Qazaqtyń jigiti kezinde ólimnen uıatty, sezimnen namysty bıik qoıǵan. Jaý aldynda ólip ketse de bas ımeıtin, tize búkpeıtin, jaýyrynyn jerge tıgizbeıtin. Sol sebepti burynǵy zamanda áıelder kúıeýiniń aldynda kóp sóıleý turmaq qarsy pikirin janamalap, astarlap túsindirgen, jerden alyp, jerge salmaǵan. Sondyqtan da sol zamanda er adamdar áıelderden bir saty joǵary turyp, qadirli bolǵan. Altyn basty qyryq jandydan baqyr basty qamshy ustaǵan artyǵyraq, sózi ótimdirek boldy. Burynǵy qazaq batyry áıeline sózin ótkize alǵan, alaıda aqylyn tyńdaı da alǵan.
Meniń pikirim, oıym názik jaratylys ıelerine unamaýy ábden múmkin. Alaıda jigittiń qyzdyń aldynda tizerlep turyp, «Maǵan turmysqa shyqshy», — dep ótinish jasaýy qazaq jigitine úlken syn. Bul pikirimnen qaıtpaq emespin. Men qazaq qyzy retinde ózimniń bolashaq jarymnyń eldiń kózinshe tizerlep, maǵan usynys jasap, óziniń deńgeıin, namysyn túsirgenin qabyldamas ta, qalamas ta edim. Men dál sol sátte bas tartatyn da shyǵarmyn. Sebebi men armandaǵan, men qıaldaǵan jigit maǵan sózin ótkize alatyn, meni óziniń aıtqanymen «júrgizip-turǵyzatyn» bolýy tıis. Bul sózimdi árkim árqalaı túsiner, alaıda durysy – osy. Sebebi er adam áıel zatynan qashan da bir saty joǵary turady, áıel adam eriniń aıtqanyn oryndaý kerek degen dástúrde de, sharıǵatta da bar. Sharıǵatta er adamdarǵa «áıelińe amanat retinde qara», - degen buıryq bar. Al kúıeýi men áıeli bir-birine meıirimmen qaraýy, qaljyńdasyp oınaýy súnnet amalǵa jatady. Qazaq ta bul súnnetti de ustanǵan, amal etken. Alaıda kópshiliktiń kózinshe emes....
Al qazir kóshede áıeliniń ne súıiktisiniń sómkesin asynǵan jigitter men eldiń kózinshe súıiktisine tizerlep turyp usynys jasaıtyn romantıksymaqtardy jıi kezdestire alamyz. Men er adam óz súıgenine, jaryna syılyq jasamasyn, sypaıylyq kórsetpesin demeımin. Alaıda ár dúnıeniń sheti, shegi degen bolatynyn esten shyǵarmaǵan abzal. Sheteldiń jigitterine ne istese de jarasady: shash boıasa da, qyz sekildi boıansa da, syrǵa taqsa da, áıeliniń sómkesin asynsa da, tipti áıelin alaqanyna salyp, kóterip júrse de... Al kezinde atqa minip, jaýǵa shapqan «Alash» dep urandap, eli úshin óziniń qasyq qanyn qıǵan qazaqqa bul áreketter jaraspaq emes. Usynysty tizerlemeı-aq ta jasaýǵa bolady emes pe? Joq álde qazaqtyń qyzdaryna tizerlep turyp usynys jasamasa olar kelisim bermeıdi me? Sheteldiń qyzdary kelisim bermeýi múmkin, árıne. Sebebi bul úrdis olardyń mentalıtetine sińip qalǵan.
Iá ulttyq ıdeologıaǵa berilmeı-aq, syrtynan qaraǵanda «ne degen sezim, ne degen mahabbat», - dep oılaıtynyń da ras. Alaıda ulttyq ıdeologıany, ulttyq sanany shetke ysyra bersek ulttyq qundylyǵymyzdan aıyrylatynymyz taǵy bar. Bizdiń qazir aqsap turǵan jerimiz de osy emes pe? Shetelge elikteýden aldymyzǵa jan salmaımyz, ózimizdiń dúnıeni jańǵyrtýǵa kelgende aýzymyzdy qumǵa toltyrǵandaı únsiz otyramyz. Shetelge eliktegeli qandaı el boldyq, osyny oılandyq pa? Nekesiz balany da, qoqysqa tastalǵan shaqalaqty da, qyzǵa aınalǵan erkekti de, erkekten asyp balaǵattaǵan áıeldi de, kóshede iship alyp, tóbelesken qazaq qyzyn da, solardy mazaq qylǵan qazaqtyń «namysqoı» jigitterin de kórdik. Biz kórmegen taǵy ne qaldy? Jaqyn arady shetelge eliktegen qyzdarymyz jigitke, uldarymyz qyzǵa aınalsa da tańǵalmaıtyn shyǵarmyz. Sebebi qazirgi qoǵamdy tańǵaldyrý qıyn bolyp bara jatyr. Dárethanadan jańa týylǵan sábı tabyldy desek «taǵy da ma?» deıtin kezge jettik. Eń soraqysy da – osy. Bunyń bári jigitterdiń tizerlep usynys jasaýyna qandaı qatysy bar dep oılasańyz tipten qatelesesiz. Sebebi biz óz qundylyǵymyzdy sheteldiń qoqysta jatqan usaq-túıegine aıyrbastap jatyrmyz. Ony ózimiz de baıqamaımyz.
Bolashaq jaryna tizerlep usynys jasaǵan jigit áıeliniń sózin sóıleıtin bolyp alady. Jaraıdy barlyǵy demeı-aq qoıaıyn. Alaıda qazirgi kóp jigitter anasyna syılamaǵan gúldi aıdaladaǵy qyzǵa syılap, anasynyń betinen súıip, basyn ımegen jigit ózge qyzdyń aldynda tizerlep, jalynyp, jalbarynýy shekten shyqqandyq. Qazirgi otbasyn nege áıelder bıleıdi? Erkekter nege áıeliniń aıtqanynan shyǵa almaı, aıdaýyna kónip, tózip otyrady? Osy suraqtardyń jaýaby bireý ǵana. Ol qazaq jigitiniń jigersizdigi men áıeldiń aldynda tizerleýi. Áli áıeli bolmaǵan qyzdyń aldynda tize búkken erkek otbasy bolǵan soń tize búgip, basyn ıip júre beredi. Kónedi, tózedi, amaly joq... Sebebi basynan-aq jigit qyzdyń aldynda tize búkti, aıtqanyna kóndi, basyna shyǵardy. Bul jaǵdaıdan keıin barlyǵy múmkin áıel adamǵa tikeleı baılanysty bolatyn shyǵar. Shyǵar emes solaı bolady. Danyshpan áıel kúıeýin handaı kórip, hannyń áıeli bolady, aqymaq áıel kúıeýin jalshy qylyp jalshynyń áıeli atanady. Túsingenge bul sózdiń astynda taǵy bir úlken kólemdegi maqala jatyr...
Ásel Bolatqyzy
