Eı, Alla elshisiniń halıfasy! Men

Paıǵambarymyzdyń: “múmınniń eń qaıyrly isi – Alla

jolyndaǵy jıhady”– degenin estigen edim. Men de óle-

ólgenshe Alla jolynda janymdy pıda etkim keledi”.

(Bilál Habashı)

Paıǵambarymyzǵa alǵash ıman etken baqyttylardyń biri. Islamnyń alǵashqy azanshysy. Islam tarıhynda onyń óshpes orny bar. Túp tegi Efıopıalyq Bilál Islam shýaǵy shartarapqa nuryn shasha bastaǵan shaqta Úmáııa ıbn Háláftiń basybaıly quly edi. Dinge shaqyrý jasyryn júrip jatqan kezde Islamdy qabyldap, ár túrli azapqa dýshar bolǵan alǵashqy sahabalardyń biri. Islamnyń alǵash paıda bolǵan kezeńinde ózderiniń tektiligi men múshrik qoǵamyndaǵy bedeline marqaıyp, Islamnan bas tartqandar qarańǵylyqta qalsa, Bilál Habashı atalyp ketken Bilál ıbn Ráýáh dármensizdigine qaramastan, Islamdy qabyldap shirkten qutyldy.

Úmáııá ıbn Háláf qulynyń Islamdy qabyldaǵanyn estigende, tóbesine muzdaı sý quıylǵandaı boldy. Ol kezde qojaıynynyń ruqsatynsyz quldyń basqa senimdi qabyldaýy keshirilmes kúná edi. Úmáııa Biláldi alǵan betinen qaıtarý úshin kórsetpegendi kórsetti. Kúnniń tas tóbege jetip, Arabstan shóliniń mı qaınatar aptap ystyǵynda Biláldi qaryp túser qumnyń ústine jatqyzyp, keýdesine zil batpan tas qoıyp: “Muhammedke til tıgiz. Lat pen Ýzzaǵa ıman keltir. Olardy moıyndaǵanǵa deıin osy azapty tartqanyń tartqan”, – dedi ashýǵa býlyqqan qojaıyny.

Biláldiń ystyq qumda arqasy ottaı janyp, keýdesi aptapqa shyjǵyrylyp, demi tarylsa da, “Allaý ahad! Allaý Ahad!” (Alla bir) deýmen boldy. Múshrikter neshe kún boıy sol jazany qoldandy. Kúndiz shaqyraıǵan kúnge qaqtasa, keshqurym moınyna jip baılap, bala-shaǵaǵa ıtshe jetektetip, Mekkeniń kóshe-kóshe, tóbe-tóbesin aralatqyzatyn. Azaptyń qyl arqanyn Biláldiń qylbyraýyna salǵan saıyn, onyń ımany da arta tústi. Qanshama qorqytyp, jekirip, uryp-soqqandaryna qaramastan, báribir “Ahad! Ahad!” deýmen boldy. Azaptyń aýyrlyǵyna júrekteri shydamaǵan múshrikter táńirlerin bir aýyz sózben-aq maqtap berse, ony azat etýge kóndi. Olar úshin bir sózdiń ózi táńirleriniń ulyqtyǵyn qorǵaýǵa jeterlik edi. Quraıyshtar quldarynyń taban tirep qasarysýyn toqtata almaı masqara bolǵandaryn moıyndaǵylary kelmedi. Alaıda Bilál shyn júrekti bir júrek dep bilgendikten, ári ımanyn, ári janyn saqtap qalý úshin

bul bir aýyz sózdi aıta salýyna bolar edi, biraq onyń ózin aıtpaı ımanyn bútin qorǵap, saqtap qaldy. “Ahadty” aıtýdan bas tartpady.

Tún qarańǵylyǵyn jamylyp kelgen múshrikter: “Erteń táńirlerimiz jaıly jaqsy sózder aıt. Rabbym Lat pen Ýzza deseń seni bosatamyz. Seni qınaýdan sharshadyq. Biz seni emes, sen bizdi zárezap qyldyń”, – dep kóndirgisi keldi. Bilál aıtqanynan qaıtpady. Qansha qystasa da Biláldiń kónetin túri joq. Qojaıyny Úmáııa da kúndelikti azaptaýyn toqtatpady.

Osyndaı kúnderdiń birinde sol mańnan ótip bara jatqan haziret Ábý Bákir Úmáııaǵa:“Rabbym – Alla” degenine bola baıǵusty óltiresińder me?» – dedi. Sodan soń Ábý Bákir:

– Qunynan da artyq aqsha tóleıin, ony bosat, – dedi.

