Ótken jyly 11 jastaǵy Órken Azamatulynyń qastandyqpen óltirilýi qoǵamdy dúr silkindirgen edi. Bul oqıǵanyń egjeı-tegjeıi Almaty oblystyq qylmystyq ister jónindegi mamandandyrylǵan aýdanaralyq sotynda «Aqberdıevterdiń isi» degen atpen saqtaýly. Sebebi qandy qylmysty bir otbasynyń músheleri júzege asyrǵan. Degenmen qylmystyq toptyń uıymdastyrýshysy bir balany óltirtip qana qoımaı, 6 birdeı balanyń obalyna qalǵanyn kópshilik bile bermeıdi dep jazady «Qamshy» aqparattyq portaly.

2017 jyldyń 18-inshi qańtary. Almaty qalasynda 11 jastaǵy mektep oqýshysy Órken Azamatuly iz-túzsiz joǵaldy. Sabaqqa ketken bala sol kúıi úıine oralmaǵan. Nemeresin kúte-kúte kózi talǵan Baǵdagúl Esimbekova polısıaǵa shaǵymdanyp, kimnen kúdiktenetinin de aıtqan. Osynyń arqasynda bala tez tabyldy. Ókinishke qaraı, ol tiri emes edi.

Órimdeı balany qaskóıler Qarasaı aýdanyndaǵy saıajaılardyń birinde óltirip, denesin jertólege kómgen. Máıitti qazyp alǵan jedel toptyń ózi qylmyskerlerdiń qatigezdigine qaıran qaldy. Sebebi qylmyskerler beıkúná balany tunshyqtyryp, 7 jerinen pyshaq urǵan. Kóp uzamaı, qandy qylmystyń uıymdastyrýshysy ustaldy. Sumdyǵy sol, bul Órken Azamatulynyń ógeı sheshesi bolatyn.

Ol kim edi? Shárıpa Aqberdıevanyń 1980 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Ordabasy aýdanynda týǵan. Orta bilimdi. Jumys istemegen. Buryn sottalmaǵan.

Júregine qan qatatyndaı beıkúná bala ógeı sheshesine ne istep qoıdy eken? Qylmystyq is derekterine qaraǵanda, Órkenniń ákesi Azamat Kempirbaev minezi shálkes áıelimen ajyrasýǵa bel baılap, sheshesimen tura bastaǵan. Órken de solarmen birge edi. Al Shárıpa Aqberdıeva otbasyndaǵy dúrdarazdyqqa enesin kinálaıdy. Sondyqtan odan kek alýdy maqsat tutyp,  Shymkentte turatyn óziniń  týǵan uly Aqberdıev Temir men jáne bir ógeı balasy Qadyrjan Gýlámovty shaqyrtady. (Q.Gýlámov Aqberdıevanyń birinshi kúıeýiniń artynan erip kelgen bala). Ekeýi de tym jas. Temir Aqberdıev 1995 jyly ómirge kelse, Qadyrjan Gýlámov 2000 jyly týǵan. Sońǵysynyń ulty – ózbek. Biraq QR azamaty.  Ekeýi de buǵan deıin tártip buzyp, kózge túspegen.

Qylmystyq is derekterine qaraǵanda, bul ekeýi shesheleriniń shuǵyl shaqyrtýymen Almatyǵa qańtardyń 14-i kúni kelgen eken. Biraq olar qandy jospardan múlde habarsyz bolǵan. Tipti alǵashqy qareketteri de sátsizdikke ushyrapty. Óıtkeni Sh.Aqberdıeva uldaryna aldymen enesin óltirtpek bolǵan eken. Alaıda beısaýbat adamdardan kúdiktengen Baǵdagúl Esimbekova esigin ashpaı qoıady. Sosyn enesiniń eń jandy jeri dep eseptep, onyń súıikti nemeresi – Órken Azamatulynyń kózin joımaqqa bekinedi. 

Árıne, perishte bala jaqyndarynan dál mundaı sumdyqty kútpegen. Degenmen ony alǵashqyda perishtesi qaqqan tárizdi. Sebebi tańerteń sabaqqa shyqqanda jolyn toryǵan qanipezerler dittegenderine jete almaıdy.  

Qylmystyq is derekterindegi beıne materıalda Shárıpa Áqberdıevanyń qyzy Aıdana Aqberdıeva bul týraly bylaı deıdi: «19-y kúni tańǵy 6 jarymnan asa mamam, Tımýr jáne Qadyrjan úsheýi úıden shyǵyp ketti.  Mamam Órkendi kórgen, kishkene sóılesken. Degenmen ony ustap alýǵa kópshilikten júreksingen sekildi. Órken dereý avtobýsqa minip, ketip qalǵan. Artynan júgirip úlgermegen. Úıge kelgen soń mamam «nege bir balaǵa ıe bola almadyńdar?» dep Tımýr men Qadyrǵa aıǵaılap urysty.

