Maqtaaral aýdan ákimdigi men Qazaq maqta sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýty birlesip «Maqta sharýashylyǵyn damytý jáne jıyn-terimge daıyndyq máseleleri» degen taqyrypta semınar-keńes ótkizdi. Semınar-keńeste maqta terimine daıyndyq barysy da keńinen áńgime boldy. Aýdandyq aýyl sharýashylyǵy bóliminiń basshysy A.Mahanbetov bıyl maqtashylardyń úlken qajyr-qaıratpen ónim ósirip otyrǵanyn aıtty.
– Kóktem qolaısyz boldy. Eki ret nóserletip jaýǵan jańbyrdan soń kún birden qatty ysyp, jer qurǵap, ylǵal joǵaldy. Kóp jerlerde qoza shyqpaı qaldy. Tuqymdyq shıt jetispedi. Shıttiń bir kelisi 150 teńgeden 800-1200 teńgege deıin ósip, qymbattap ketti. Bıyl maqtaaraldyqtar sý tapshylyǵynan qatty zardap shekti. 28 tamyzǵa deıin «Dostyq» kanalyndaǵy sý deńgeıi sekýndyna 30-32 tekshe metrden kóterilmedi. Shilde sýyn ishpegen maqta gúl, shanaq tastap, kóp ónimnen aıyryldyq. Degenmen, ár gektardan orta eseppen 24,1 sentnerden ónim alamyz degen boljam jasap otyrmyz. Maqta terimine daıyndyq defolıasıany (gerbısıdter kómegimen japyraqtardy túsirý) sapaly júrgizýden bastalady. Qazir aýdan boıynsha nebári 1659 gektar jer defolıasıadan ótti. Eseptegi 162 OVH agregatynyń 136-sy ǵana naýqanǵa daıyn. Maqta jınaıtyn 297 kombaınnyń 240-y iske jaramdy. Tasymaldaý traktorlary men tirkemeleri tolyqqandy daıyn emes. Bıyl 11 maqta zaýyty, 141 maqta qabyldaý beketi ónim qabyldaıdy. Ótken jyly maqtanyń 54,9 paıyzy kombaınmen jınaldy. Bıyl bul kórsetkish 65,7 paıyzdy quraıdy. Qol teriminde jergilikti azamattardy, ásirese, jumyssyzdar esebinde turatyn 972 adamdy maqta jınaýǵa qatystyrýdy kózdep, 20 myń terimshiden 440 brıgada qurýdy josparlap otyrmyz. Kórshi memleketten eńbek mıgranttary kelip, maqtamyzdy terip beredi dep masyldyqqa, jalqaýlyqqa salynýdy qoıaıyq. Qazirdiń ózinde bir keli maqtany terý 12-14 teńgeden baǵalanyp otyr. Naýqanǵa belsene qatysyp, 1-1,5 aıda qomaqty tabys tabýǵa bolady, – dedi A.Mahanbetov.
«Aq altyn» AQ prezıdenti A.Ýtanovtyń aıtýynsha, óz ujymyndaǵy bir maqta zaýyty men 19 maqta qabyldaý pýnkti ónim qabyldaýǵa saqadaı-saı. Sharýalardyń maqtasyn jınap berý úshin 42 amerıkalyq «Djon Dır» kombaıny naýqanǵa ázir. Zaýyt tek óńdeýshi mindetin atqaryp otyr. Óndiriske qajetti qosalqy bólshekter óte tapshy. Ony Qytaıdan ákelýge májbúr. Gaz, elektr jaryǵy, janar-jaǵarmaıdyń qymbattaýyna baılanysty óńdeý baǵasy sharyqtap ketti. Sondyqtan A.Ýtanovtyń oıynsha, maqta zaýyttaryna ónimdi óńdeý boıynsha memleket tarapynan sýbsıdıa berilýi tıis.
Jıynda kópshilikti maqtanyń baǵasy erekshe qyzyqtyrdy. Qazirgi ortasha ındekster boıynsha maqtanyń bir tonnasy 130 myń teńgeden túsedi degen boljam bar. Árıne, baǵa máselesi Lıverpýl bırjasy, dollar baǵamy, shıttiń quny men básekelestik ortaǵa baılanysty ekeni túsinikti. Qalaı bolǵanda da sharýanyń eńbegi aqtalsa eken.
Sábıt QALDYBAEV. Maqtaaral aýdany.
«Ońtústik Qazaqstan». http://okg.kz/