Bul usynysty estigen Úmáııa qýanyp ketti. Óıtkeni, onyń raıynan qaıtpasyna ábden kózi jetip sharshaǵandy. Aqsha degende qulqyny toımas saýdager ony óltirip qutylǵannan, tirideı qutylýdyń paıdaly ekenin túsindi. Osylaısha ıman jolynda úlken tabandylyq kórsetken Bilál erkindikke qaýyshyp, shynaıy Jartýshysyna qulshylyq etýge asyqty. Azat etilgen dindes baýyryn Ábý Bákir Paıǵambarymyzdyń (s.a.ý.) janyna ertip aparady. Onyń musylmandar qataryna qosylýy úlken qýanysh boldy.

Bilál Habashı keıin basqa da sahabalar sıaqty Mádınaǵa hıjret etti. Saǵd ıbn Háısámanyń úıinde qonaq boldy. Muhajırler men ansarlar arasynda baýyrlastyq jasalǵan kezde, Bilál Habashı Abdýllah ıbn Abdýrrahmanmen tós qaǵysady. Bul baýyrlastyq ómir boıy jalǵasty. Haziret Omardyń tusynda Sırıada bolǵan kezinde ózine taǵaıyndalǵan aılyqtyń jartysyn baýyryna jiberip otyrdy.

Paıǵambarymyz sahabalarymen musylmandardy namazǵa qalaı shaqyrsaq eken dep kóp keńesti. Sońynda birneshe sahabanyń kórgen túsinen keıin qazirgi aıtylyp júrgen azan biraýyzdan qabyldandy. Bul qasıetti mindet eń alǵash haziret Bilálǵa tabystaldy. Osydan keıin Bilál tamasha jýan qońyr daýsymen kúnine bes ret musylmandardy namazǵa shaqyratyn boldy. Alla elshisiniń kózi tirisinde azandy alǵashqy kúnnen bastap sońǵy kúnge deıin tek qana Bilál oqydy. Biláldiń dúnıede eń jaqsy kórgeni Alla elshisiniń (s.a.ý.): “Ýa, Bilál! Azan shaqyryp bir seıiltshi”– deýi bolatyn.

Ardaqty elshi (s.a.ý.) Bilál Habashıdi jaqsy kórgendikten: “Azanshylardyń myrzasy Bilál qandaı baqytty” oǵan qosa “saııdýl-mýázzının” (azanshylardyń myrzasy) – deıtin.

Paıǵambarymyzdyń oǵan azan shaqyrý mindetin júkteýi Islam dushpandarynyń zyǵyrdanyn qaınatyp, jynyna tıdi. Óıtkeni áýel basta quldary bolǵan qaıdaǵy bireýdiń endi kelip qulaq túbinen Allanyń atyn jar salǵanyn qabyldaı almady. Mekke alynǵannan keıin Biláldiń Qaǵbada azan shaqyrǵanyn kóre almaǵan azýly dushpandar: “Muhammed azan shaqyrý úshin

myna qara qarǵadan basqa jóni túzý adam tappady ma?”– dep kelemejdeýmen boldy. Álsiz, dármensiz basybaılylardyń Islamnyń arqasynda munshama ósip, aınalasyndaǵylarǵa syıly bolýyn kóre almady. Tipti Paıǵambarymyzǵa (s.a.ý.) kelip: “Myna Bilál sıaqty eshkimi joq paqyrlardy qasyńnan qýsań ǵana saǵan ıman keltiremiz. Bularmen biz birdeı bola almaımyz”, – dep tákapparlandy.

Islam dushpandary Biláldi sıraǵynan asyp, úıitip jeıtindeı jek kórse de, ol olardyń bul pasyq qylyqtaryn shybyn shaqqan qurly kórmedi. Óıtkeni, ol Alla elshisiniń (s.a.ý.) jyly lebizi men súıispenshiligine, joǵary marapattaryna ıe bolǵan edi. Onyń búkil arman-tilegi de osy. Iman nury boıyna qýat, Paıǵambarymyzdyń súıispenshiligi baqyt qaınary boldy. Ǵalamnyń Raqym Nurymen (s.a.ý.) birge búkil qıyndyqtardy bólisýge shyn yqylasymen kóndi. Materıaldyq jaǵynan máz emes edi. Nesheme kún Alla elshisimen birge as-sýsyz qaldy. Alaıda rýhy toq, kóńili shat-shadyman. Shaqyrǵan ár azany rýhyna lázzat quıyp, júregine qýanysh syılady.