Osydan keıin kózine qan tolǵan ógeı sheshe bala urlaý operasıasyna qyzy Aıdanany da qatystyrǵan. Saǵat 11-den bastap mekteptiń mańyn torýyldaǵan top aqyry degenine jetti. Oıynda eshteńe joq ańǵal bala ózin kútip turǵan aram oıly Aıdanaǵa júgirip kelip amandasqan eken. Aıdana oǵan: «Júr, kóshede biraz serýendep kelemiz» dep, mektepten alystatyp áketken. Sálden soń ony kólikke otyrǵyzyp, dachaǵa jetkizedi.

Qara nıettiler qara tústi kólikke minip, jolǵa túskende estigen adamnyń júregin ezip jiberetin ǵajap bir oqıǵa bolǵan. Ókinishke qaraı, ony kózine qan tolǵan qaraqshylar  túısine almaǵan. Sotta Órkenniń ájesi Baǵdagúl Esimbekovanyń quqyn qorǵaǵan advokat Aıman Omarovanyń aıtýynsha,

Órken mektepten shyqqanda, qolynda pıssanyń kishkentaı bóligi bolǵan. Ol satyp alǵan pıssanyń jartysyn jep, jartysyn qaryndasyna alyp qalǵan. Onysyn kólikke kirgende «Má, jeı ǵoı» dep Shárıpanyń kishkentaı qyzyna ustatady. Sumdyq qoı, beıkúna balanyń adam janyn eljireter baýyrmaldyǵy da aram oıǵa bekingen topty raıynan qaıtara almady.

Qandy qylmys oryn alǵan saıajaıda buryn Shárıpa Aqberdıeva turypty. Ol qylmys bolardan bir kún buryn eki balasyna jertóleden arnaıy kór qazdyrǵan. Munyń bárinen beıhabar Órken ajal saǵaty soqqanǵa deıin dalada oınap júrse kerek. Aldymen jertólege Aqberdıev Temir men Qadyrjan Gýlámov ekeýi túsip ketedi. Sosyn Sharıpa Aqberdıeva «Sen astyna baryp, aǵalaryńa kómektes» dep Órkendi jertólege qarata ıterip jiberedi. Budan keıingi sumdyqty aıtýdyń ózi qıyn. Ógeı sheshesiniń jelkeleýimen jertóledegi jumysqa kómektespek bolyp, tómen túsken Órkendi Tımýr Aqberdıev bas salyp ustap, qylqyndyra bastaıdy. Jáne qasyndaǵy Qadyrjandy pyshaqqa jumsaǵan. Biraq tergeý kezinde ol bul áreketin baýyryna jaýyp, óz qylmysyn jeńildetkisi keldi.

Qylmysyn jaqynyna japqan adam jalǵyz Tımýr Aqberdıev emes, barsha pálekettiń bastaýy, qanquıly qylmystyń uıymdastyrýshysy Sharıpa Aqberdıeva da ózin qorǵap qalý úshin balalaryn satyp shyqty.

Ol tergeý derekterindegi beınajazbada bylaı deıdi: «Ózderiń bilińder, biraq jamandyqqa barmańdar dedim. Óltirińder degenim joq. Boldy, bar aıtqan sózim osy».

Al Sharıpa Aqberdıeva balalaryna shyn máninde ne dep edi?  Olarǵa qandaı tapsyrma júktedi? Muny onyń ógeı uly Qadyrjan Gýlámovtyń myna sózinen bilesiz.

«Árkimge bólip-bólip berdi. Aqberdıev Tımýrǵa sen ony qylqyndyrasyń dedi, pyshaqtaısyń dedi. Maǵan artynan kelip, aýzyn jumyp jerge qulatasyń dedi. Men kelisimdi berdim oǵan».

Biri jıyrmadan jańa asqan, ekinshisi kámelettik jasqa tolmaǵan ekeý shesheleriniń tapsyrmasyn tap-tuınaqtaı etip oryndap shyqqan. Balanyń denesinen jan ketken soń, betip topyraqpen jasyrǵan. Eń sumdyǵy, eki balasy ógeı ulyn óltirip jatqanda qanipezer ana esiktiń jaqtaýynan qarap turǵan eken.

Muny qylmystyq is derekterindegi tergeýshi men Q.Gýlámovtyń  myna áńgimesinen baıqaısyz.

-  Shárıpa myna jaqta otyrǵan edi.

- Qaı jerde?

- Tóbede.

- Ol qarap turdy ma, óltirip jatqanda? Kórdi me, kórgen joq pa?

