Ermurat Zeıiphan. Biz ekeýmiz bir úıde kezdesip qaldyq. Kisi qalyń, kesh ýaqyt, qyzyq-dýman qyzǵan sát. "Sizge arnap “Qarakesekti” shyrqap beremin" dedi. Kirgen betim osy, rızashylyq tanytyp, bas shulǵyp úlgergen joqpyn, qazaqtyń qabyrǵaly ánin áýelete jóneldi.

Tórge ozdyq. Babymyzdy tapqan jerden tize búktik. Án bizdi jaıratyp saldy. Qaıran Mádı dedik, qabyrǵamyz qaıysty, janarymyzdan jas yrshydy. Ońbaǵan, ádiletsiz zaman, birtýar degdar aǵataıymyzdy qor qyldy. Qasireti, at basyndaı qaıǵysy, asyl sóz, boıaýy kóp ánmen toǵyshar keńes dáýirinen kókteı ótip, bizdiń ýaqytymyzǵa jetti, qysy-jazy kórki, ajary taımaǵan qalada, keń dańǵyldyń uzyna boıynda, jaıly qonys, jaımashýaq keshte arqa-jarqa er kóńildi bir topty qonaqta bozdatyp otyr.

Qazaqtyń ózi de, óneri de qudiretti. Kórgenge yqpaldy, tyńdaǵanǵa áserli. Boıdy alǵan jyr oıyna qol sozady, oıdan rýhyna qanat bitedi, rýhy júreginde ot tutatady. Órtengen júrek, jalyndaǵan jiger, jarqyldaǵan kóz, ot ushqyndaǵan janar er-azamatty alǵadaı qaharmanǵa aınaldyrady.

Tolǵaýdyń kúshi júz qaraly sherikti atqa qondyrady, san myń qoldy joryqqa attandyrady. Batyr Mádı “Qarakesek” dep bar qazaqty aıtyp tur. Birige almaǵan alash jurtyn Abylaı bir týdyń astyna jınady. Torǵaýyttardyń toz-tozy shyqty, qoshaýyttar qoshtasyp úlgerdi, qalmaqtar qynadaı qyryldy, dúrbitterdiń dúbiri basyldy.

Dosymnan – dushpanym kóp... Jetti. Qashanǵy qaspyz, qazaqtyń dostyǵyna, joldastyǵyna, týystyǵyna jaǵdaı jasaıtyn, yńǵaıyn keltiretin kez, mezgil jetti.

Alash, álimsaqtan, bir-birine pana.

Qazaqtyń qalyń dosy – qazaq, jaýy – bir aǵaıyndy jurt arazdyǵy. Arazdyq – kúnshildikten, bireýdiń qamyn jemegen, sherin kórmegen, qasiretin kótermegen, ýaıym-qaıǵysyna nemquraıly qaraǵan ini-baýyr, aǵaıyn-týystan ne qaıyr, ne paıda.

Jany ashıtyn týysqany joq qazaq – qazaq emes. Qazaq ondaǵan, júzdegen týysymen qazaq, myńdaǵan quda-jekjatymen ult.

Ermurat ándi babyna keltirip saldy. Mádı babamyz tirilip kelgendeı boldy. Ózi de zor, eńseli, iri minezdi jigit eken. Dostasyp kettik. Birge oqýǵa tústik, qatar qyzdarǵa bardyq, bir toıda qydyrdyq. Jastyq shaqtyń jalyndaǵan albyrt kezi. Bir teńge joq qaltamyzda at basyndaı altyn júrgendeı kórinetin. Únimiz óktem, júris-turysymyz shalt, minez-qulqymyz tentek, kim kóringenmen ilinise ketetinbiz.

Ol mádenıetti jigit edi. Sypaıy, suńǵyla, sulý júzdi. Án shyǵaratyn kompozıtorlyǵy, jyr jazatyn aqyndyǵynan esh kem emes edi. Bir top óleńin keıingi jyldary gazet basqaryp turǵanda bastyryp berdim. Sonda jymıyp, adal qýanǵanyn kórseńiz. Ońaı nárseni qıyndatpaıtyn ádetim boldy. Ol ákeldi, men jarıaladym.

Maǵan degen qurmeti aıryqsha edi.

Áli esimde, býymyz burqyrap Almaty kóshelerinde sý qardy jaldap, keń basyp, omyraýymyz ashyq, óńirimiz alqam-salqam, án shyrqap kele jatatynbyz. Qaraǵandyda júrgendeı... omby qarda qulap, boranǵa qarsy adymdap kóterilgendeı.

Meniń áńgimelerime degen yqylasy erekshe-tuǵyn. Bolashaqty kórip turǵandaı senetin edik. Qaıdan bileıik, ajal degen adamdy aınalsoqtap, kóleńkesindeı bir sát ajyramaı, qaıda barsa da, qosa erip júredi eken. 

Qashanda tý syrtynda daıyn turady.

Júregi názik adam bolatyn. Jan qalqa, jany ǵashyq boıjetken qyzdy ánmen aptap, jyrmen kúptep tastaıtyn.

Qoly jomart, kóńili – adal.

Sońǵy ret bir toıda kezdestik. Qar erigen, alasapyran jazǵyturym ýaqyt. Tileýbek ekeýi ortaǵa shyǵyp, “Qarakesekti” aıtaıyq" dep qoımady. Qolqalap bolmaǵan soń, úsheýimiz qosylyp Mádıdiń ánin shyrqadyq.

Án jaqsy oryndaldy. Úziliste, qaıǵy-muń joq, jaımashýaq áńgimelesip turdyq. Sóz arasynda Qytaıǵa baryp, pyshaqqa jatatynyn aıtyp qaldy. Sózine mán bermedik. Sóıtsek, ózi de tolqyp júr eken...

Keıin, pyshaqtan soń, oıanbaı qalǵanyn estidik.

Ózi qazaqty oıatqanymen, ózi oıana almaı ketkeni janymyzǵa 
batty. Ol men úshin – áýelegen án, qalyqtap shyrqalyp turǵandaı.

Ermurat dosym, saǵan kók týdyń jelbiregeni qajet edi, saǵan "keregi jan emes" bolatyn.

Eliń máńgide – sen de máńgisiń! Kók tý, Qudaıǵa shúkir, jelbirep tur. Qazaq eli, Uly Dala – qos qanat qyran keleshekke qapysyz ushyp bara jatyr. Sen baǵyń janyp, elge oraldyń. Sen elge qyzmet etip baqyt keshtiń.

“Qarakesekti” aıtyp keldiń, “Qarakesekti” aıtyp kettiń.

Qazaq úshin.

Bári de qazaq úshin!

Dıdar Amantaı

Facebook paraqshasynan