Qazaqstan Prezıdenti 16 qańtarda Amerıka Qurama Shtattaryna resmı saparmen bardy.

Aqordanyń málimetine súıensek, Memleket basshysynyń resmı sapary 3 kúnge sozylady. Sapar barysynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev AQSH  Prezıdenti Donald Tramppen 16 qańtarda Aq úıde kezdesedi. Júzdesýde qos prezıdent aımaqtyq qaýipsizdik pen ekonomıkalyq yntymaqtastyq boıynsha strategıalyq áriptestikti nyǵaıtý joldaryn talqylaıdy.

Tramp pen Nazarbaev birqatar halyqaralyq máselelerdi, sonyń ishinde Qazaqstan BUU QK Tóraǵasy retinde Aýǵanstandaǵy shıelenisken jaǵdaıdy sóz etedi.   

Memleket basshysynyń AQSH-qa saparyn ekige bólip qaraýǵa bolady.

Birinshi bóliginde Memleket basshysy BUU Qaýipsizdik Keńesiniń otyrysyna qatysady. Álemniń ár qıyrynan laýazymdy tulǵalar keletin Keńestiń kezekti jıynynda naqty úsh máseleni talqylanady:

− Iadrolyq qarýdy taratpaý máselesi qozǵalady;

− Jappaı qyryp-joıý qarýlaryn taratpaýǵa arnalǵan joǵary deńgeıdegi taqyryptyq brıfıń ótedi;

− Taıaý Shyǵys, sonyń ishinde Palestına máselesi áńgimege arqaý bolady.

Sonymen qatar, Qaýipsizdik Keńesiniń músheleri Sırıadaǵy jaǵdaıdy sheshý joldaryn aqyldasady. Aıta ketsek, 2017 jyly jeltoqsanda Sırıa máselesine baılanysty Astanada kezekti kezdesý ótken edi.

Al resmı sapardyń ekinshi bóliginde Nursultan Nazarbaev AQSH Prezıdenti Donald Tramppen, sonymen birge AQSH-tyń resmı jáne isker toptarynyń ókilderimen Aq úıde jolyǵady.

Nazarbaev pen Tramp kezdesýi álem nazarynda

Forbes basylymy Nazarbaev pen Tramptyń Aq úıde kezdeseýi jaıynda egjeı-tegjeıli jazdy.

«Nazarbaev AQSH prezıdenti Tramptyń jańa Ońtústik Azıa strategıasyn qoldady. Bul týraly qyrkúıekte Aq úı habarlady. Jańa strategıanyń ishinde Aýǵanstandaǵy tálibtermen kúresti kúsheıtý, Aýǵanstanǵa qarsy sodyrlardy ózderinde jasyrǵany úshin Pákistanǵa sanksıa engizý degen tarmaqtar bar. Tramp pen Nazarbaev telefon arqyly sóıleskende AQSH prezıdenti Qazaqstannyń aımaqtyq jáne ǵalamdyq kóshbasshylyǵy, ásirese, qańtardaǵy BUU Qaýipsizdik Keńesine tóraǵalyq etetini úshin alǵysyn bildirdi», - delingen maqalada.

Sheteldik basylym Nursultan Nazarbaevtyń halyqaralyq máselelerdi sheshýdegi araǵaıyndyq rólin atap ótken.

«Qazaqstan ıadrolyq qarýǵa tyıym salý jónindegi kampanıany basqaryp, Astanada Sırıa boıynsha birneshe márte beıbit kelissóz júrgizýge uıytqy boldy. Nazarbaev ózine Ortalyq Azıadaǵy deldal retinde qaraǵandy qalaıdy. Bul turǵyda eshkim oǵan básekeles bola almaıdy», - deıdi avtor.

Maqala avtory Qazaqstandaǵy saıası turaqtylyqty dál baıqaǵan.

 «Vashıngtonǵa sapary qarsańynda Nazarbaevtyń «kóńili kúpti emes». Elge Reseıdiń basa-kóktep kirý qaýpi joq. Tóńkeris joq. Qytaıdyń nemese «Shevron» kompanıasynyń ınvestısıalary basqa «standarǵa» emes, tap osy Qazaqstanǵa quıylyp jatyr. Bul ınvestısıalar azamattyq shıelinis sebebinen Ýkraınaǵa da buıyryp otyrǵan joq», - dep támamdaıdy Forbes.

Aıta ketsek, el Prezıdentiniń AQSH-qa sapary barysynda Astana men Vashıngtonnyń saýda baılanysyna basa nazar aýdarylmaq. QR Qarjy mınıstrligi Memlekettik kiris komıtetiniń aqparaty boıynsha, 2017 jyldyń 10 aıynda AQSH Qazaqstanmen saýda baılanysynda toǵyzynshy orynda tur, ıaǵnı 2,9 paıyz, al jalpy  saýda aınalymy – 1,4 mıllıard dollar.

