Jýyrda ótken Úkimettiń keńeıtilgen jıynyndaǵy basty jańalyq - Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri jańarǵanyn bilesiz. Tamara Dúısenovanyń ornyna odan góri áldeqaıda jastaý, qyryqtyń qyrqasyna jańa shyqqan Mádına Ábilqasymova taǵaıyndaldy. Sońǵysynyń ózinen góri tegi elge etene tanys. Mádına hanym – burynǵy májilis depýtaty, kezinde prezıdenttik saılaýǵa túsken, jeńilse de, jasymaǵan, oza shapqan prezıdentti quttyqtap, el esinde qalǵan Erasyl Ábilqasymov deıtin qazaqtyń qyzy. Árıne, belgili otbasynan shyqqan qyzdyń beldi qyzmetke barýy tańdanatyn dúnıe emes. Biraq Mádına Erasylqyzy jańa jumysynda jastyq jiger tanyta ala ma? Áriptesi qusap, «sharshap» qalyp júrmeı me? Eń bastysy, jurt jadyndaǵy jaǵymsyz beınesin ózgerte ala ma?
Aldymen kelgen adamnan emes, ketken kisiden bastaıyq. Tamara Dúısenova burynǵy qyzmetinen jaı ketken joq, prezıdentten sóz estip ketti. «Ne boldy, Tamara, álde sen myna jumystan sharshadyń ba?» degen zildi saýal sóz uǵatyn adamǵa shapalaqpen bir tartqanmen teń. Iá, sharshadym, endi sizderdi sharshatpaı turǵanda, ornymdy bosataıyn dese, halyq «e, Dúısenovanyń uıaty da, namysy da bar eken» der edi. Biraq ondaı shendi bizdiń bılikte joq qoı. Kóılekti Tamara turmaq, shalbar kıip júrgen sheneýnikterdiń ózi mundaı qadamǵa bara almaıdy. Qashan ornynan alyp tastaǵansha, tas kenedeı jabysyp otyra beredi.
Prezıdent mınıstrdi ne úshin synady? Ózin-ózi jumyspen qamtyǵan jurtty mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý isine jumyldyra almaǵany úshin synady. Biraq halyq kókeıindegi mınıstrdiń mini munymen bitpesek kerek. Aryǵa barmaı-aq qoıaıyq, 2017 jyly Qaraǵandy kenshileri ereýil jasady. Jartymsyz jalaqyǵa nalyǵan kenshiler jer astynan shyqpaı qoıdy. Mine, osy ereýil kezinde halyqty áleýmettik turǵydan qorǵaýy tıis mınıstrlik basshysy kenshilerdiń jaǵdaıyn bilýge de jaraǵan joq. T.Dúısenovanyń «sharshańqy» tartqanyna taǵy bir mysal – qoǵamdy dúrliktirgen «Qytaı qazaqtaryna qarsy qysym» týraly bir aýyz sóz aıtpaýy. Sonyń anyq-qanyǵyn bilýge umtylmaýy nemese osy máseleni úkimette talqylaýǵa bastamashy bolmaǵany. Biraq Qaraǵandydaǵy kenshiniń zar-muńyn tyńdaýǵa jaramaǵan mınıstrdi «sheteldegi qazaqtyń sherin estimediń» dep jazǵyrýdyń ózi kúpirlik sekildi kórinetini taǵy bar.
Endi Mádına Erasylqyzyna oralaıyq. Jańa mınıstrdiń ómir joly – taqtaıdaı tegis, oqtaýdaı túzý. Otyzǵa tolmaǵan ýyzdaı kezinde QR Premer-Mınıstri Keńsesiniń Áleýmettik-ekonomıkalyq bólim meńgerýshisiniń orynbasary bolǵan. QR Prezıdenti Ákimshiliginiń Strategıalyq ázirlemeler jáne taldaý ortalyǵy meńgerýshisine de orynbasar bolyp kórgen. 2011-2013 jyldary aralyǵynda QR ekonomıkalyq damý jáne saýda vıse-mınıstri laýazymyn atqarǵan. Keıinirek Dúnıejúzilik banktiń Qazaqstandaǵy basqarýshy dırektoryna da orynbasar boldy. QR ekonomıka jáne búdjettik josparlaý vıse-mınıstri...
