«Úsh tuǵyrly til» nemese
«Úsh aıyr til týraly» hıkaıa...

Kóp tosqaýyl, jolymyzda júretin,
Ol da jumbaq, ómirimiz súretin.
Biz Qazaqty jıi qorlap turady,
Taýyp bılik - áıteýir bir retin.

Muny oılasam, kózderime tolar muń,
Sharasyzdan men pushaıman bolarmyn.
Bul Qazaqtyń eti úırenip ketkendeı,
Anaý-mynaý quqaıyna olardyń.

Eki jaqtap orysy men qytaıy,
«Shúldirbaıda» sóz sóıleý joq sypaıy,
Myna jaǵdaı sóz etkeli otyrǵan
Dep aıtar em, quqaılardyń quqaıy:

HHH

...Túkke turmas, Qazaq tilin bilmegen,
Naǵyz qorlaý - Qazaǵymdy bul degen.
Bále bolyp jabysty ǵoı Ultyma,
Myna sumdyq: «Úsh tuǵyrly til» degen.

Degendeıin: «mazaq etti-aý bul qalmaq?..»,
Júrý qaıda endi ultyma yrbańdap,
Jylan ekesh, jylan tili - eki aıyr
Al, qazaqta - úsh aıyrly til bolmaq.

Bul sumdyqty oılap tapqan ol nadan,
Tilsiz, dinsiz, qul-qutandar ońbaǵan.
Bul ne sumdyq, «úsh aıyrly til» degen!
Tipti, ondaı til - aıdaharda bolmaǵan.

«Qazaq!- deýshi ek, surap jatsa: -Kim asaý?»
Basqa qalaı aıtýshy edik, surasa-aý?
Bizdiń Qazaq - sanatyna adamnyń
Jatpaǵany,-dep oılaımyn, - ras-aý.

Endi naǵyz, ult boldyq-aý tili joq,
Endi naǵyz, ult boldyq-aý dini joq.
Eger Qazaq - adam bolsa, kádimgi,
Nege «úsh aıyr»? Nege jalǵyz tili joq?

Bul ne sonda? Basyný ma? Mazaq pa?
«Biz! Biz!» degen maqtanshaqtyq ǵajap pa?
Basqa ulttardyń tili bolsa - bir aıyr,
Onyń ózi - úsh aıyrly Qazaqta.

Ol shirkinder, orystarmen shala mas,
Qazaǵyna «Ult» eken dep qaramas.
Bıliktegi orysquldar áli kún
Qazaq tilin - til eken dep sanamas.

Qasaqana jerden bastap mektepteı,
Bolashaqqa Olar Ultsyz jetpekteı.
«Úsh tuǵyrly til» arqyly Qazaqtyń
Jastaı qıý jas órkenin kóktetpeı.

Kerek emes, Qazaq degen halyǵy,
«Shúldir» kerek, Shúldirbaıǵa anyǵy.
Alar edi-aý, ana tilin úırenip,
Bolsa olardyń sanasynyń jaryǵy.

Shúldirbaılar - qazaǵyńnan yqpaıdy,
Bir aýyz sóz qazaqshańdy uqpaıdy.
Olar ana «basqynshylar» tilinde,
Sóılegende, aýzy-aýzyna juqpaıdy

Orysshalap, shash qoıǵandar sán qylyp,
Qazaq emes, olar naǵyz áńgúdik
Bul báleni oılap tapqan sol quldar,
Qazaq tilin joıý úshin máńgilik.

26 jyl! 
Kóz ashpadyq munardan,
Qazaq tili - memlekettik bir arman!..
Tilsiz, dinsiz, Shúldirbaılar aqyry
«Úsh tuǵyrly til» degendi shyǵarǵan.

Óspeı jatyp, jas urpaqty jasytqan,
Orys bolý naýqanyna asyqqan.
Qazir barlyq mektepterge úsh tildi
Zorlap tyǵyp, bala mıyn ashytqan.

Sumyraılar, Ult Tarıhyn urlaýda,
Jamap, jasqap, «dostyq jaıly» jyrlaýda.
Qazaq tili, orys tili jáne de
Aǵylshynsha - jas mılardy ýlaýda.

Sen - Qazaqsha, ol - oryssha «barq» etpek!
Ózderinshe oza «shaýyp, jarq!» etpek...
Qul Qazaqtar - degenine bir jetip,
Osy arqyly Qazaq Tilin tárk etpek!

Buldyr tuman - ne bolary árisi,
San aılaly bıleýshiler ádisi...
Bul jyrymda:«Qazaq tili - úsh aıyr»
Degenimniń osy túpki mánisi...

Qaıran Qazaq, mal jalqaýy - saıaqtaı,
Qurtar boldy-aý márege de taıatpaı.
Hıkaıamdy: «Qazaq tili - úsh aıyr»,
Osymenen bersem be eken aıaqtaı...

Qoıa alasyń kimniń aýzyn jelimdep,
Júrgendeımiz kóp tilderge jelindep.
«Úsh aıyr» ne, endi bizdiń tilimiz
Urǵashy aıtty, «tórt aıyrǵa» bólinbek...

Men derttimin, dertim janǵa batady,
Ol belgisiz, tańym qalaı atady?
Bilesiz be, ol «tórtinshi aıyrǵa» -
Kórshidegi Qytaı tili jatady.

Tym alystan jyltyraıdy kómeski ot,
Qalady onda myna kúniń eles bop.
Sodan keıin, sóılep turǵan tórt tilde
Qazaqtardy kóz aldyńa elestet...

Jıyrma alty jyl! 
Meniń ultym shermende,
Kúpti bolar kórmegen de, kórgen de.
Basqa úsh tilde saırap turǵan Qazaqtar,
Jerge qarar - óz tiline kelgende...

Odan keıin, kún týmaıdy ońalar,
Qazaq jeri – typ-tıpyl bop tonalar.
Mine sóıtip, Qazaq tilimen qosa,
Qazaq degen Ulttyń ózi joǵalar...

Táıki túser qashanǵy onyń asyǵy
Jalǵyz ózi tutas eldiń masyly.
Biz Qazaqty jer betinen typ-tıpyl,
Joǵaltýdy maqsat etken – «bas ury».

El bolmaımyz sumpaıydan qutylmaı,
Qalmaq, shúrshit... bizde sonsha qutyrdy-aı.
Qaıran Qazaq! 
Táýelsizdik tańymen,
Teksiz ury áýmesirge tutyldy-aı.

Bul malǵunda Uıat, Ar da bolmaǵan,
Bolmaǵan soń baryp turǵan ońbaǵan.
Mundaı teksiz satqyndardy qashan da,
Jylpos, zalym - kúndiz-túni qoldaǵan...

Aldy! 
Saldy! 
Jemesterin jedi olar,
Sodan keıin: «Tak, hvatıt!..»-dedi olar.
Al, aıtpaqshy, bul hıkaıam osymen
Aıaqtalsa, onda kúnim ne bolar?..

Jumash Kókbóri