Búgin AQSH-tyń Qarjy mınıstrligi Reseıge qarsy jańa sanksıalar engizedi. Bul týraly AQSH-tyń BUU-daǵy turaqty ókili Nıkkı Heılı málimdedi. Jańa sanksıa Sırıa prezıdenti Bashar Asadqa áskerı tehnıka jetkizetin jáne hımıalyq qarýǵa qatysy bar reseılik barlyq kompanıany qamtymaq.
Ekonomıkalyq sanksıalar, munaıdyń arzandaýy, demografıalyq daǵdarys, orys dıplomattarynyń Batys elderinen qýylýy sıaqty jaǵdaılardy eskerip, keıbir sarapshylar Reseı jaqyn arada ydyraýy múmkin dep boljaıdy. Sebebi 2014 jyldan beri Ýkraınadaǵy, odan keıin Sırıadaǵy jaǵdaıǵa baılanysty ekonomıkalyq qysymdar teristiktegi kórshimizdi álsiretip jatyr. Qamshy.kz aqparat agenttigi Reseıge salynǵan sanksıalardyń tolyq tizimin nazarlaryńyzǵa usynady.
«Bul – Reseı prezıdenti Vladımır Pýtınniń tańdaýy»
2014 jyly AQSH pen Eýropa Odaǵy Ýkraınanyń shyǵysyndaǵy qarýly separatısterdi qoldap otyrǵan Reseıge qarsy úsh sanksıa engizdi: qyzmetkerler sanksıasy, salalyq sanksıa jáne qyrymdyq sanksıa.
Qyzmetkerler sanksıasy Reseı men Ýkraınanyń jeke hám zańdy tulǵalary – RF bıliginiń ókilderi, reseılik saıasatkerler, kásipkerler, qaýipsizdik qyzmetkerleri, sonymen qatar Donesk pen Lýgansk halyq respýblıkalarynyń basshylary endi. Bul tizimdegiler EO elderine kire almaıtyn boldy, olardyń eýropalyq bankterdegi aktıvteri buǵattaldy.
Salalyq sanksıalar 2014 jyldyń 1 tamyzynda engizildi. EO-nyń úsh otyn-energetıkalyq kompanıalary («Rosneft», «Transneft», «Gazprom neft») men úsh qorǵanys koserniniń («Ýralvagonzavod», «Oboronprom» jáne «Birlesken avıaqurylys korporasıasy») qaryzdaryn qarjylandyrýǵa tyıym salyndy.
Alǵashqy qyrymdyq kompanıalar EO sanksıasyna 2014 jyldyń 12 mamyrynda ilikti. Olar — «Chernomorneftegaz» jáne «Feodosıalyq munaı bazasy». 2014 jyldyń 26 maýsymynda shekteý sharalary qyrymdyq taǵy toǵyz kompanıaǵa deıin keńeıdi.
2014 jyldyń 17 naýryzynda taǵy da reseılik sheneýnikterge qarsy sanksıa engizdi. Olarǵa AQSH-qa ótýge tyıym salynyp, aktıvteri buǵattaldy. Tizimge 11 adam kirdi. 20 naýryzda amerıkalyq tizim taǵy 19 reseılik sheneýnikpen tolyqty.
EO men AQSH-tyń izimen birneshe memleket Reseıge qarsy ekonomıkalyq soǵys ashty. 17 naýryzda Kanada bıligi de ekonomıkalyq sanksıalar engizip, Reseı men Qyrymnyń 10 joǵary laýazymdaǵy ókiline shekteý qoıdy. 21 naýryzda bul tizimge taǵy 14 sheneýnik kirdi.
29 sáýirde Japonıa 23 reseılik sheneýnikke qarsy qosymsha sanksıalar engizdi.
2 mamyrda Shveısarıa Reseıdiń 15 adamyna sanksıa engizdi. 19 mamyrda taǵy 13 adamdy qosty.
19 maýsymda Avstralıa 50 reseılik pen 11 kompanıaǵa qarsy qarjylyq sanksıalar engizdi.
Bul sanksıalarǵa Reseı tarapy beı-jaı qaramady. 2014 jyldyń 2 naýryzynda RF SİM Reseı aýmaǵyna kirýge tyıym salynǵan AQSH Kongresiniń resmı tulǵalarynyń tizimin jarıalady.
24 naýryzda Kanada salǵan sanksıaǵa jaýap retinde Kanadanyń 13 sheneýnigine Reseıge joly jabyldy. 27 naýryzda Qyrym Respýblıkasynyń resmı saıty Qyrymǵa kirýge tyıym salynǵan 320 adamnyń esimin jarıalady. Olardyń qatarynda ýkraınalyq saıasatkerler men depýtattar bar.
