مامىردىڭ 20-21 كۇندەرى پاريجدە وتكەن كونفەرەنسيادا قازاقستانداعى قوعامدىق-ساياسي جاعداي تالقىلاندى. جيىنعا ءبىر توپ قازاقستاندىق بەلسەندى جانە ءقازىر ەۋروپادا تۇرىپ جاتقان بۇرىنعى پرەمەر-مينيستر اكەجان قاجىگەلدين مەن اتىراۋ وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى بەرگەي رىسقالييەۆ قاتىستى. بۇل تۋرالى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى “ازاتتىق راديوسىنا” سىلتەمە جاساپ حابارلايدى.

كونفەرەنسيا 2002 جىلى قۇرىلعان قازاقستان وپپوزيسياسىنىڭ شەتەلدەگى بيۋروسى ۇيىمداستىردى. بيۋرونى ءبىراز جىل بۇرىن قازاقستاننان كەتۋگە ءماجبۇر بولعان مەديا مەنەدجەر سەرىك مەدەتبەكوۆ باسقارادى. جيىنعا «اقيقات» جالپىۇلتتىق-سوسيال دەموكراتيالىق پارتياسى مۇشەلەرى مەن ءار جاقتان كەلگەن دەلەگاتتار قاتىستى. بارلىعى ەلۋگە جۋىق ادام بولدى، ولاردىڭ كوبىسى - ازاماتتىق قوعام وكىلدەرى، بەلسەندىلەر.

بۇدان بولەك، قازاقستاندا ءىس قوزعالىپ، ەۋروپا ەلدەرىنەن ساياسي باسپانا الۋعا ءماجبۇر بولعان بيزنەسمەندەر مەن بۇرىنعى ساياساتكەرلەر دە قاتىستى. ءساۋىردىڭ سوڭىندا قازاقستان وپپوزيسياسىنىڭ شەتەلدەگى بيۋروسى وسى كونفەرەنسياعا شاقىرعان. شىعىندى قازاقستان وپپوزيسياسىنىڭ شەتەلدەگى بيۋروسى كوتەرىپ الدى.

جيىندا الداعى ۋاقىتتا وتەتىن پارلامەنت سايلاۋىنا دايىندىق ماسەلەسى قوزعالدى. كەلەسى ايداعى كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى، قازاقستاندا قالىپتاسقان ساياسي جاعداي جايلى دا تۋرالى پىكىر الماستى. جاڭاوزەن وقيعاسىن، قۋعىنعا ءتۇسىپ، تۇرمەدە وتىرعانداردىڭ ماسەلەسىن تالقىلاندى.

قوعامداعى ساياسي كۇشتەردى «اقيقات» جسدپ ماڭايىنا توپتاستىرىپ، پارلامەنت سايلاۋىنا كەمىندە 100 كانديدات دايىنداۋ ماسەلەسى تالقىلاندى. ماۋسىمنىڭ 9-ى كۇنى وتەتىن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى جايلى كوپ پىكىرتالاس بولدى. ءبىر توپ بيلىكتىڭ سايلاۋىنا بارماي، بويكوت جاريالاۋ تۋرالى ايتتى. ەكىنشى توپ سايلاۋعا بارۋدى ۇسىندى.

پاريجدەگى جيىنعا قازاقستاندا سىرتتاي سوتتالعان اتىراۋ وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى بەرگەي رىسقالييەۆ پەن بۇرىنعى پرەمەر-مينيستر اكەجان قاجىگەلدين دە قاتىستى. ولاردى قازاقستان وپپوزيسياسىنىڭ شەتەلدەگى بيۋروسى (پاريجدەگى جيىنعا) سپيكەر رەتىندە شاقىرعان. قاجىگەلدين مەن رىسقالييەۆ جيىنعا ءبىر-بىر داۋىسپەن قازاقستان قوعامىنىڭ وكىلدەرى رەتىندە قاتىستى.

“Cىرتتاي ون جىلعا سوتتالعان اكەجان قاجىگەلديندى قازاقستان قوعامىنا ءقاۋىپتى ازامات دەپ ەسەپتەمەيمىن. ول اقورداعا، قازاقستان بيلىگىنە ءقاۋىپتى شىعار. سەبەبى، ول كىسىنىڭ وي-پىكىرى، ارىنى، ساياسي كۇشى اقوردادا وتىرعانداردى ون وراپ الادى. رىسقالييەۆ قاڭتار ايىندا سوتتالدى. اپەللياسيالىق سوتى بار. «سوت ءبىر جاقتى ءوتتى جانە رىسقالييەۆ ادىلەتسىز سوتتالدى» دەپ ويلايمىز. كۋاگەرلەر تولىق سۇرالمادى. رىسقالييەۆتىڭ ءوزى بولماسا دا، ىسكە قاتىسى بار ادامداردى سۇراپ، ءىستى جان-جاقتى قاراۋعا مۇمكىندىك بولدى. ءبىراق ءبىر جارىم اي ىشىندە ءىستى قاراپ ءبىتىردى. رىسقالييەۆ تە، قاجىگەلدين دە قوعامعا ءقاۋىپتى ەمەس دەپ ويلايمىن. ولارمەن ءبىر ۇستەلدىڭ باسىندا وتىرىپ، قازاقستانداعى جاعدايدى تالقىلاۋ مەن ءۇشىن ءبىر ءمىن بولاتىن جايت ەمەس”، - دەدى «اقيقات» جسدپ ءتوراعاسى ەرمۇرات باپي.

