەۋشى، قوڭىرتانۋشى  ەرنار ءماسالىم «قۇرمەت» گرموتاسىمەن ماراپاتتالدى.

عالىم يشتۆان ماندوكي قوڭىر اتىنداعى مەكتەپتە ءىس-شارا جالعاسىن تاپتى.

***

قۇداي ءبىر ۇلتتى جازالاعىسى كەلسە، ول اۋەلى ونى تىلىنەن اجىراتادى.

***

ءتىل – ءبارىنىڭ نەگىزى. سوندىقتان قازاقتارعا ايتار بار تىلەگىم – انا تىلدەرىڭدى ساقتاڭدار! وركەندەتىڭدەر! ارى قاراي بايىتىڭدار!

يشتۆان قوڭىر ماندوكي