27 shildeden bastap Sheshenstan Respýblıkasynyń prezıdenti Ramzan Qadyrov AQSH prezıdenti Barak Obamaǵa qarsy sanksıa engizdi.
22 tamyzda Reseıdegi Japonıa elshisi Tıkahıto Haradeniń qolyna Reseıge kirýge tyıym salynǵan japon azamattarynyń aty-jóni jazylǵan qujat berildi.
EO men AQSH-tyń Reseıge qarsy jarıalaǵan keıingi sanksıalaryna baılanysty Barak Obama: «Bul - Reseıdiń, ásirese onyń prezıdenti Vladımır Pýtınniń tańdaýy», — dedi.
Reseıge qarsy ekonomıkalyq soǵys. 2015 jyl
2015 jyly antıreseılik sanksıalar jalǵasty. Eýropalyq odaq sanksıalaryn tipti qatańdatty. 16 aqpanda Mınskide qol qoıylǵan Ýkraınaǵa qatysty beıbit kelisimge qaramastan EO 19 jeke, 9 zańdy tulǵaǵa qarsy sanksıa jarıalady. Olardyń beseýi – Reseı azamattary.
2015 jyldyń 4 naýryzynda AQSH-tyń sol ýaqyttaǵy prezıdenti Barak Obama 2014 jyldyń 6 naýryzyndaǵy Jarlyǵynyń ýaqytyn taǵy sozdy. Onda Reseıge qarsy shekteýler týrasynda aıtylǵan.
2015 jyldyń 6 naýryzynda AQSH-tyń antıreseılik sanksıasynyń ýaqytyn sozǵanyna baılanysty Shveısarıa qara tizimge Reseıdiń taǵy 28 azamatyn qosty.
AQSH 2015 jyldyń 11 naýryzynda ýkraınalyq daǵdarysqa qatysty Reseıdiń bes tulǵasyna qarsy sanksıa engizdi. Buǵan qosa, sanksıaǵa Reseıdiń jastar eýropalyq odaǵy uıymy jáne jumysyn Qyrymda atqaryp otyrǵan Reseı ulttyq komersıalyq banki ilikti.
13 naýryzda EO Reseıge qatysty sanksıa merzimin 2015 jyldyń 15 qyrkúıeginde deıin uzartty. Tizimge Reseıdiń 150 jeke tulǵasy men 37 uıymy kirdi.
31 naýryzda Avstralıa ekonomıkalyq sanksıalardyń jańa paketin qurdy. Memleket basshylyǵynyń málimdemesine sáıkes, shekteý sharalary 2014 jyly qabyldanǵan EO men AQSH-tyń senarıin qaıtalaǵan. Shekteýler qarýdy eksporttaý men ımporttaý máselesinde, munaı shyǵaratyn qurylǵy jáne Qyrym men Sevastopolge salynatyn ınvestısıaǵa qatysty boldy.
25 sáýirde EO izimen Norvegıa da Reseı men Ýkraınanyń 19 jeke jáne 9 zańdy tulǵasyna qatysty sanksıa jasady. «Qara tizimniń» jańa redaksıasyna bes reseılik kirdi, olar RF qaýipsizdik mınıstriniń orynbasary Anatolıı Antonov, birinshi orynbasary Arkadıı Bahın, Memlekettik dýma depýtattary Iosıf Kobzon jáne Valerıı Rashkın, sondaı-aq Reseı bas shtabynyń jedel basqarmasynyń basshysy Andreı Kartapolov.
22 maýsymda Reseıge qarsy eýropalyq sanksıalar 2016 jyldyń 31 qańtaryna deıin sozyldy. Jaýap retinde Reseı ózine shekteý qoıǵan memleketterge qarsy sanksıalaryn bir jylǵa sozdy.
29 shildede antıreseılik sanksıalardy Eýropanyń taǵy alty memleketi uzartty: Albanıa, Islandıa, Lıhtenshteın, Norvegıa, Chernogorıa jáne Ýkraına.Sondaı-aq Qyrymǵa qarsy shekteýlerge Grýzıa da qosyldy.
30 shildede AQSH Reseı men Ýkraınanyń taǵy 11 azamaty men 15 kompanıasyna qarsy shekteýler qoıdy.
2 qyrkúıekte AQSH reseılik kompanıalarǵa qarsy jańa sanksıalar engizdi. Qara tizimge týla aspaptarynyń jobalaý búrosy, «Katod» kompanıasy, «Mashına jasaý salasy», «MıG» korporasıasy, «Rosoboroneksport». Sol ýaqytta EO Reseıge qarsy sanksıalaryn naýryzǵa deıin uzartty.
16 qyrkúıekte Ýkraına Reseıge qarsy jańa sanksıa engizdi, merzimi – bir jyl. Shekteý tizisine Reseıdiń 400 jeke jáne 90 zańdy tulǵasy kirdi.
