QR «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasynyń Basqarma Tóraǵasy Abylaı Myrzahmetov BAQ ókilderimen kezdesip, ózekti máselelerdi talqyǵa saldy, - dep habarlaıdy Qamshy.kz «Ult» portalyna silteme jasap.
Qoǵamda qyzý talqylanyp jatqan máselelerdiń biri – jerdi satý jáne jalǵa berý taqyryby. Abylaı Myrzahmetov te áńgimesiniń álqıssasyn osy jaǵdaıdan bastady. Ol halyqtyń kókeıindegi kúdik-kúmánin eskere otyryp, osy máselege qatysty alańdaýshylyq bildirip jatqan azamattardyń áreketi oryndy dep otyr.
«Menińshe, áldebir saıası kúshter ádeıi arandatý úshin uıymdastyryp otyrǵan joq, belgili bir toptardyń múddelerin, lıderlerin kórip otyrǵan joqpyz, muny ata-babamyzdan mıras bolyp qalǵan jerimizdi jat jurttyqtardyń, sheteldik azamattardyń qolynda ketpeýin oılaǵan, jeriniń tutastyǵyna alańdaǵan qarapaıym buqaranyń azamattyq úni dep túsinemiz. Naqty aıtqanda alyp kórshimiz qytaılyqtardyń ıeligine ótip ketpeı me degen alań bar halyqta», — deıdi ol.
Basqarma Tóraǵasynyń aıtýy boıynsha, elimizde180 myńnan asa fermer bar. Búginde olar jerdi jalǵa alyp, óz kásibine jaratyp otyr. Aldaǵy ýaqytta jerdi elý paıyzdyq jeńildikpen kadastrlyq baǵamen satyp ala alady. 100 mıllıon gektarǵa jýyq aýyl sharýashylyǵy jer jalǵa berilgen, 100 mıllıony memlekettiń ıeliginde. Bıznes turǵysynan qaraǵanda jer naryǵy — paıda. Sondyqtan jerdi tıimdi paıdalanǵan jón.
Myrzahmetov jerdi jalǵa berý merziminiń uzarýy máselesine de toqtalyp ótti. «Ózderińizge málim, 2003 jyly «Jer kodeksi» qabyldanǵanda da úlken daý boldy. Ol tipti sol kezdegi Úkimettiń otstavkasyna ulasqan edi. Qazir aıtylyp jatqan máseleler, kúdik-kúmándar ol kezde de aıtylyp, talqylandy. Burynǵy kodekste de «sheteldikterge jer satylmaıdy» degen norma bar. Mine, sodan beri 13 jyl ótti, jerimiz sheteldikterdiń jappaı ıeliginde ketti dep aıta almaımyz. Statısıkaǵa súıensek, 63 myńǵa jýyq gektar jerdi sheteldikter jalǵa alyp otyr. Osynshama aýmaq jerdi jalǵa alǵan sheteldik ınvestorlar, jerdi talan-tarajǵa salǵanyn kórgen joqpyz.
Sondyqtan bul arada máseleni ýshyqtyrmaı, tıimdi sheshýimiz kerek. Zańǵa ózgeris engizetin Úkimet pen Parlament, ol jaqtaǵy azamattar da eldiń kókeıindegi oıdy estip, kórip otyr, sarapqa salyp otyr dep oılaımyn, bul máseleniń ońtaıly sheshimin tabady degen úmittemin. Ol referendým bola ma, joq, álde zańǵa maratorıı jarıalaı ma, áıteýir, halyqtyń da kóńilinen shyǵatyn, sondaı-aq ekonomıkalyq tıimdilik turǵysynan da qolaıly sheshim bolady degen oıdamyn», — deıdi A. Myrzahmetov.
Halyqtyń kókeıindegi bir alań «Erteń qytaılar kelip, jerdiń toz-tozyn shyǵarmaı ma, ýly hımıkattar seýip, jaramsyz etpeı me?» degen oıǵa saıady. Buny qatań baqylaýǵa alý kerek deıdi Basqarma Tóraǵasy.
Myrzahmetovtyń paıymdaýy boıynsha, eger jerdi 25 jylǵa jalǵa berý týraly talap qalatyn bolsa, shetelden kelgen ınvestor aýdandyq jergilikti ákimshilikte qurylǵan komısıa arqyly alýy kerek, odan keıingi de áreketi sol komısıanyń baqylaýynda bolýy kerek. Investordyń ne óndiretini, qansha salyq tólep jatyrǵany, bári-bári qadaǵalaýda bolýy tıis. Ol komısıanyń quzyreti, quramy, jumysy bári ashyq, jarıaly túrde bolýy kerek. Iaǵnı, oıy bóten ınvestor jerge ıelik etip ketpeýi úshin saqtyq tanytqan jón.