پاريجدەگى كونفەرەنسيانى ۇيىمداستىرۋشىلار «قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى» قوزعالىسىنىڭ (قازاقستاندا تىيىم سالىنعان ۇيىم) جەتەكشىسى، اقوردانى سىناپ جۇرگەن مۇحتار ءابليازوۆتى شاقىردى ما دەگەن سۇراققا جاۋابى:

​“كونفەرەنسيانى ۇيىمداستىرعان قازاقستان وپپوزيسياسىنىڭ شەتەلدەگى بيۋروسىنان سۇرادىم. سەرىك مەدەتبەكوۆ «ابليازوۆپەن بايلانىس بولعان جوق. ءبىز ۇسىنعاننىڭ وزىندە ءابليازوۆ كەلمەيدى. ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىز – پارلامەنت سايلاۋىنا زاڭدى تۇردە قاتىسىپ، پارلامەنتكە تاۋەلسىز وي-پىكىرى بار ادامداردى كىرگىزىپ، سول ارقىلى قازاقستاندى زاڭدى تۇردە وزگەرتۋ” دەدى ەرمۇرات باپي.

پاريج كونفەرەنسياسىنا قازاقستاننان «اقيقات» جسدپ مۇشەلەرىنەن بولەك كوپ بالالى انالار پروبلەماسىن، شەتەلدەگى قازاقتار ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەن بەلسەندىلەر مەن جۋرناليستەر دە باردى. جيىنعا قاتىسقاندار كەيبىر ازاماتتار Facebook پاراقشاسىندا بىرنەشە رەت تىكەلەي ەفيرگە شىقتى.

كونفەرەنسيادا اكەجان قاجىگەلدين قازاقستاندى حالىق باسقارۋ كەرەگىن، التىنبەك سارسەنباي ۇلى پەن زامانبەك ءنۇرقادىلوۆتىڭ ءولىمىن قايتا تەكسەرۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى.

اتىراۋ وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى بەرگەي رىسقالييەۆ "ۇكىمەتكە قوياتىن مىڭ سۇراعىم بار. ەگەر ونىڭ ءبارىن قويسام 999-ىنا جاۋاپ الا المايمىن. ىشىندە قىزمەت ەتىپ جۇرگەندە كوردىك، ۇكىمەتتىڭ بۇگىنگى قاۋلىلارىنىڭ ءبارى ەلگە قارسى" دەگەن.

2018 جىلى ءساۋىر ايىنىڭ باسىندا بريۋسسەلدە "جاڭا قازاقستان" اتتى وسىعان ۇقساس فورۋم ءوتىپ، وعان قازاقستاندىق ءبىرقاتار ساياساتكەرلەر، بەلسەندىلەرمەن قاتار 1994-1997 جىلدارى ەلدىڭ پرەمەر-مينيسترى بولعان اكەجان قاجىگەلدين جانە شەتەلدە جۇرگەن وزگە دە ازاماتتار قاتىسقان ەدى. كەيىنىرەك ەلدە "جاڭا قازاقستان" فورۋمى قوعامدىق ۇيىمىنىڭ قۇرىلعانى حابارلاندى. ۇيىم ازىرگە تىركەۋدەن وتپەگەن.

رەسمي بيلىك "ەكسترەميستىك ۇيىم" دەپ تانىپ، قىزمەتىنە تىيىم سالعان تىركەلمەگەن "قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى" قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى، قۋعىنداعى ەكس-بانكير، اقوردا وپپونەنتى مۇحتار ءابليازوۆ بۇعان دەيىن "جاڭا قازاقستان فورۋمىنا" سەنىمسىزدىك بىلدىرگەن.

1998 جىلى شەتەلگە كەتكەن اكەجان قاجىگەلديندى قازاقستان بيلىگى "پارا الدى، سالىق تولەۋدەن جالتاردى، بيلىگىن اسىرا پايدالاندى" دەپ 2001 جىلى سىرتتاي 10 جىلعا سوتتاعان.

بەرگەي رىسقالييەۆ 2006-2012 جىلدارى اتىراۋ وبلىسىنىڭ اكىمى بولعان. ونى 2019 جىلى قاڭتاردا قازاقستان سوتى «پارا الدى، بيۋدجەت قارجىسىن جىمقىردى، قىلمىستىق توپ قۇردى» دەپ ايىپتاپ، سىرتتاي 17 جىلعا سوتتاعان. ونىمەن بىرگە ءىنىسى، قازاقستان پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ بۇرىنعى دەپۋتاتى امانجان رىسقالييەۆكە دە سىرتتاي ۇكىم شىققان.

ۇسىنعان: يلدار اديلچەنوۆ