Haziret Bilál Paıǵambarymyzdyń (s.a.ý.) maqtaýy men marapatyna qanshama ret ıe bolsa da marqaıyp ketpeıtin. Únemi kishipeıildigin saqtady. Ol: “Men bar bolǵany jaı bir Habashımin (efıopıalyq). Keshe ǵana qul edim”, – deıtin. Haziret Omar: “ Myrzamyzdy Ábý Bákir myrza azat etti” dep haziret Biláldi – “myrzamyz” deıtin.

Musylman qaýymnyń alǵashqy azanshysy Biláldiń paıǵambarlar sárýary Muhammedke (s.a.ý.) degen súıispenshiligin tilmen aıtyp jetkizý múmkin emes. Islamdy qabyldaǵannan keıin bir sátke de qasynan ajyramaıtyn.

Eki dúnıeniń sultany Muhammed (s.a.ý.) aqyretke attanǵanda, kóptegen sahabalar sıaqty qaıǵyryp Mádınada qala almady. Alla elshisiniń ketýi júregine jarqyrap shýaǵyn tógip, ómirdiń qaınary kúnniń sónýinen de aýyr tıdi. Óıtkeni, Mádınanyń ár tasy men topyraǵy onyń esine Alla elshisin túsiretin. Sol tustaǵy halıfa haziret Ábý Bákirden Bilál basqa jaqqa ketýge ruqsat surady. Ábý Bákirge baryp:

– Eı, Alla elshisiniń halıfasy! Men Paıǵambarymyzdyń: “múmınniń eń qaıyrly isi – Alla jolyndaǵy jıhady” – degenin estigen edim. Men de óle-ólgenshe Alla jolynda janymdy pıda etkim keledi, – dedi. Ábý Bákir:

– O, Bilál! Bizge kim azan shaqyrady? – degende Bilál (r.a.) kóz jasyna erik berip:

– Men Alla elshisinen keıin eshkimge azan shaqyra almaımyn, – dedi.

Biláldiń alysqa ketkenin qalamaı, qansha jibermeýge tyryssa da haziret Bilál:

– Ýa, Ábý Bákir, ras, sen meni quldyqtan qutqardyń. Eger meni óziń úshin azat etken bolsań, onda alyp qal. Al, eger Allanyń razylyǵyn kózdep satyp alǵan bolsań, erkime jiber, – dedi.

Ábý Bákir (r.a.) ruqsat bergen soń Bilál Habashı Shamǵa baryp, Islam týyn kókke kóterip, birneshe soǵysqa qatysty. Shamda júrgen kezinde bir tús kórip, Mádınaǵa keldi. Paıǵambarymyzdyń qabiriniń qasynda haziret Hasan men Huseındi kezdestirip, Allanyń súıikti elshisimen (s.a.ý.) birge ótkizgen tátti kúnderdi eske aldy. Álemderdiń Padıshasy (s.a.ý.) dúnıeden ozǵannansoń, Mádınada azan shaqyrmaǵan edi. Ǵalamnyń raqym nurynan (s.a.ý.) keıin azan shaqyrýǵa taǵaty da jetpedi. Óıtkeni, azandaǵy “áshhádý ánná Mýhammadan Rasýlýllah” (Muhammedtiń Alla elshisi ekendigine kýálik etemin) degen sóılemdi aıta almaı irkilip qalatyn. Daýsy shyqpaı kóz jasyna býlyǵyp, aıaqtarynyń býyny bosap kete baratyn.

Paıǵambarymyzdyń “meniń dúnıede ıiskegen eki raıhanym” degen nemereleri Hasan men Húsáıinniń ótinishinen keıin, sońǵy ret Mádınada azan shaqyrýǵa bel býdy. Kózin kókke qadap turyp, búkil jan dúnıesimen tebirente azan shaqyrdy. Búkil Mádınada Alla elshisine (s.a.ý.) degen saǵynyshty jańǵyrtty. El túgel kóshege shyqty. Alla rasýlynyń nurly ómirin kóz aldaryna elestetip, báriniń et júregi eljirep egile jylady. Paıǵambarymyz qaıta tirilip kelip, Bilálge azan shaqyrtqandaı boldy. Sol kúni kózine jas alyp ıyǵy selkildemegen tiri jan qalmady.

Qandaı ıman! Tańǵalarlyq súıispenshilik! Adamzat tarıhynda munshama súıispenshilikke haziret Muhammedteı (s.a.ý.) eshkim bólenbegen.

Alaý Ádilbaev 

Derekkóz Islam.kz