Uly dalanyń tósigen aǵyp ótetin sýlar kóp... Aqsý, Qarasý, Sarysý, Kóksý, Qyzylsý, Qasqasý, Saıramsý, Sýyqsý, Jylysý... Bul sýlardyń birshamasy  «Qandysý...». Bul oqıǵa Qandysýdyń boıynda ótken-di.

***

Aıt qutty bolsyn! Otyz kún orazalaryń qabyl bolsyn – jıyrma toǵyz kún orazadan keıin aıtnamazyna jıylǵan el.

Aıt namazynan shyqqan jurt al, endi kimniń úıinen bastaımyz? – desip,

Syrtynan maqtap, arqadan qaǵyp, bıylǵy nıetine razy bolysty kórshileri.

–Osydan ol sýdy aýzyńa almasań jaqsy bolyp ketesiń... dep kórshileri shyn tileýlestik bildirip, onyń Orazada aýyz bekitkenin jaqsyǵa balady.

***

–Otyz kún erniń kezerip, ózegiń talyp ustaǵan Orazańnyń saýabyn bir-aq

kúnde jýyp shaıǵanyń ne? - dep sol kóshedegi kempir masqaralady.

–Apaý, sondaı bolyp qaldy - dedi de súıretilip úıine qaraı syrǵı berdi.

–Aınalaıyn-aý, bulyń qalaı Oraza ustap, aýyz bekitkenge seni adam boldy ma? - dep qýanyp qalyp ek, – dep taǵy bir kórshi kempir kúıip-pisti.

Aıttyń alǵashqy keshinde aıaǵynda áreń súıretilip mas bolyp úıine keldi. İship alsa, úıiniń berekesin qashyrady. Búgin sol jıyrma toǵyz kún turaqtaǵan berekeni syrtqa tepti. Sonymen qoımaı aldynan shyqqan balasynda ońdyrmaı teýip jiberdi.

     Buzanasy bekimegen balasy aqsańdap júre almaı qaldy da eki kózdiń jasyna erik berdi.

–   Kóke... nege ura beresiń? – dep balasy sońǵy ret qashan osylaı taıaq

jegenin esine aldy. Jasta bolsa ramazannyń raqymyn sezinip edi... Ákesinen taıaq jemeı. Oraza bitti. Soıqan qaıta bastaldy. 

–Ólmeısiń urǵannan... – dedi balasyn taǵy uryp jibermekke umtylyp.

–Ólsem óligimdi de tappaı qalarsyń... – dep balasy ary qashyp ketti.

–Aldymen ól! Sodan soń kórermiz.

–O, Qudaıym, óziń jar bola gór, – dedi, muny estigen kórshi áıel keri burylyp.

El dúrlikti. Aýyl, aýyldan aýdan ortalyǵyna deıin habar jetip qurqarý mekemesi aıaǵynan turyp, sýǵa ketken balany izdeýde. Jer-jerge aýdandaǵy barlyq mektep, dúken, bazarlardyń bárine on úsh jasar balanyń sýreti ilindi. Janyndaǵy qurdas balalardy bir eki ret tergep surastyryp onyń naqty sýǵa ketkeni anyqtaldy.

Apta ótti. Balanyń ne tiri, ne... eshkim bilmeıdi.

Aýyl adamdary top-top uıymdasyp, ózen boıyn jaǵalap, qýys-qýysty syǵalap aıanbaı izdep jatyr.

Árkim óz bilgenin aıtty...

Tabamyz degen yrym menen jyrynyń bári aıtyldy.

Bilgen menen kúlgenniń bar amaly jasady. Ne de bolsa tapsaq dep...

Áreketinen túk shyqpaǵan soń, aýyl aýdannan, aýdan oblystan kómek surady. Bes qarýy saılanyp jetken oblystyń qutqarýshylary anyqtalǵan jerden ózen sýynyń jaıylyp aǵatyn eki shaqyrym aralyqty bir juma tintidi.

Eńgezerdeı qutqarýshynyń shalt áreketinen jurt siltideı tyndy.

Jurt arasynda kúbir-kúbir áńgime bastalyp ketip edi, qaıta tynyshtaldy. Qutqarýshy jardyń astynan bir nárseni tartyp shyǵardy. Sol edi... Sý betine gúmp etip, buzaýdan úlken taıynshadan kishi iri qara tóli shyqty. Ary qaraı aǵyp kete berdi...