Bylaı qarasańyz, ylǵı orynbasar men vıse bolǵan jas sheneýniktiń bas bolatyn ýaqyty áldeqashan jetkendeı kórinedi. Alaıda ol Dúısenova tyndyra almaǵan qaı sharýaǵa bel sheshe kirisedi? Tamaradan qalǵan jumysty tastaı qylyp atqarýǵa Mádınanyń shama-sharqy jete me? Ábden múmkin! Óıtkeni prezıdent eskertken mindetti medısınalyq saqtandyrýdyń mashaqaty M.Ábilqasymovaǵa ábden tanys. Basqasy basqa, dál osy másele jas shendiniń oń jambasyna keletin tárizdenedi. Nege deseńiz, mindetti medısınalyq saqtandyrýdyń ıisi eldiń murnyna barmaı turǵanda, Ábilqasymovtar otbasy onyń egjeı-tegjeıin jetik biletin. Sebebi «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesi» degen kitapty basqa emes, Erasyl Ábilqasymov jazǵan. Sonaý 1996 jyly osy taqyrypta kondıdattyq dısertasıa qorǵaǵan. Demek áke syzyp bergen júıeniń yqpyl-jyqpylyn jetik biletin qyz ony ómirge engizýde qınalmaýy kerek. Árıne, mindetti medısınalyq saqtandyrýdy halyqtyń qaltasyn qaǵýdyń bir joly retinde qarastyratyndar da az emes. Biraq endi ol basqa áńgimeniń júgi. Bul jerde M.Ábilqasymova ne tyndyrýy múmkin degen saýal qoıylǵanda, tilimizdiń ushyna eń birinshi bolyp osy másele oraldy.
Endi negizgi sharýaǵa kósheıik. 2014 jyly Ekonomıka jáne búdjetti josparlaý vıse-mınıstri bolyp júrgeninde osy Mádına Ábilqasymova qazaqtyń namysyna tıetin sóz aıtyp, eldi dúrliktirgeni esimizde. Ózi kóp oqyǵannan keıin shyǵar, syrttan keletin qandastardyń bilim deńgeıine kúdik keltirip, «Oralmandardyń 70 paıyzynda joǵary bilim joq» dep qoıyp qalǵan edi. Bul atamekenine oralǵan qazaqty qaq bastan qamshymen tartyp jibergendeı óte susty sóz. Oralmandy olqysynǵan bılikke shetten kelgen qazaqtyń «qara tanıtynyn» dáleldeý úshin táýelsiz baspasóz betinde naýqan bastalǵany da sol tus. «Jebeý» qoǵamdyq birlestiginiń atqarýshy dırektory Rahym Aıypulynyń sondaǵy málimeti Mádınanyń ótirigin shyǵarǵanyn da umytqamyz joq: «2011 jylǵy sanaq boıynsha, syrttan kelgen qandastarymyzdyń arasynda 74 ǵylym doktory bar. 213 ǵylym kandıdaty, 1600 shyǵarmashylyq qyzmetkeri, 12,5 myń bilim berý salasynyń qyzmetkerleri, 7 myń medısına salasy mamandary bar. Sondaı-aq, 40777 joǵary bilim ıeleri, 2509 aıaqtamaǵan joǵary bilim ıeleri bar. Ári oralmandardyń 93600-i arnaýly orta bilim ıesi. Shetten oralǵanqandastarymyzdyń arasynan 620 adam QR qarýly kúshteri qatarynda. Dúnıejúzi qazaqtary qaýymdastyǵynyń málimetinshe, Qazaq ultynyń 33-34 paıyzy alys-jaqyn shetelderde turady. Bul - bes mıllıondaı qazaq. Táýelsizdik alǵaly beri elge bir mıllıonǵa da jetpeıtin qazaqtar qaıtyp oraldy dese, olardyń arasynda zeınetkerlerdiń úlesi bar-joǵy 4 paıyz ǵana. Al, olardyń 50 paıyzǵa jýyǵy 18 jasqa tolmaǵan jasóspirim balalar. Endeshe, elge oralatyn qandastarymyzdyń otanǵa qosatyn úlesi az emes qoı» degen edi kúıingen R.Aıypuly.
Endi mine, Mádına Ábilqasymova oralmandar máselesimen tikeleı jumys isteıtin mınıstrlikke basshy bop kelip jatyr. Túsingen adamǵa syrttaǵy qandastardyń, elge kelgen oralmandardyń máselesi mindetti medısınalyq saqtandyrýdyń mashaqatynan myń ese mańyzdy. Muny Mádına Ábilqasymova uǵa ma, uqpaı ma, áńgime sonda ǵoı. Áıtpese biz «jurt jadyndaǵy jaǵymsyz beınesi» degende jas mınıstrdiń kelbetinen min izdep otyr deısiz be?!
Sansyzbaı Nurbaba
