Táýelsiz Qazaq Eli Parlamentiniń tuńǵysh TÓRAǴASY, ǵulama ǵalym, Ustaz Serikbolsyn Ábdildáuly ÁBDİLDINGE

…Aǵyp jatyr sansyz bulaq bas qurap,
Jaıqalady sý boıynda jas quraq,
Bizdiń Sekeń, Serikbolsyn aǵanyń
Týǵan jeri, ósken jeri Aqsýat.

Bul óńirde jaz aıynda kún ystyq,
Aqsýattan aqtarylǵan yrys, qut.
Bul qazaqta san myńdaǵan jer aty,
Al Aqsýat — Sekeń úshin tym ystyq!

Kóz talady munar, munar, munardan,
Balapandar bir armannan — bir arman.
Bir zamanda Qarakereı Qabanbaı
Qýbas atyn Aqsýattan sýarǵan.

Aqsýattan meıir shóli qansa da,
Basyn shulǵyr sáıgúlikter tamsana.
Almas qylysh — Aqtamberdi jyraý da
Aqsýatqa at shaldyrǵan qanshama.

Bul Aqsýat kórdi nebir erlerdi,
Erler ótken jerge gúlder óngendi.
Kókjal Baraq jaýyn osy óńirde
Bir zamanda oısyrata jeńgendi.

Buzylmasy úshin shyrqy jurtynyń
El qoryǵan erler almaı bir tynym,
Bı Boranbaı, Qý daýysty Quttybaı,..
Osy óńirde dańqyn jaıǵan ultynyń.

İzdeýmenen Aqıqatty Aldaspan
San myń jyldar bir-birimen jalǵasqan.
Altaı menen Tarbaǵataı taýlary
Osy óńirde bir-birimen jalǵasqan.

Salǵan babam talaı ret jatqa oıran,
"Aqsýat" dep jaqsy yrymmen at qoıǵan.
Osy óńirde Kók Túriktiń urpaǵy —
Kókbóriler Shın eline lap qoıǵan.

Turǵanymen altyn kúni orynda,
Jańa týǵan qıyq aı joq solynda,
Sol jaýynger Kók Túriktiń kók tústi
Kók Baıraǵy qazaǵymnyń qolynda.

Jaratylǵan kileń ıgi tilekten,
Atqa qonǵan "halqym!" degen júrekpen,
Bul óńirden shyqqan erde esep joq
Týǵanynan Aqıqatty tý etken.

Qatar qoıǵan dalasy men taýlardy,
Tik ustaǵan Aqıqatty, Armandy,
Búginderi qazaq, orys, basqa ult ta
Shyndyǵy úshin qurmet tutqan jan bar-dy…

Aty-jóni — Serikbolsyn Ábdildın,
Atqa qonǵan jazýymen taǵdyrdyń.
Az da bolsa bilý úshin birdeme
Aqsýatqa men de atymdy shaldyrdym…

Jeltoqsannyń jarasy…

…Jas kezinen ózin myqtap qolǵa aldy,
Ońashada toqsan ret tolǵandy.
Sákeń jastan jer qadirin biletin,
Sodan oqyp, jer mamany bolǵandy.

Basqa áńgime — jerge baryn berdi me,
Basqa áńgime — ıgiligin kórdi me?..
Tańdap alǵan mamandyǵy boıynsha
Basqa áńgime — qıyndyqty jeńdi me?..

Ustaz boldy, ǵalym boldy belgili,
Bolǵan da emes ala bóten erligi.
Shyqqan emes, biraq onyń oıynan
Sońǵy kezgi qaljyraǵan el muńy.

"Boldym!" deseń, taǵy da arman kókteıdi,
Jetip turyp, taǵy bir is jetpeıdi…
Myń toǵyz júz seksen altynshy jylǵy
Sol oqıǵa kóz aldynan ketpeıdi…

Eki júzdi saıasatty kim kórdi?
Adam shoshyr bir sumdyqty bilgendi…
İzi sýyp úlgermegen Jeltoqsanda áıgili,
Ol Máskeýde qyzmette júrgendi…

Ult namysy taptalatyn tabanǵa,
Jazyqsyzdan qan tógilgen Alańda.
Biraq túnde búkil qazaq tap bolǵan
Qalaı, qalaı, surqaı, sumdyq zamanǵa?..

Bári esinde sol azapty kúnderdiń,
Jan azaby sol azapty túnderdiń,
Qazaǵynyń sol jastary beıkúná
Qolymenen sorlaǵanyn kimderdiń?

Qıyp túsken qazaǵynyń armanyn,
Bolǵan istiń egjeı-tegjeı bar mánin,
Taq talasy, baq talasy jolynda
Ol sezgendeı kimder aıdap salǵanyn?

Jańa Alańnan qara túnde qarlyǵa,
Jastar úni jetkendeı me zarly da…
Baq talasy, taq talasy jolynda
Qurbandyqqa ultyn shalǵandardy da,

Birin-biri birden satqandardy da,
İnderine kirip jatqandardy da,
Qazaǵymnyń bozdaqtaryn Alańda
Sholaq kúrek alyp shapqandardy da,

Birin-biri aıdap salǵandardy da,
Artta buǵyp únsiz qalǵandardy da,
Laýlap janǵan namysynyń otyna
Óz-ózimen kúıip janǵandardy da,

Jańa Alańda salǵan oırandardy da,
Alyp para toımaı, toıǵandardy da,
Alǵash bilgen kimniń — "kimder" ekenin,
Jazalaýǵa qolyn qoıǵandardy da?..

