Jaqynda Parlament Májilisiniń jalpy otyrysynda jer qatynastaryn retteýge arnalǵan zań jobasy maquldanyp, Senattyń qaraýyna jiberildi. Alaıda jer daýyna núkte qoıylǵan joq. Sebebi halyqty alańdatqan 24, 27, 34, 97, 101 baptarǵa tek moratorıı jarıalandy. Ol 2021 jyldyń 31 jeltoqsanyna deıin jaramdy, dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi.

Sarapshylardyń aıtýynsha, moratorıı ýaqyty bitkenshe aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi men jer komısıasy halyqpen aqyldasa otyryp, jańa zań jobasyn ázirleıdi. Qoǵamdyq belsendi Muhtar Taıjan «jer sheteldikterge jalǵa beriledi» degen baptardyń túbirimen alyp tastalatynyna senimdi.

- «Jerdi sheteldikterge berýge bolmaıdy» degen bapty zańǵa kirgize almadyq. Bul meniń resmı usynysym boldy. Amal qansha, oǵan depýtattar da, úkimet te daıyn emes. 2021 jylǵa deıin ýaqyt bar. Bul máseleni mindetti túrde kóteremiz. Kelesi jyly arnaıy zań qabyldanýy múmkin. Moratorıı bitkenshe halyq talabyna sáıkes, jerdi sheteldikterge bermeý máselesin ýaqytsha emes, túpkilikti sheshýge bolady. Oǵan ózim de atsalysamyn. Sondyqtan arnaıy  jańa zań jobasyn daıyndap, qabyldaýymyz kerek. Oǵan taǵy bir jyldaı ýaqyt kerek bolady, - deıdi Jer komısıasynyń ókili Muhtar Taıjan.

Zańger Abzal Quspan da Qazaqstan halqyn mazalaǵan másele bolashaqta sheshiledi dep úmittenedi. Jerdi sheteldikterge bermeý týraly zań qabyldanbasa, ol óz narazylyǵyn bildirip, halyqpen birge alańǵa shyqpaq.

- Zań boıynsha birinshi áreket konsepsıadan bastalady. Osy konsepsıa shartty túrde «ishki» máselelerdi retteýden turady desemde bolady.

Olar mynalar:

1. Zańdy jáne jeke tulǵalarǵa jalǵa berilgen aýylsharýashylyq maqsatyndaǵy jerlerdi saqtaý jáne jetildirý. Shynynda, qazir aýyl sharýashylyq maqsatyndaǵy jerlerdiń kezinde kim kóringenge berilýi saldarynan, ol jerlerdiń tozyp nemese paıdalanylmaǵan kúıde qalyp qoıyp jatqandary bar. Buǵan qatysty ASHM tarapynan respýblıka kóleminde jan-jaqty jumystar júrgizilip, qazir qansha jerdiń paıdalanylmaı otyrǵany jáne qansha jerdiń tozyp ketkeni jóninde saraptama jasalǵan;
2. Jalǵa berilgen aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerdiń shekti mólsherin belgileý. Kezinde (moratorııge deıin) jerdi satýǵa bekitilgen shekti mólsher jerdi jalǵa berýde bekitilmegen. Sonyń nátıjesinde, álem boıynsha eń kóp jer ıelenýden ekinshi turǵan adam – Qazaqstandaǵy «Ivolga-Holdıng» kompanıasynyń ıesi Rozınov. Ol 1,5 mln gektar jerge ıe. Onyń ústine, ol eń qunarly Qostanaı oblysynda ornalasqan. Rozınovtiń ózi mıllıoner bola tura, kompanıasy qarjylyq qıyndyqtarǵa tap bolǵan. Qoldanystaǵy jer kodeksimen ondaı alpaýyttardan jalǵa berilgen tym kóp jerlerdi memleketke keri qaıtarý mehanızmi jetkilikti qarastyrylmaǵan bolatyn. Sol sebepti, usynylǵan nusqadaǵy zańǵa tolyqtyrýlardy óz basym qoldaımyn;
3. Shekara mańyndaǵy aýylsharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerdi berýge qatysty talaptardy kúsheıtý. Ózgerister men tolyqtyrýlarda shekara mańyndaǵy jerlerdi berýdi shekteý, naqty belgileý usynylyp otyr. Menińshe, bul da mańyzdy máselelerdiń qatarynda, sebebi qaýipsizdik máselesi árkez birinshi kezekte bolýy kerek;
4. Eldi meken jerlerindegi jaıylym máselesi. Kezinde aýylsharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerdiń kim kóringenge sheksiz berilýi saldarynan aýyldyq jerlerdegi, ásirese aýyldyń aınalasyndaǵy jaıylym jerleri tarylyp ári tozyp ketti. Usynylǵan zań jobasynda olardy memleket menshigine keri qaıtarý jáne memleket esebinen qunarlandyrý baǵytynda jumystar atqarý kózdelgen. Qolyndaǵy azyn-aýlaq malymen ǵana kúnin kórip otyrǵan aýyl turǵyndary úshin óte mańyzdy dep bilemin.

Buǵan qosa, jer ýchaskelerin bólý, qorǵanys jáne ulttyq qaýipsizdik máselelerine qatysty paıdalanýshylardan jerdi alyp qoıǵan jaǵdaıda tólenetin ótemaqy, jerdiń maqsatty paıdalanýyn ózgertýge qatysty burynnan bar zań normalaryn jetildirý baǵytynda birqatar ózgerister men tolyqtyrýlar qarastyrylǵan. Kórip otyrǵanyńyzdaı, jerdi sheteldikterge satý-satpaý, jerdi jalǵa berý jóninde másele bul zań jobasynda joq, - deıdi zańger.

Prezıdent jarlyǵymen 5 bapqa moratorıı jarıalandy. «Onyń merzimi aıaqtalǵan soń jer qaıta sheteldikterge berile me?» degen úreı bar el arasynda. Qoǵam belsendisi Aıdyn Egeýbaevtyń oıynsha, halyq senimsizdik tanytýǵa tolyq haqyly.

- Bılik halyqtyń senimin joǵaltyp aldy. Onyń bir kórinisi – 2016 jyly halyqtyń jappaı narazylyq bildirýi. Birinshi ret aldaǵan adamǵa ekinshi joly kúmánmen qaraý – zańdylyq. Bizdiń kóńilimizde kúdik bar. Sebebi qolymyzǵa nelikten zańǵa engizilgen tolyqtyrýlar men ózgeristermen birge tolyq nusqany kórsetpeıdi. Júz bap bar, sonyń barlyǵymen halyq tanysýy kerek. Ony senatqa jiberedi, odan keıin prezıdent qol qoıady, odan keıin biraq beremiz deıdi. Men tolyq nusqasymen tanyspaǵandyqtan, kúmándanyp otyrmyn. «Nelikten bular jasyryn ustap otyr?» degen suraq týyndaıdy kókeıimde. Eger jer kodeksindegi 6, 23, 24, 12 bapqa moratorıı engizse, kúmán seıiledi, - deıdi qoǵam belsendisi Aıdyn Egeýbaev.

Jer zańyna qatysty óz oıyn ashyq bildirip júrgen Aıdyn Egeýbaev búkil qoǵam bolyp zańnyń halyq múddesine tıimdi qabyldanýyn jiti baqylaý qajet dep esepteıdi.