- Kórdi, kórdi.

- Qaıdan kórdi?

- Myna esikten.

- Qarap turdy ma?

- Iá.

Sharıpa Aqberdıeva qandy qylmystan keıin de bılikti óz qolyna alǵan. Órkenniń kıimderi men sómkesin jáne telefonyn peshke saldyryp, órtetedi. Esil-derti – qylmystyń izin jasyrý edi. Biraq onyń ol oıy júzege asqan joq.

Deni saý adam eshqashan jaýabyn taba almaıtyn bir saýal bar: ógeı sheshe osynsha qatigezdikke ne úshin bardy? Álde ol júıke aýrýymen aýyrǵan ba? Tergeý derekterinde onyń túrli saraptamadan ótkeni jáne densaýlyǵynda kinarat bolmaǵany kórsetilgen. Endeshe másele nede?

Yqtımal bir boljam – Shárıpa Aqberdıevanyń ómir joly adamnyń úreıin ushyratyn sumdyqtarǵa toly. Ol 14 jasynda turmysqa shyǵyp, 15 jasynda balaly bolǵan. Óz erkimen kúıeýge tıdi me, álde zorlyq-zombylyqtyń qurbany boldy ma, bul jaǵy belgisiz. Budan keıin ol árkimnen bala tabýdy ádetke aınaldyrǵan. Azamat Kempirbaevtyń Órkenniń anasymen ajyrasýyna da dál osy Shárıpa Aqberdıevanyń sińirgen eńbegi mol. Qysqasy, besikten beli shyqpaı jatyp, balaly bolýy, odan keıingi qym-qýyt taǵdyry oǵan psıhıkalyq turǵydan áser etýi de múmkin-aý. 

Endi kelesi suraq týyndaıdy. Es bilip, etegin japqan balalardyń qatigez sheshelerine erip ketýin, oǵan «munyń durys emes» dep aıta almaýyn nemen túsindirýge bolady?  Munyń sebebin de taǵdyrynyń talqany shyqqan shaıpaý áıeldiń ómirbaıanynan, onyń balalaryn tastap kete bergen kókek minezinen izdegen jón shyǵar. Shárıpa Aqberdıevanyń balalary óz qolynda emes, ınternatta, balalar úıinde tárbıelengen. Olar ata-ananyń meıirimin, týystyq jaqyndyqty, onyń sharapatyn sezinbeı ósken. Sol sebepten de olar keıin paıda bolǵan analaryna unaǵysy, onyń aıtqanyn oryndap, alǵysyn estigisi kelgen bolýy múmkin. 

Perzentterin jetimder úıinde ósirgen Shárıpa Aqberdıeva osylaısha olardy túrmege tyǵyp tyndy. Sot kámelettik jasqa tolmaǵanyn eskerip, Qadyrjan Gýlámovqa 12 jyl merzim kesti. Al Aıdana Aqberdıeva 16 jylǵa, Tımýr Aqberdıev 23 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy. Qylmystyq toptyń quramynda bolǵan kólik júrgizýshisi Rýslan Mýtalıev 17 jylǵa sottaldy. Árıne, jazanyń eń úlkeni Sharıpa Aqberdıevaǵa taǵaıyndaldy. Ol 25 jylǵa sottaldy. Átteń, qatigez áıeldi ómir boıy bas bostandyǵynan aıyrý qajet-aq edi. Biraq qylmystyq kodekste áıel adamdarǵa ondaı jaza qarastyrylmaǵan. 25 jyl – eń joǵarǵy shek. Osynsha ýaqytyn túrmede ótkizetin qylmyskerdiń moınynda bir balanyń qany ǵana emes, 6 balanyń kóz jasy da bar.

Munyń syry mynadaı: Shárıpaǵa tıesili úsh kishkentaı sábı bar. Onyń biri – Órkenniń ákesinen. Kelesi balany ol Órkenniń ákesimen bólek turǵan kezderde ózge erkekten tapqan eken. Úshinshisi – Aıdananyń sábıi. Ol da kúıeýsiz tapqan nemese ajyrasqan. Bul balany da Shárıpa óz atyna jazdyryp alǵan. Demek analarynyń kesirinen Tımýr, Aıdana, Qadyrjan qylmysker atanyp, túrmege jabyldy. Al keıingi úsh bala tiri jetim qaldy.

Birneshe kúıeýge tıse de, turaq tappaǵan, ne olardan týǵan balasyn asyraı bilmegen bezbúırek áıel osylaısha máńgilik turaǵyn túrmeden tapty. Amal ne, tek órimdeı balanyń ólim qushqany áli kúnge ózekti ottaı qarıdy.

Sansyzbaı Nurbaba