Ol órtene jazdaǵanda namystan,
Ońashada oılarymen alysqan…
Osyndaı bir tom-tom İspen — qujatpen
Sekeń solaı Máskeý jaqta tanysqan.

Bul sumdyqtan ol jaǵasyn ustaǵan!..
El namysy — erdiń boıyn qystaǵan.
Sodan keıin selqostyqtyń barlyǵyn
Óz boıynan birden julyp tystaǵan.

Adam emes dep maqtanǵan: "óstip em…"
Oılap tursań shyǵatyn sóz estiden.
Ana bir jyl Syr boıynda Sekeńniń
Óz aýzynan bul jaılardy estigem…

Janǵa batqan ultqa japqan jalasy,
Kóz aldynda qansyraǵan dalasy…
Áli kúni syzdatady ón-boıyn
Aýzy biteý Jeltoqsannyń jarasy…

Tulpar-minez

…Sodan beri jaıdy kórdi ol kóptegen,
Sol bir sýret kóz aldynan ketpegen.
Qaı zamanda Aqıqattyń joly aýyr,
Qandaı Jeńis ońaılyqpen jetpegen.

Qazir sondaı jas emesin biledi,
Keıde ańsaıdy tynyshtyqty júregi.
Táýelsizdik alǵan mynaý jas eli
Jaqsy bolyp órkendese — tilegi!

Bul ómirden kórdi talaı synaqty,
Aryqtardan kórdi talaı sý aqty,
Ol Shyndyqty aıtqan kezde qashan da
Jarq etedi almas qylysh sıaqty!

El múddesi — Sekeń úshin basty arman,
Onyń joly osy aradan bastalǵan.
Ana jylǵy eń alǵashqy eń erkin
Qalaýlylar Keńesin de basqarǵan.

…Beri aǵatyn ózen kenet ary aqqan,
Daýyl turǵan álde qaıdan, taraptan…
Erkin oıly sol Keńesti bul bılik
Eskertpesten biraq túnde taratqan.

Basyn shulǵyp, qolpashtaǵan, qoldaǵan,
Bir adamǵa tabynar kún ornaǵan.
Sodan bylaı Táýelsizdik aspanyn
Senimsizdik bulty basyp, torlaǵan.

Kún kúrkirep ashyq kúnde aspannan,
Qarsy shyqqan abaqtyǵa tastalǵan.
Eldiń kózin baqyraıtyp qoıyp-aq
El baılyǵyn jappaı tonaý bastalǵan.

Qatelikter ketip jatyr kóptegen,
Jol jabylǵan ozyq oıǵa eptegen.
Al elinde qandaı saılaý bolsa da
Birde-biri onyń ádil ótpegen…

Aqsaqal jas… Bárin, bárin oılaıdy,
Ońashada qalyń oıǵa boılaıdy.
El halqynyń ári-sári kúı keshken
Jaǵdaıy da janǵa batpaı qoımaıdy…

Qashan da onyń qınalǵanmen jany bir,
Atty taǵy kókjıektiń tańy nur.
Arqalaǵan Senim menen mol Úmit
Týǵan jerge kóktem keldi taǵy bir.

Kók bitkendi shýaǵymen búrletken,
Qonyp jatqan uly dýman, dúrmekpen,
Kóńil shirkin tańnan kútken násibin
Bolar ma eken bir erekshe bul kóktem?..

Bireý — qarsy, bireý — ony qoldaǵan,
Ómir joly — bastan túzý bolmaǵan.
Uzaq jolda jalǵyz emes áıteýir,
Jetip jatyr bala-shaǵa, dos-jaran.

Qaı ýaqta da kúres joly – aýyr jol,
Tynysh emes, býyrqanǵan daýyldy ol.
Bir úmitpen qaraıtyndaı ózine
El jaqtaǵy bir qanshama qaýymdy el…

Sózi, isi — aqyn jazǵan óleńdeı,
İnisi bar, serigi bar Tólendeı.
Ákejan men Ǵalymjandaı qos ini
At shaldyryp, áne, mine, kelerdeı…

Zamanbek te, Jarmahan da iniler,
Ár qaısysy bir-bir tulǵa — iriler.
Altynbegi, Bolaty men Orazy,
Olar barda tún túnegi túriler.

Olar barda tańy kúlip atqandaı,
İrgesine jurt kep qonyp jatqandaı.
Záýresh penen Baqytgúldeı qos qyzy
Qos kelini — Qarlyǵash pen Maqpaldaı…

Bul óńirde eńister bar, órler bar,
Bosaǵa bar, qurmetteıtin tórler bar.
Amangeldi, Ámirjan men Ermurat,
Taǵy qansha er kóńildi erler bar…

Birlik kerek — ókpeleıtin kez be edi,
Jaba almaısyń shyn oıyńdy kózdegi.
Ońaı emes, bárin tizip shyǵý da
Saralaıdy tarıhtyń bezbeni.

Ol da tulǵa – sál saıaqtaý Baltash ta,
Ózinshe bop kúmpıgen soń ár qasqa,
Dep oılaıdy: "sharshaǵan-aý, qajyǵan,
Aıǵaılaý men til qatpaıtyn jar tasqa?.."

Kúnderdi oılap, jaıbaraqat shýaqty,
Qıalymen jaqyndatar jyraqty,
Oılandyrǵan Álıhannyń jaıy da,
Keıde bárin uǵý qıyn sıaqty…

…Bul adamzat Aqıqatqa jete me,
Jetkizbesten ómir jelip óte me?
Aqsýattan at sýarǵan aqtańger
Jarasady-aý tulpar-minez Sekeńe…

Jumash KENEBAI KÓKBÓRİ