Bul kórsetkish 2016 jylmen salystyrǵanda 4,5 paıyzǵa tómen. AQSH pen Qazaqstan arasyndaǵy saýda-sattyq kólemi kóńil kónshiterlik deńgeıde emes.

Saıasattanýshy Rasýl Jumalynyń oıynsha, kelissózder tek kún tártibinde resmı jarıalanǵan máselelermen ǵana shektelmeıdi.

– AQSH – ǵalamdyq úlken mańyzǵa ıe memleket, onyń ishinde Qazaqstan úshin eń iri ınvestorlardyń biri, alpaýyt ekonomıkalyq, tehnologıalyq áriptes. Daǵdarys jaǵdaıynda Qazaqstan  úshin AQSH-tyń qoldaýyna ıe bolý óte qajet. Biraq Tramp admınıstrasıasy Amerıkanyń damýyna qatty mán berip, aktıvterdi óz eline qaıtarýǵa basa nazar aýdaryp otyr.  Sondyqtan atalǵan kezdesýde aıtarlyqtaı nátıjege qol jetkizemiz dep sanamaımyn», − deıdi saıasattanýshy. 

Rasýl Jumaly eki el prezıdentteriniń kezdesýi barysynda qaralýy múmkin degen máselelerdiń birqataryn aıtyp ótti.

– Batystyń qarjy ınstıtýttarynda bizdiń shamamen 22 mıllıard dollar kóleminde qarjymyz buǵattaýly. Bul  jekelegen qarjy ortalyqtarynyń ǵana sheshimi emes. Jeke qarjy ortalyqtary Amerıka basshylyǵymen kelisip, sonyń qoldaýyna ıe bolyp baryp qabyldanǵan sheshim. Al buǵattaýdy qaıta alyp tastatý úlken másele bolatyn túri bar. Qazaqstan tarapynan qandaı tólemi  bolady, AQSH tarapynan qandaı sharttar qoıylady, qandaı talaptar bolatyny jaıynda tek joramaldar jasaýǵa bolady. Bul jabyq esik jaǵdaıyndaǵy kelissóz bolmaq», − deıdi saıasattanýshy. 

Al «Qazaqstan» RTRK» AQ basshysy Erlan Karın óziniń Telegram kanalynda «Nazarbaev pen Tramptyń kezdesýi buqaralyq aqparat quraldarynyń nazarynda ótedi» degen pikir bildirdi.

– Nursultan Nazarbaev pen Donald Tramptyń kezdesýi AQSH prezıdentiniń kezekti janjaldy jaǵdaıy aıasynda órbıdi. Birneshe kún buryn AQSH prezıdenti mıgranttar týraly qatań málimdeme jasaǵan. Tramptyń  málimdemesin BUU sheneýnigi de násilshildik dep baǵalady. Al qazir barlyǵy Tramptyń kelesi málimdemesine eleńdep otyr. Nursultan Nazarbaev – bıyl Tramp Aq úıde qabyldaıtyn birinshi sheteldik kóshbasshy. Sondyqtan Tramptan halyqaralyq saıasat jaıyndaǵy pikirin bilý úshin bul kezdesýdi jýrnalıser asyǵa kútedi, − dep jazdy.

Esterińizge salsaq, ótken beısenbide Donald Tramp Gaıtıden jáne Afrıka qurlyǵynan kelgen ımıgranttardy synaǵan bolatyn. Ol: «Nájiske batqan eldiń adamdaryn biz ne úshin qabyldaýymyz kerek?», - degen edi.

Birqatar zań shyǵarýshy-demokrattar prezıdenttiń sózine narazy bolyp, ony násilshil dep aıyptaǵan. Al respýblıkashyl depýtattar prezıdenttiń sózinen kóńilderi qalǵanyn aıtqan.

Nazarbaev pen Tramptyń kezdesýinen ne kútemiz?

Saıasattanýshy Rasýl Jumalynyń pikirinshe, Nazarbaev pen Tramptyń kezdesýinde tek ekonomıkalyq, qarjylyq máseleler ǵana emes, geosaıası túıtkilder de tilge tıek etiledi.

− Batys pen Reseıdiń arasyndaǵy baılanys áńgime bolýy múmkin. Qazaqstan men Reseı odaqtas memleketter bolǵandyqtan óte sezimtal máseleler qozǵalady.

Bul Prezıdenttiń Amerıkaǵa birinshi sapary emes. Buǵan deıin de birneshe ret AQSH-qa resmı saparmen bardy. Al aldyńǵy saparlardyń tájirıbesine úńilsek, bul sapardan da aıtarlyqtaı nátıje kútýdiń qajeti joq. Qazaqstan basshylyǵy Amerıkanyń moraldyq qoldaýyna ıe bolsa da jaman emes, − dep sózin túıindedi saıasattanýshy.

Aıgerim TAÝBAI