Serentýlgyn Túmenbaıar

M.Sedendorj-ǵa

 /Mońǵolıa/

    Kózin tumshalatqan búrkit buralqy ıtteı bosaǵada baılaýly. Óz qalaýymen dúnıeniń  jaryǵyn kórý qyzyǵynan aıyrylǵan. Qar qursaǵan zańǵardyń sap-salqyn aýasymen tynystaýdan qalǵaly da qashan. Qolqa qapqan tútin, tamaqtyń qońyrsyǵy, adamnyń jaǵymsyz ıisine tunshyǵyp, tynys ala almaı, tumyǵady...

   Ólimge de erkindiktiń qajet ekenin, kóz ashqannan adam qolyna qarap ósken búrkit baıqus buny qaıdan bilsin. Adamnan taısap, jasqanýdy bilmeı, jelge ushqan bulttaı súldesi quryp, tilin juldyrǵan jylan sıaqty jigeri qaıtqan, ystyq otqa qaqtalyp, qaýyrsyn-qanaty qurysyp, et-taramysy da bosap ketken. Qarymdy qos qanatynda shybyn-shirkeıdiń qaqqyshyndaı da qaýqar qalmaǵan. Qaradaı qaıǵyryp, zarlaǵan daýysty júregimen estip, ystyq úıde tirideı jan ushyryp býlyǵady. ..                                                  

    Eger ony dál qazir Altaıdyń muzart shyńyna jibere qoısa, jilik qatyrar aıazda qońyzdaı qatyp qalar edi... Demek, bul sorlyǵa ondaı kún de buıyrmady. Ushpa quzdyń erneýindegi uıasynda, tek qana anasynyń aýyzyna salatyn jemge umtylyp, sary ezýin tosýdan ózgeni bilmeıtin beıshara balapan kezinde adamnyń quryǵyna túsip, qyrqanyń kók jelinde naǵyz búrkit bolý taǵdyrynan aıryldy-da. Anasy balapanynyń qanattanǵanyn kórse, adamnan qaımyqpaı umtylyp, ótkir tyrnaǵyn qadaı tartyp, tegeýrindi topshysymen qaǵyp, qarańǵy túnekke ushyryp jiberer edi-aý! Bul muńlyqqa ondaı taǵdyr buıyrmady. Bólek taǵdyr – Jer men kókteı bólek taǵdyr...

    Qarly shyńnyń asaý búrkiti jartastyń erneýine salǵan uıasyndaǵy eki balapanyn sońǵy ret tamaqtandyrdy. Anasy jańadan qaýyrsyn jazǵan balapandarynyń ushýǵa talpynyp jatqanyn alǵash kórgen bette, shegir kózderi shaqshıyp, shańqyldaýǵa keltirmesten, tegeýrindi qanatymen qaǵyp, uıasymen qosa qulatyp jibergen bolatyn. Búrkittiń jas balapandarynyń úreıli qýysqa qulap bara jatqany, týra bir ala jońqanyń jelge ushqany sıaqty. Bir uıada birge ósip, biriniń búıirine biri tyǵylyp, bir jemdi bólip ósken egiziniń qara jartasqa qalaı soǵylǵanyn kórýge de qaýqary bolmaǵan. Tek anasy ǵana eki balapanynyń qaısysy soǵylyp, qaısysy qalaryn shegir kózimen sońǵy ret bir bajaılap, bul dúnıedegi ana men balanyń baılanysymen birjolata qoshtasqan. Bul – búrkit taǵdyr bolatyn.

   Kókshegir sodan beri ne kórmedi deısiń. Anasynyń aıaýsyz qatty qanatyna urylǵanda, «dúnıege qanat qaǵa alam ba, joq pa degendi de umytyp», úreıi ushyp, qorqýdy umytyp, ómirin, ot shashqan kóz jasyn, aqyl-es, qarymdy qanat, ótkir tyrnaq, ekpindi qozǵalys túgelin kezdikteı tumsyǵyna tapsyrǵan-dy...

   Altaıdyń aq jelinen balapannyń qanatyna kúsh kirip, úskirik aıaz súıeginen ótse de, qarsy kelgen daýyldan oqtaı zýlap ótýden qaırat alatyn. Keı kezde qoltyǵy qanaǵansha kókteı ushyp tamaq izdep, tiri júrýdiń – beıneti, beınetti jeńýdiń – zeıneti, qarymdy qanatynyń qýatynda aspanda qalyqtap lázzat alyp, dúnıeniń qyzyǵyna batýdyń rahatyn da kórgen-di. Ol sáni men aıbaty kelisken kúmbezdi quzdardyń bıiginde taýdan taýǵa sekirgen arqar, taýeshkige alyp qanatyn qomdaı kelip,  kóz ilestirmesten,ótkir tyrnaǵymen ilip alyp joǵalatyn. Osylaısha, gýildep soqqan qoınaýdy ótkir shegir kózimen barlap, talaı jyldardy ótkizip, ómiriniń sońyna da jetken. Endi, tynysy tarylǵan saıyn jaryq dúnıe qyzyǵy sanasynan ushyp, kúmbez kókke kóterile samǵap, kóz ushynan alystaıdy. Alǵash anasyna qaqtyrǵan jartastyń erneýinde taǵy da qos balapannyń aýyzyn ashyp jatqanyn birde kórgen edi. Ol eki balapan da onyń urpaq-juraǵaty bolatyn. Olardyń da keleshegin analarynyń tegeýrindi qanatynyń ekpini biler-di. Jáne búrkit bolar taǵdyrlary ǵana shesher-di...

   Kókshegir kóterile, kóterile aspan kóginen úzildi. Eger, jerden álde kim ony kórip tursa, Kókshegirdiń túpsiz kók aspannyń tuńǵıyǵynda bolymsyz qara daqqa aınalyp, kishireıe-kishireıe baryp, ǵaıyp bolǵanyn baıqar edi. Kókshegir de ýaıym-qaıǵydan qutylar edi. Búrkit – taǵdyrymen jaryq dúnıede júregi jarylyp, qarymdy qanatynyń qaýyrsyny adamnyń qolyna túspesten, jerge tımeı, dál solaı ushyp ketse, Kókshegirde arman bolmas edi...

   Ántek, bótenniń úıinde tynysy tarylǵan «soqyr» búrkit urpaq qaldyrýdy qoıyp, óz taǵdyrymen ólýge de qaýqarsyz... Iesi myna dúnıede bunymen qumaryn qandyryp, buny ermek etý úshin shybyn janyn túrli em dárimen amaldap ustap, tirliktiń tozaǵyna baılap otyr.

2006-jyl.

Mońǵol tilinen aýdarǵan Júkel HAMAI