22 qarashada Reuters aqparat agenttiginiń habarlaýynsha, Batys elderi Túrkıadaǵy G20 samıtinde Reseıge qarsy sanksıalardy jarty jylǵa sozdy.
22 jeltoqsanda AQSH Reseıge qarsy jańa sanksıalar paketin engizdi. Shekteý sharalaryna Reseı men Ýkraınanyń 34 jeke jáne zańdy tulǵasy endi.
2016 jylǵy sanksıalar
3 naýryzda AQSH prezıdenti Barak Obama Reseıge qarsy sanksıany taǵy sozdy. Prezıdent jarlyǵynda kórsetilgendeı Reseıdiń Ýkraınaǵa qatysty áreketi «AQSH-tyń saıasaty men ulttyq qaýipsizdigine tótenshe qaýip tóndiredi».
18 naýryzda Kanada antıreseılik sanksıalaryn 14 kompanıa men bes jeke tulǵasyna saldy. Aktıvteri buǵattalyp, elge kirýge tyıym salyndy.
30 naýryzda Ýkraına prezıdenti Petr Poroshenko reseılikterge qatysty sanksıalardy zańdy kúshine engizý jarlyǵyna qol qoıdy. Sanksıaǵa ilikkenderdiń quramynda ýkraınalyq ushqysh Nadejda Savchenkonyń isine qatystylarmen, rejıser Oleg Sensov pen onyń seriktesi Aleksandr Kolchenko boldy.
5 shildede AQSH Qyrymǵa qarsy sanksıalardyń keı bóliginen bas tartty.
31 tamyzda Ýkraına sanksıa tizimine Reseıdiń taǵy 250 jeke tulǵasy men 46 zańdy tulǵasyn qosty.
1 qyrkúıekte AQSH bıligi sanksıa tizimin uzartyp, Reseıdiń birneshe azamatyn qaıta qosty. 6 qyrkúıekte ol tizim qaıta uzardy.
15 qyrkúıekte Eýroodaq bıligi sanksıalar tizimine Reseı men Ýkraınanyń taǵy 146 azamaty men 37 zańdy tulǵasyn engizdi.
17 qarashada Shveısarıa da Reseıge qarsy sanksıalardyń tizimin uzartyp, Memlekettik dýmanyń taǵy 6 depýtaty shekteý tizimine endi.
28 qarashada Kanada Qyrym atynan Memlekettik dýmanyń 6 reseılik depýtatyn sanksıalar tizimine engizdi.
Jeltoqsanda AQSH prezıdenti Barak Obama Reseıdiń birneshe uıymyna qarsy sanksıa engizdi. Obama Reseı tarapynan AQSH-tyń saılaý júıesine kıbershabýyl jasalǵan dep aıyptady.Buǵan qosa Reseıdiń 35 dıplomatyn elden shyǵaryp, reseılik jumysshylar qoldanatyn eki nysandy japty.
«AQSH-tyń jaýlaryna sanksıalar arqyly jaýap»
Reseıge qarsy sanksıa engizýdi AQSH prezıdenti Donald Tramp ta jalǵastyrdy. Antıreseılik jańa sanksıalardy kózdeıtin zańǵa tamyzdyń basynda qol qoıdy. Resmı túrde ol zań «AQSH-tyń jaýlaryna sanksıalar arqyly jaýap» dep ataldy.
4 tamyzda Qyrymdaǵy Siemens týrbınalaryn jetkizýde bolǵan janjalǵa qatysty antıreseılik sanksıany keńeıtti. Shekteý tizimine Reseıdiń úsh azamaty men úsh kompanıa kirdi.
Ár aı saıyn Reseı saıasaty áli de «ulttyq qaýipsizdik qyzyǵýshylyǵyna jáne Amerıka Qurama Shtattarynyń syrtqy saıasat múddelerine erekshe jáne tótenshe qaýip» tóndiredi degen qaýippen AQSH tarapy sanksıa merzimin uzarta berdi.
Qarashada AQSH-qa Kanada bıligi qosylyp, Reseıdiń 30 azamatyna qarsy shekteý sharalaryn engizdi. Qujatta kórsetilgendeı, sanksıalar «Amerıkalyq «magnıttik aktisine» uqsas shet elderdegi jemqorlyq qurbandary» zańnamasymen baılanysty.
2018 jylǵy antıreseılik sanksıalar
26 qańtarda AQSH Ýkraınadaǵy jaǵdaıǵa baılanysty Reseıge qarsy sanksıalardy keńeıtti. Qara tizimge Reseı men Ýkraınanyń 21 azamaty men 21 kompanıasy endi.
