«Armanym — dúnıejúzin túgel sharlap shyǵý. Teńizdiń ar jaǵynda qandaı el bar eken? Kemege minip, alystaǵy beıtanys memleketterge barǵym keledi...» dep, kezinde Ádebıet sabaǵynda shyǵarma jazǵan japon oqýshysy búginde alpysqa kelgen shaǵynda balalyq armanmen taǵy da jolǵa shyǵypty. Sany boıynsha bul № 5-shi saıahat.

Qosh keldińiz, Naıtoý san! Qazaq degen qonaqjaı elge at basyn burǵan ekensiz. Buǵan deıin qandaı elde boldyńyz, qandaı jerlerdi kórdińiz?

— Reseı, Fınlándıa, Shvesıa, Danıa, Germanıa, Shveısarıa, Fransıa, Ulybrıtanıa, Irlandıa, Ispanıa, Afrıka, Morokka, Aljır, Nıgerıa, Kamerýn, Sýdan, Kenıa, Tanzanıa, Zımbambe, Meksıka, Gvatemala, Salvador, Kosta-Rıka, Chılı, Samoa, Tonga... Saıahatymnyń baǵyty osylaı jalǵasa beredi. Dúnıejúzinde men bolmaǵan memleket, men kórmegen qala qalmaǵan shyǵar. Fıdjı araldary, Jańa Zelandıa, Indonezıa, Sıngapýr, Malaızıa, Taıland, Koreıa, Qytaı, Kambodja, Nepal, Vetnam, Úndistan, qysqasy Amerıka men Eýropanyń barlyq elin, Afrıkanyń eldi-elsiz mekenderin óz kózimmen kórdim.   Shóleıt jerler, qumdy óńirler, bıik-bıik taýlarynan da óz aıaǵymmen astym.

Jer júzin jaıaý sharlaý jalǵyz adamǵa qıyn ǵoı...

— Árıne, qurlyqtardyń barlyǵynan jaıaý ótý múmkin emes. Teńizden ótý úshin keme kerek, al alys aımaqtarǵa jetý úshin poezdy paıdalanamyn. Ushaqqa minbeımin, avtokólikke de otyrmaımyn. Afrıka men Amerıka qurlyqtaryn, Sibirdi, Eýropany túgel kórip bolǵan soń Orta Azıadaǵy saıahatymdy Qazaqstannan bastamaqpyn. Júz ret estigennen bir ret kórgen artyq. Kaspıı teńizin óz kózimmen kórýdi burynnan armandaýshy edim. Aqtaýǵa baryp, tarıhı teńizdi tamashalaǵan soń poezben Ózbekstanǵa qaraı tartamyn. Odan soń Qyrǵyz eline de amandasa ketken jón shyǵar. Sodan soń Qytaıǵa baryp, elge oralamyn.

Qarjy jaǵynan demeýshińiz bar ma?

— Kapıtalısik qoǵamda bireýdi bireý qarjylandyrýshy ma edi? Óz eńbegimmen tapqanymdy ózim jumsaımyn. Iaǵnı kúrish egemin. Túsken ónimdi satyp, sonyń aqshasyna «qydyramyn».

Ózińiz qaı aýyldan bolasyz?

— Fýdzı taýynyń etegindegi Kakegava qalasy mańyndaǵy Hosoıa aýylynyń Naıtoý Kýnıo degen eginshisimin. Bir gektar jerim bar. Jylyna 4-4,5 myń kılogramm ónim beredi.

Kúrishti jalǵyz ózińiz egesiz be?

— Bárin ózim isteımin. Traktor, kombaın, degendeı qajetti qural-jabdyqtyń bári bar. Meni jer asyrap otyr.

Otbasyńyz týraly aıtsańyz?

— Áıelim, jıyrma jetige kelgen ulym bar. Balam Fýdzıdyń baýraıynda ornalasqan qompanıada ınjener bolyp isteıdi. Áıelim úı sharýasynda.

Alys-alys elderden kórgenderińizdi barǵan soń kelinshegińizge áńgimeleıtin bolarsyz?

— Áıelim menen «Qaıda bardyń, ne kórdiń?» dep suramaıdy, jalpy eshnársege qyzyqpaıdy.

Kelinshegińizge syılyq aparasyz ba?

— Jas kezimde osyndaı uzaq saıahattan oralǵanda syıkáde aparatynmyn. Áıelim men aparǵan syılyqtardy jaqtyrmaǵan soń eshnárse satyp almaıtyn boldym. Qazan-oshaǵynan basqaǵa nazar aýdarmaıtyn jan.

Dúnıejúziniń talaı elin araladyńyz. Selt etkizgen kórinister boldy ma?

— Meksıkadaǵy ejelgi Ink órkenıetinen qalǵan qalalardyń ornyn kórdim. Búginde ol óńirde bóten el otyr, jat mádenıet ornyqqan. Sonda oıladym, keıin birneshe ǵasyr ótkende qazirgi záýlim ǵımarattar, syqasqan avtokólikter de osy sıaqty kúırep, kúlge aınalatyn shyǵar dep.

Naıtoý san, ne úshin saıahattaısyz?

— Biz soǵystan keıingi turmystyń qıyndyǵyn kórgen urpaqpyz. Bala kezde «shirkin, dúnıejúzin aralasam ǵoı» degen arman boldy. Bul jalǵyz meniń ǵana emes, soǵystan keıingi barsha japon balasynyń armany bolatyn. Sondyqtan bolar, japondar basqalar sıaqty jyljymaıtyn múlik jınamaıdy, materıaldyq baılyqqa qyzyqpaıdy. Bar tapqan-taıanǵanyn shet eldi aralaýǵa jumsaıdy. Men de sondaı tabıǵatty tamashalaýdy unatatyn, el-kórip, jer tanýǵa qushtar qarapaıym japon azamatymyn.

Shet tilderin de meńgergen bolarsyz?

— Ana tilimnen basqa eshqandaı tildi meńgermeı-aq, jarty álemdi aralap shyqtym. Tanymaıtyn jerde qalaı adaspaı júr deseńiz, Japonıada  japon tilinde týrıserge arnalǵan barlyq eldiń jol kartasy satylady. Onyń ishinde shet eldiń qalalary, tabıǵaty men kórnekti jerleri týraly málimetter de bar. Kartaǵa qarap otyryp, qalaǵan jerime adaspaı jetemin.

Ózińizge unaǵan bir elde qalyp qoıý nemese otbasyńyzben kóship barý oıyńyzǵa kelmedi me?

— Meniń aýylym temirjoldyń boıyndaǵy, eki júz tútini bar eldi meken. Aınalasyn taýlar qorshap turǵan osy aımaqqa qar jaýmaıdy, jazy aptap ystyq. Esigimniń aldynda sakýra baǵy bar. Bizdiń aýyldyń aınalasyn kúzde de alýan túrli gúl kómkerip jatady. Qansha elde bolsam da Hosoıaǵa aıyrbastaıtyn aýyl joq der edim. Týǵan jerden keń, odan asqan darhan aımaqty jer júzinen taba almadym. Osy bir shaǵyn aýylda tuıyq qana tirshilik etip jatqan biz bóten elderge sergý úshin ǵana saıahattaımyz. Shet eldiń nebir dańqty aımaqtarynyń ózi ósken aýylyńa jetpeıdi eken.

Áńgimeńizge rahmet! Saparyńyz sátti bolsyn!

Áńgimelesken Sharafat Jylqybaeva