«Jer bosqa jatpaýy kerek, jer elge paıda ákelýi tıis. Ony ıgerip, odan halyq óz nápaqasyn aıyrýy qajet. Osy jumystardyń barlyǵy jarıaly túrde, ashyq júrýi kerek. Ol úshin jerdiń elektrondy kartasyn jasaýymyz kerek. Eger bireý jerdi tıimdi paıdalanbasa, komısıa qurylyp, ol jer qaıtarylyp, ıgere alatyn, paıda ákeletin adamǵa berilgeni durys. Bul máseleler zańda qarastyrylǵan. Soǵan oraı biz aýyl sharýashylyǵyn damytýdyń, joǵaryda aıtylǵan máselelerdiń barlyǵyn qamtıtyn keshendi baǵdarlama qabyldaýymyz kerek. Ol baǵdarlama boıynsha, naqty, júıeli jumystar atqarylýy kerek. Sonda ǵana biz ózin ózi asyraı alatyn, eksport deńgeıin qamtı alatyn memleketke aınala alamyz, — deıdi Abylaı Myrzahmetov.
Óz usynysyn aıta otyryp ol Ulttyq kásipkerler palatasy atqaryp jatqan birqatar jumysty tilge tıek etti.
Ulttyq kásipkerler palatasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligimen birlesip, 1 mıllıardtan astam qarajat bólinip, ár aýdanda aýyl sharýashylyǵyn jetik biletin 5 mamannan ustaýǵa múmkindik alyp otyr. Olar agronomıany, jańa tehnıkanyń tilin biletin mamandar bolady. Bul mamandar aýyldy aralap júrip eldegi azamattarǵa jańa tehnologıa tilin túsindiretin, tıimdi joldy kórsetetin jumystar atqarýy tıis. Mine, osyndaı jumystarmen aınalysatyn ár aýdanda ortalyqtar qurylady.
Búginde myńdaǵan bıznes jobalardy jasap, sony aýyl azamattaryna qazaq tilinde berilmek. Árıne, ol az, teorıa ǵana. Sol sebepti osy salanyń bedeldi azamattaryn, qolynan is keletin isker azamattardy aýylǵa jiberip, aýyldyqtardy kásipke beıimdeý kerek. Olar óz bilgenderin, tájirıbesin aýyldyqtarǵa úıretedi. Jumyssyz jatqan jastarǵa eńbek etip, tabys tabýdy meńgertý qajet. Sonda ol bazar jaǵalap nemese bireýge jalshy bolyp júrmeıdi. Osy oraılda bazardy toqtatyp, jańa formattaǵy saýdaǵa kóshýimiz kerek. Ol úshin halyqtyń senimine ıe, bedeldi, sol ortanyń óziniń lıderlerin taýyp, halyqqa jańasha kásip qylýdy, aýyl sharýashylyǵyn damytýdy meńgerýge septesýimiz kerek.
«Agrosentr arqyly saýatymyzdy ósire bereıik» deıdi tóraǵa. «Tek jańa bilim arqyly biz básekege laıyq bola alamyz. Jastarymyzǵa úıreteıik. Óıtkeni, bizde negizinen qınalyp otyrǵa aýyldyń jastary bolyp otyr. Osy máselege kóńil bóleıik. Osy baǵytta jumys jasaıyq. Jańa aıtyp kettim ǵoı, baǵdarlama kerek. Sosyn ony nasıhattaý kerek, qaltaly azamattardyń namysyna tıý kerek», — deıdi ol.
Sonymen qatar, aýyl sharýashylyǵyn damytyp, ekonomıkamyzdy óristetý úshin alyp úsh naryqtan (Reseı, Qytaı, Iran) aıyrylyp qalmaý kerektigin basa aıtty. Onyń aıtýynsha, Qytaı syndy alyp naryqtan qashpaýymyz kerek. Biz úlken naryqqa shyqpaı, óz betimizshe damı almaımyz. Qytaıdan keler qaýip joq. Olarǵa keregi, óz naryǵyn qamtamasyz ete alatyn, tıimdi alys-beris jasaı alatyn el. «Osy úsh alyp naryq jylyna 100 mıllıard dollar azyq-túlikke zárý. Biz sonyń on-aq paıyzyn alsaq, aýyl sharýashylyǵy ónimin 2-3 esege ósiremiz. Bul degenińiz jańa jumys kózi, eńsesin kótergen aýyldar, úlken qarjy kózi», — deıdi ol.
Kezdesý barysynda basqa da máseleler týraly sóz qozǵalyp, tilshiler suraǵyna jaýap berildi.
