28 qarashada, Jerimiz jattyń qolyna ketpesin dep urandaǵan Maks Boqaev pen Talǵat Aıandy rejım 5 jylǵa sottap jiberdi. Elbasyna maratorıı jarıalatqan mıtıńten keıin qamaýǵa alynǵan eki azamat – dabyldy erte qaqqan, qazaq jeriniń eń oıaý «kúzetshileri» edi.
Olar sottaǵy sońǵy sózinde: ««Jer kodeksi» túbegeıli ózgertilsin. Talǵat ekeýmizdiń aıtarymyz bar, bul bizdiń sońǵy sózimiz emes. Qazaqstannyń damýyna óz úlesimizdi qosa alatynymyzǵa senimdimin. Elimizdiń gúldenýine barlyq múmkinshilikterdiń bar ekenine senemin», - dep azamattyq pozısıasynan tanbaı tas túrmeniń qaqpasyna qasqaıyp qarap tura berdi.
«Uzyn Oral, kún men tún shekarasy,
Bir jaǵy tún, bir jaǵy kún balasy.
Arǵy jaǵy kókkózdi jyn uıasy,
Bergi jaǵy Túriktiń sar dalasy.
Osy sózderdi aıtqan Qazaq maqtanyshy, Reseı men Orystyń kim ekenin ańǵarǵan Maǵjandy bólshevıkter atty. Orysqul jerles Maǵjanǵa qarsy domalaq qaǵazdaryn tópeletti. Halyq úndemedi. Dese de, Maǵjan, Abaı, Shákárimder Ult maqtanyshy bolyp qaldy máńgilikte. Al ataq pen shen izdegen arsyz jendetterdi ómirdiń ózi jutqany bylaı tursyn, tozaqqa týra jolmen attandy olar. Aıtpaǵym, altynymyzdy der kezinde qadirleı bileıik, ýaqyt óte ah uryp júrmeıik. Búgingi Qazaqtyń ary men qos batyry - Maks Bokaev pen Talǵat Aıandy barynsha qoldaıyq, Sol boıaǵy myqtylarymyzdy jutqan aram kúshke qarsy shyǵaıyq!», - dep jazyp edi Sot úkim keserden 20 kún buryn Rasýl Jumaly.
Eki azamat sottalyp ketkende de Qazaq ultshyldary shyr-pyr boldy. El aldynda júrgen azamattar Talǵat pen Makstiń kinásiz ekendigin, sot úkiminiń ádiletsiz ekenin ashyq synady.
Iá, bizdiń sot ádiletsiz. Qalyń qazaqtyń kózin baqyraıtyp qoıyp, qazaqtyń dalasynda týyp-ósken, dámimiz ben tuzymyzdy jegen talaı opasyz Qazaqstandy Reseıge qospaq bolyp taırańdaǵan edi. Solarǵa sot ne isteı aldy? Umytpaǵan bolarsyzdar...
Ermek Taıshybekov degen ıt boldy. «SSSR-diń ydyraýy men úshin tragedıa boldy. Óıtkeni meniń otanym ydyrap ketti. Endi otanym SSSR qaıta birigýi kerek. Otanym – SSSR, Reseı», - dep tantydy ol. Tipti Qazaqstan Reseıdiń quramyna qosylsa, gýbernıasy bolsa dep qurbandyq ta shaldy. Elimizdi terıtorıalyq turǵyda bólshektep, Reseı Federasıasynyń quramyna qosýǵa shaqyrdy. Bul Qazaqstan Konstıtýsıasynyń alǵashqy babyna tikeleı qaıshy. Qazaqstannyń terıtorıalyq tutastyǵyna kóz alartqan kez-kelgen adam bizdiń elimiz úshin dúnıeniń eń qaýipti terrorıstteri qatarynda eseptelýi kerek-ti. Sot ne istedi? Oǵan bar bolǵany 5-aq jyl jaza kesti. Sottalmaıtyn da ma edi, eger ultshyldarymyz dabyl qaǵyp, bılikke ún qatpaǵanda.
Qazaq jerin bólshektegisi keletinder jalǵyz Taıshybekov bolmady. Igor Sychev degen bireý de Shyǵys Qazaqstan oblysyn Reseı federasıasy quramyna qosý týraly arandatýshy materıalynan keıin 5-aq jylǵa sottaldy. Al, jyl saıyn «Jeńis kúnin» jeleý etip, Oralda, Petropavlda basqa qalalarda Reseıdiń, Sovet odaǵynyń týyn jelbiretip kólik sherýin ótkizetinderge quzyrly organdar jol ashyp bermese, shekteý qoıǵan emes. Georgıı lentasyn taǵyp, seperatızm men qabyrǵamyzdyń sógilýin nasıhattaıtyn orys-kazaktar MAKS BOQAEV PEN TALǴAT AIaNDY sottaǵandardyń kózine kóringen emes.
Maks Boqaev pen Talǵat Aıan sottalǵan soń Human Rights Watch halyqaralyq uıymy Qazaqstan bıligin olardy bosatýǵa shaqyrdy. «Maks Boqaev pen Talǵat Aıandy óz kózqarastaryn beıbit túrde bildirgeni úshin ǵana sottaý - óreskel qatelik. Boqaev pen Aıan dereý bosatylýy tıis» dedi uıymnyń Eýropa jáne Ortalyq Azıa boıynsha zertteýshisi Mıra Rıttman.