29 qańtarda AQSH qarjy mınıstrligi «Kreml baıandamasynyń» bólimin jarıalady, onda Dmıtrıı Peskov, Vladıslav Sýrkav, sondaı-aq reseılik kásipkerlermen birge prezıdent ákimshiliginiń birneshe ókili endi. Tizimge tórt bólimge bólinetin 210 adam endi – «Prezıdent ákimshiligi», «Mınıstrler kabıneti», «Saıası lıderler» jáne «Olıgarhtar».
15 naýryzda AQSH Reseıge qarsy sanksıalardy keńeıtti. Shekteý sharalary «Amerıka qarsylastaryna sanksıalar arqyly qarsy turý» zańyna sáıkes engizildi. Buǵan qosa amerıkalyq saılaýǵa qatysy bar dep aıyptalǵan tulǵalar men kompanıalar da qara tizimge kirdi. Bárin qosqanda 13 adam men úsh kompanıa kirdi.
26 naýryzda AQSH, Kanada, Norvegıa, Albanıa, Makedonıa, Ýkraına jáne EO-nyń 14 memleketi (Fransıa, Polsha, Chehıa, Lıtva, Estonıa, Danıa, Italıa, Nıderlandy, Germanıa, Fınlándıa, Rýmynıa, Horvatıa jáne Latvıa) GRÝ-dyń eks-qyzmetkeri Sergeı Skrıpaldiń ýlanǵanyn syltaý etip reseılik dıplomattardy elden shyǵardy. AQSH-tan 60 adam shyǵý kerek. Onyń 48-i dıplomatıalyq mısıany oryndaýshylar bolsa, 12-si BUU mısıasynyń qyzmetkerleri. Buǵan qosa Vashıngton Sıetldegi Reseıdiń bas konsýldyǵyn jabady. Aq úı bul qadamyn «bas konsýldyqtyń sýasty qaıyqtardyń bazasyna tym jaqyndyǵy» dep túsindirdi.
2018 jyly sáýirdegi sanksıalar negizinen Máskeýdiń Sırıadaǵy rejımdi qoldaýyna qatysty engizildi.
Reseıge qarsy atalmysh sanksıalar munymen toqtamasy anyq. Al bul sanksıalardyń nátıjesi qandaı boldy?
Antıreseılik sanksıalardyń saldary
2017 jyldyń 28 sáýirinde úsh jyl qatar engizilgen sanksıalar áserinen Reseı 52-55 mlrd dollar shyǵynǵa batty, al ózge memleketterdiń shyǵyny 100 mlrd dollarǵa deıin jetti. Bul týraly BUU baıandamashysy Idrıs Jazaırı málimdegen. Jazaraıdiń sózinshe «bul baǵa – ýkraınalyq daǵdarystyń shyǵynyn óteýge jumsalǵan».
Buǵan qosa, BUU-nyń 2017 jylǵy deregi boıynsha Reseıge qarsy júrgizilgen sanksıalardyń áserinen EO ekonomıkasy aı saıyn 3,2 mlrd dollardan aıyrylǵan, al Reseıdegi ekonomıka 15 mlrd dollarǵa deıin shyǵynǵa batqan. Jalpy 2014 jyldan beri EO-nyń shyǵyny 100 mlrd dollardy qurady, al Reseı shyǵyny 55 mlrd dollarǵa deıin jetken. Baıandamada kórsetilgendeı, Reseıge qarsy sanksıalardyń saldary EO kútkendeı ońynan bolǵan joq.
Bul sanksıalarǵa alańdap jatqan Pýtın joq. Qandaı jaǵdaıda da Reseıdiń tótep bere alatyna ol senimdi. «Olar bizdi tómendetýdi emes, baǵyndyrýdy kózdeıdi. Bizdiń arqamyzda óz qıyndyqtaryn sheship almaqshy. Bılikterine kóndirmekshi. Reseıdiń ózge elge baǵynýy tarıhta bolmaǵan jáne bolmaıdy da», - degen edi Reseı basshysy 2014 jylǵy suhbatynda. Áli de sol ustanymda.
Reseı men Qazaqstan – kórshi memleketter. Reseıge qarsy sanksıalardyń bir ushy Qazaqstanǵa da tıeri anyq. Qanshalyqty jáne qaı jaǵynan áser etpek? Bul týraly portalymyzda buǵan deıin sarapshylardyń pikiri jarıalanǵan. Máselen, saıasattanýshy Ázimbaı Ǵalı Reseıge qarsy júrip jatqan prosestiń Qazaqstan úshin tıimdi ekenin aıtsa, Dos Kóshim mundaıda Qazaqstannyń halyqaralyq deńgeıdegi bedeli túsetinin eskertken. Ámirjan Qosan da sanksıalardyń elge keri áserin boljady. Al ekonomıs Maqsat Halyq: «Rúbldiń qubylýy bizdiń teńgemizge áser etpeı qoımaıdy», - degen pikir bildirdi.