Jurt arasynan bireý:

–Mynaý seniń joǵaltyp júrgen malyń emes pe dep edi? Óziniń urlap

ketti degen maly ekenin bilse de «Iá» dep til qata almady.

Sebep... Kórshiniń otyryp kelgen balasyn «urlady» - dep bir-eki ret qorasyn tintip shyqqany kúlli aýylǵa belgili.

Sózi ótimdi atalas jaqyny: «kisige negizsiz jala jabý da qylmys!» - muny óteýiń kerek dep edi, toptalyp turǵan aǵaıyndas, aýyldas jurt qoldaı ketti.

Kún ekinti aýdy. Jurttyń basy úılerin betke aldy.

Biri jala jaýyp, biri jazyqsyz aqtalǵan eki kórshini tatýlastyrýshylar: «Aýyl shetindegi dúkende kezdeseıik» - desti. 

İzdeýge et jaqyn týysqandar ǵana qaldy.

***

Sumyraıda quryp tartylyp qalatyn sý sońǵy eki jylda súmbile aıaǵynda ǵana sý entikken erneýinen qulap júr. Ózgergen...  Tabıǵat... Ádette shilde shyǵa sý azaıyp, tamyz sońy ózenge túsý múmkin bolmaıtyn.

Qurban aıtta keldi.

Aıttaǵy syrdy aıt aıtar, Jattaǵy syrdy jel aıtar – dep bir kempir buryn eshkim estimegen maqal aıtty...

Jurt jınalyp ózen basynda Qurban shaldy.

Balanyń sýǵa ketti degen jerinen  salmaǵymen shamalas qozyny baýyzdap, ózenge tastaldy. Qanymen ózendi qyp-qyzyl etip, aǵyp kete birdi, izdeýshi jurt kóz jazbaı sońynan júrip jyljydy.

Ózen sýy aınalyp uıyq jasap aǵatyn aralyqqa kelgende jel kúsheıip, tunyq sýdyń bylyǵyn shyǵardy. Álgi qozy izim-qaıym...

–Álgi jer...

–Dáýde bolsa sol jardyń bir jerinde... dep jurt toqtamaı jaman

jardyń janyna keldi. Jel odan saıyn údep, barǵan saıyn kúlsheıip ózendi arnasynan aýystyryp jibererdeı. Arnasynan ketip bulǵaqtaǵan saıyn álgi jar qańyrap qýystyń ishinen sýdyń ǵana jańǵyryǵy estilip jatty. Eki kóz tórt bolǵan, tórt kóz ekilenip sonsha qyraǵy ...

Áne... shyqty-shyqty... Osy jerdiń bir bálesi bar... Ótkende buzaý tabylǵanda-aq bilip em... Qandysý... Bıyl kóktemde ózen basyna qan aǵyzbap edik... dep jurt dý etti. jardyń astynan... álgindegi qozy shaqyrymdaı qashyq jerden kórindi.

Jurtpen ere kelgen moldanyń «áýezdi áýeni» aınaladaǵy shýdyń bárin sap tyıdy.

Jurt bir-birin jańa kórgendeı tań qalysa ózdi-ózi yńǵaısyzdana, sabyr shaqyryp tur. Alaıda bul tynyshtyqta kópke sozylmady... Sýdan shý asyp tústi de jurt ózenge lap qoıdy. 

–Tabyldy... – dedi.

Eki aıttyń arasy sýda qalǵan adam denesin adamdar syrtqa shyǵardy. Jalpyldap-salpyldan tilge erik bergen adamdar da ún joq... Aýyz ashpady. Keıbiri uzaq ýaqyt demin shyǵarmaı, dymy qurydy.

Toptalyp janyna jıylǵan jurttyń sóz kútip turǵanyn bildi de molda: «Jerin daıyndap besinnen qaldyrmalyq,» – dedi.

Anasy... Eki aıǵy úmitin kúdigi jeńip, joqtaý aıtyp zar ılegen sol ǵana...  

Ákesi... Balasynyń máıitiniń tabylǵanyn mártebe kóretindeı me? Áıteýir júr... 

Jurt... Imany salamat bolsyn! –dep dastarqanǵa qaraı ótip, bir-birine: Aıt qutty bolsyn! – desti...