Maqtaaralda bıyl jıyn-terim naýqany jyldaǵyǵa qaraǵanda erterek bastaldy. Kúngeılikter 83 myń gektarǵa maqta egip, odan 200 myń tonna ónim jınaýdy murat tutyp otyr. Dıqandar úshin osynaý mol baılyqty kúzgi jaýyn-shashynǵa uryndyrmaı, der kezinde ysyrapsyz jınap alý basty sharýa ekeni belgili.
Asa jaýapty naýqan qarsańynda aýdan ákimdigi men Qazaq maqta sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýty birlesip «Maqta sharýashylyǵyn damytý jáne jıyn-terimge daıyndyq máseleleri» degen taqyrypta semınar-keńes ótkizdi. Alqaly basqosýǵa oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń basshysy S.Turbekov, óndiristik kooperatıv pen sharýa qojalyqtarynyń tóraǵalary, baıyrǵy agronomdar men jergilikti aýyl ákimderi, jer salasynyń mamandary qatysty.
Semınarǵa qatysýshylar aldymen joǵaryda atalǵan ınstıtýttyń tájirıbelik maqta alqabynda boldy. Maqta daqylynyń túrli sorttarymen jáne ónimdi qorlandyrý prosesimen tanysty. Ár 8 júıekke bólek-bólek egilgen maqta qozalaryn ártúrli mólsherde keshendi tyńaıtqyshtarmen ústep qorektendirý mol ónimge negiz qalaıdy. Máselen, «Maqtaaral-4017» sortyn alaıyq. Egý, shanaqtaý, gúldeý kezinde nıtroammofos pen amıak selıtrasy qoldanylyp, sonyń arqasynda ár túp qozasy 25-30 kósekke deıin salǵan. Sondaı-aq, «Dropp últra», «Avgýron-ekstra», «Reglon sýper» sekildi ósimdik hımıkattary maqta japyraǵyn túsirýge tıimdi áser etedi. Tájirıbelik maqta alqabynda dıqandarǵa defolıanttardy utymdy paıdalaný jaıly keńes berildi.
Munan soń semınar jumysy qaıta jalǵasty. Kirispe sózben otyrysty ashqan Maqtaaral aýdanynyń ákimi Ǵ.Ismaılov jınalǵan barsha jurtty maqta máselesi tóńireginde tájirıbe bólisip, pikir almasýǵa shaqyrdy. Oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń basshysy S.Turbekov Ońtústiktiń naǵyz brendin damytý maqsatynda maqta klasteri qurylǵanyn atap ótti. Máselen, Shymkent qalasynyń irgesinen ashylǵan «Ońtústik» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵynda jáne shahardyń ózinde búginde birneshe toqyma kásiporny men jip ıirý fabrıkalary jumys isteıdi. Jańadan maqta zaýyttary boı kóterdi. Sharýalarǵa uzaq merzimge lızıń arqyly tehnıka jáne paıyzy tómen nesıeler berilýde.
– Jeńildetilgen nesıe mólsherin 18 mıllıon teńgege jetkizý, al, merzimin bes jyldan jeti jylǵa deıin uzartý kózdelip otyr. Gektarly sýbsıdıany qalpyna keltirýge áreketter jasalýda. Ulttyq qordan qarjy bólinse, bıyl 15 qarashadan bastap atalǵan sýbsıdıa maqta, júgeri, kúrish daqyldaryna berilýi tıis. Kelesi jyly bul qarjyny mamyrǵa deıin úlestirip bitsek deımiz. Sharýanyń óndirgen maqtasynyń ár tonnasyna da kóbirek qarjy berilý kerek. Ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń tájirıbelik maqta alqap sanyn aýdanda úsheýge arttyrsaq jáne ony múmkindiginshe jol boıyna ornalastyrsaq degen usynysym bar. Sonda dıqandar maqta ósirýdiń ozyq tájirıbesimen tanysýǵa múmkindik alar edi, – dedi S.Turbekov.
Sonymen birge, basqarma basshysy tuqymdyq shıt daıyndaıtyn sharýa qojalyqtary maqta zaýyttaryna bekitilse jáne ózara birigip, kooperatıv qursa degen pikir bildirdi.
Sábıt QALDYBAEV. Maqtaaral aýdany.
«Ońtústik Qazaqstan». http://okg.kz/
