Jýyqta Maqtaaral aýdan ákimdigi men Qazaq maqta sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýty birlesip «Maqta sharýashylyǵyn damytý jáne jıyn-terimge daıyndyq máseleleri» degen taqyrypta semınar-keńes ótkizdi.  «Evrohım» mıneraldy-hımıalyq kompanıasy jáne «Evrohım-Qarataý» kompanıalarynyń ókilderi A.Prokopov pen Q.Qanaev sharýalardy Jambyl oblysynda óndiriletin nıtroammofos mıneraldy tyńaıtqyshymen qamtamasyz etýge daıyn ekenderin jetkizdi. Alaıda, mamandar bul tyńaıtqyshty qaıta óńdep, taza fosfor untaǵy kúıinde ákelýin ótindi. Óıtkeni, fosfor tyńaıtqyshy shetelden tasymaldanady. Soǵan qaraı baǵasy da qymbat. Al, otandyq tyńaıtqysh sapasy men baǵasy jaǵynan sharýalarǵa tıimdi bolǵaly tur. Osy tusta Qazaq maqta sharýashylyǵy ǴZI mamany A.Taǵaev dıqandarǵa fosfor men amıak selıtrasyn ǵylymı negizde úılestirip berýdiń tıimdi ekenin tilge tıek etti.

Al, atalǵan ınstıtýttyń bas dırektory I.Úmbetaev jer qunarlylyǵyn arttyrmaıynsha, joǵary ónim alý múmkin emestigin atap ótti. Sol úshin ınovasıalyq tehnologıalardy batyl endirýge shaqyrdy.

– Eń aldymen sharýalardy qoljetimdi baǵada jańa tehnıka, qural-saımandarmen, sapaly tyńaıtqyshpen qamtamasyz etýimiz kerek. Bizdiń ınstıtýt óndirgen jańa tuqym sorttary Qytaı, Túrkıadan ákelingen shıtten artyq bolmasa kem emes. Tájirıbelik alańǵa egilgen Qytaı maqtasynyń kósegi bódeneniń jumyrtqasyndaı usaq, maıda. Kóseginiń salmaǵy 3,5-4 gramnan aspaıdy. Al, bizdiń maqtanyń kósekteri 5-6 gramnan túsýde. Sondyqtan sheteldiń qymbat shıtinen góri ózimizdiń jersingen tuqymdy kóptep óndirýdiń jolyn qarastyraıyq. Instıtýt mamandary bıyl «Maqtaaral – 4017», «Eralıevti eske alý» dep atalatyn jańa tuqymdyq shıt shyǵaryp, patent aldy. Bul sorttardyń ónimdiligi gektaryna 40-45 sentnerden túsýde. Maqtaǵa jemis-jıdek pen baqshaǵa jasaǵan jaǵdaıdy jasaıtyn bolsaq, maqta olardan da kóp tabys beredi, – dedi I.Úmbetaev.

Jıynda Atakenttegi «Oraz» sharýa qojalyǵynyń tóraǵasy K.Bórıev te jaryssózge shyǵyp, maqta sharýashylyǵyn jetildirý boıynsha óz oıyn ortaǵa saldy.

– Birinshiden, maqtanyń tuqymyn jóndep, sapasyn jaqsartpaıynsha, mol ónim alamyz deý bekershilik, – dedi ol. – Ǵylymı-zertteý ınstıtýty jap-jaqsy maqta sorttaryn shyǵaryp jatyr. Biraq bul ónim maqta zaýyttarynyń býnttaryna uqyptap, bólek jınalmaıdy. Sodan sapasy tómen shıtpen aralasyp, bylyǵyp ketedi. Sondyqtan sapaly, elıtalyq tuqymdyq shıt daıyndaǵan kásiporyndarǵa qosymsha qarjy tólep, olardy yntalandyrý kerek. Jerge tyńaıtqysh endirý úshin tıisti mamandar aldyn ala topyraq quramyn tekserip, qandaı tyńaıtqysh, qansha mólsherde berilý qajettigin eseptep otyrsa, quba-qup bolar edi. Ár gektar maqtalyqqa beriletin sýbsıdıany 40-50 myń teńgege deıin ósirý kerek. Sebebi, maqtany jyl on eki aı boıy kútip-baptaý, ósirý ońaı emes. Shyǵyny shash etekten.

Al, bıoádisti keńinen qoldanyp, óndiriske endirýdi udaıy kóterip kele jatqan eńbek ardageri E.Sabyrov aýdanda bıoádisti sýbsıdıalaýǵa bólingen 150 mıllıon teńge qarjyny ekige bólip berý máselesi tıanaqty sheshimin tappaı otyrǵanyna alańdaýshylyq bildirdi.

Sábıt QALDYBAEV. Maqtaaral aýdany.

«Ońtústik Qazaqstan». http://okg.kz/