Tipti, AQSH-tyń Qazaqstandaǵy dıplomatıalyq mısıasy elde bıyl kóktemde ótken mıtıńilerge baılanysty Maks Boqaev pen Talǵat Aıandy 5 jylǵa sottaǵan úkimge alańdaıtynyn málimdedi.
«AQSH Qazaqstan Respýblıkasynyń zańdary men ınstıtýttarynyń qurmetteı otyryp, aıtylyp otyrǵan isterdi Qazaqstan Respýblıkasynyń zańdary men konstıtýsıasynyń joǵary standarttaryna saı bolýyn qamtamasyz etý úshin qazaqstandyq azamattardyń óz pikirlerin erkin jáne beıbit túrde bildirýlerin azamattyq jáne zańdy quqyqtaryn saqtaıtyn, azamattarǵa erkin jáne ádil úkim shyǵarylýyna kepildik berý maqsatynda osy ister boıynsha Qazaqstannyń ýákiletti memlekettik organdaryn quqyqtyq prosesti qaıta qaraýdy shaqyrady» delingen elshilik saıtyndaǵy málimdemede.
Sóz sońynda: Qazaqtyń jyrtyǵyn bútindep, kemin túgeldeıtin, halyqtyń muńy men zaryn tyńdaıtyn, tyńdap qana qoımaı qajetti sharalardy atqarýǵa tıis mekeme Parlament qoı. Sol Parlament azamattarymyzǵa arasha túser arnaýly zań shyǵarar degen úmitpen jazdyq bul maqalany. Nege deısiz be?
2016-jyldyń 30-naýryzy kúni aýyl sharýashylyǵy jerlerin jekemenshikke berý maqsatynda 2016 jyldyń 1 shildesinen bastap, jergilikti atqarýshy organdar 1,7 mln. gektar jerdi aýksıon arqyly saýdalaıtyny jáne onyń Prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń «100 naqty qadam ulttyq josparynyń» İİİ. «Indýstrıalandyrý jáne ekonomıkalyq ósim» baǵytyn júzege asyrý maqsatynda júzege asyp jatqandyǵy týraly Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq ekonomıka mınıstri Erbolat Dosaev resmı málimdeme jasady.
Biraq, bul málimdemeniń shıkiligi sol, jerdi aýksıon arqyly saýdalaýda «QAZAQSTANNYŃ AÝYL SHARÝASHYLYQ JERLERİ SHET ELDİK JEKE JÁNE ZAŃDY TULǴALARǴA SATYLMAIDY» jáne «QAZAQSTANDYQ JEKE JÁNE ZAŃDY TULǴALARDYŃ ÓZİNE TIESELİ JER TELİMDERİN SHET ELDİK JEKE JÁNE ZAŃDY TULǴALARǴA SATÝYNA TIYM SALYNADY» degen sózder bolmady.
Resmı derekke saı, 2015 jylǵy 2 qarashadaǵy Zańy qabyldandy, ol 2016 jylǵy 1 shildeden bastap kúshine enýge tıis edi. Onda bos jatqan aýylsharýashylyq jerleriniń bárin aýksıon arqyly satý kózdelgen. Aýksıon barysynda jerdiń satyp alýshysy anyqtalmasa onda nysannyń quny tómendetilip, qaıta satylymǵa shyǵarylady. Jerdi satyp alǵan azamat ony qaıta satýǵa quqyly. Jer Kodeksine sáıkes, jer jeke menshikke qazaqstandyqtarǵa ǵana satylady. Al, shetel azamattary aýksıonǵa qatysa almaıdy. Eń soraqysy sol, jerdi baqandaı 25 jylǵa jalǵa alady. Biraq, jat eldik kelgen jerdiń shırek ǵasyrda ne tamtyǵy qalaryn zańdy jasaǵandar oılamaǵan.
Osyǵan ne Parlament ún qatpady, ne Úkimet ózgeris engizbedi. Qazaqtyń jeri jattyń qolyna kete me degen qazaq amalsyz mıtıńterge shyǵyp, bılikke únin jetkizýge tyrysty. Atyraýdan bastalǵan qarsylyq jıyndary respýblıkalyq sıpat aldy. Qaýqarsyz Parlament sonda da únsiz qaldy. Depýtattar Kameralardan qashty. Prezıdent maratorıı jarıalamaǵanda Úkimet qazaqtyń jerin talan-tarajyǵa túsirýge shaq qaldy.
Táýelsizdikke 25 jyl! Osymen Postsovettik dáýir aıaqtaldy. Qazaqstan óziniń jańa dáýirin, jaǵa ǵasyryn bastaýǵa tıis. Qazaq dalasyn qorǵaǵan batyr azamattar Talǵat Aıan men Maks Boqaevqa bılik bostandyq bermese, bul bizdiń Táýelsizdik tarıhymyzda betimizge basylǵan qara tańba bolyp qala bermek...
Nurǵalı NURTAI
