Ómirde ártúrli jaǵdaılar oryn alyp jatatyny aqıqat. Bireý aldaıdy, qaltańdy qarmaıdy. Tipti senimińe kirip, taqyrǵa otyrǵyzyp ketýi múmkin. Biraq qalaı saqtanǵan durys? Qamshy.kz aqparat agenttigi osyǵan baılanysty ózińizdi alaıaqtyqtan qalaı qorǵaý kerektigin jáne alaıaqtardyń  tabysqa jetýine qalaı jol bermeýdi anyqtaýǵa bolatyn birneshe keńesterdi oqyrman nazaryna usynady.

Tipti eń muqıat ári qyraǵy adam da alaıaqtyń qarmaǵyna túsip qalýy múmkin. Alaıaqtar úshin ańqaý adamdar ońaı olja ekeni ras. Aldaýdyń túrli qıturqylyq amaldary kóp. Tek  olardyń áreketin logıkalyq turǵydan aldyn ala oılasańyz ǵana aldanbaýyńyz bek múmkin. Sonymen...

Eger sizge belgisiz adam usynyspen kelse...

1-qadam. Ózińizdiń esimińiz ben meken-jaıyńyzdy qalaı bilgenin surańyz. Eger ol adam naqty jaýap bere almasa, ol siz týraly aqparatty, sidiń nomerińizdi ınternetten tapqan bolýy múmkin.

2-qadam. Siz onyń jeke kýáligin, atalǵan kompanıaǵa qatystylyǵyn jáne ol adamnyń laýazymdyq qyzmetin surańyz. Olardy múmkindiginshe muqıat tekserińiz. Kóptegen alaıaqtardyń eshqandaı qujaty bolmaıdy. Eger ol sizge qajetti qujattardy berse, ony muqıat oqyp shyǵyńyz, sebebi ol jalǵan bolýy da múmkin.

3-qadam. Ol adam kelgen kompanıaǵa qońyraý shalyńyz jáne olardyń sizge qyzmetkerin jibergenin tekserińiz. Árbir resmı kompanıanyń, uıymnyń baılanys nómiri bolady. Eger ol adam sizge jeke telefon nómirin usynǵan bolsa nemese múldem nómirin berýden bas tartsa, onda onyń alaıaq ekeni aıdan anyq.

4-qadam. Alaıaq múmkindigin jiberip almaý úshin sizdi dereý birdeńe jasaýǵa sendirýge tyrysady. Birinshi qaraǵanda keremet bolyp kórinetin múmkindikterden saq bolyńyz, onyń jalǵan bolyp shyǵýy da ábden múmkin.

5-qadam. Kompanıa týraly jáne onyń qyzmetteri týraly ǵalamtordaǵy pikirlerdi mindetti túrde qarańyz. Onda alaıaqtar týraly jańalyqtar óte tez taraldy. Siz árqashan óz pikirlerimen bólisetin arnaıy saıttardan qajetti aqparatty taba alasyz. Alaıaqtar basqa kompanıalardan erekshelenip turady.

6-qadam. Taýarlar men qyzmetterdiń aqysyn qalaı tóleıtinińizdi bilińiz. Alaıaqtar qajetti aqshany sol jerde qolma-qol nemese onlaın túrinde aýdartyp alýǵa tyrysady.  Bul degenimiz, tólem jasalǵannan keıin aqsha bergenińizdi dáleldeýge nemese alaıaqtyń kim ekenin bilýge birden-bir múmkindik bolmaıdy.

Eger siz alaıaqqa aldanyp, onymen mámile jasasańyz, ol sizden bul týraly eshkimge aıtpaýyńyzdy suraýy múmkin. Mámileden keıin alaıaq sizden múmkindiginshe kóp aqsha alýǵa tyrysady. Osy sátte siz sengen adamyńyzdan kúdiktene bastaısyz, alaıda úmitińizdi úzbeýińiz múmkin. Sebebi, siz aldanǵanyńyzdy moıyndaǵyńyz kelmeıdi. Keıin tózimdiligińizdiń amaly taýsylǵanda, alaıaqtyń josparyn ashqyńyz kelse, ol is-tússiz joǵalyp ketedi. Barlyq nómirleri jáne onymen sóılesýdiń basqa joldary kenetten qol jetimsiz bolyp qalady. Sondyqtan alaıaqtyń quryǵyna túspeý úshin beıtanys adamdarǵa senbeńiz, muqıat bolyńyz.

 Baılanyssyz alaıaqtyq

Kontaktsyz alaıaqtyq ǵalamtorda SMS arqyly jáne sol sıaqty ádistermen júredi, ıaǵnı, alaıaqtyń adammen jeke baılanysqa shyǵýyn talap etpeıdi. Bul eń qaýipti ádisterdiń biri jáne búginde ol eń kóp taralǵan ádistiń biri, óıtkeni alaıaq adam ózine qaýip tóndirmeıdi jáne is júzinde eshqandaı kúsh jumsamastan áleýmettik jelide birden kóp adamdy aldaı alady.

Baılanyssyz alaıaqtyq qandaı bolýy múmkin?

Múmkin bolatyn jaǵdaılar jáne olardyń sheshimderi

1-jaǵdaı. Sizge úlken júldege ıe bolǵandyǵyńyz týraly habarlama keledi. Utysyńyzdy alý úshin az kólemdegi aqsha jiberý nemese salyq tóleýińizdi suraıdy. Mundaı sátte ózińiz resmı lotereıalarǵa qatyspaǵan bolsańyz, bul habardy elemeńiz jáne ony birden joıyńyz.

2-jaǵdaı. Sizge bank kartańyzdyń blokqa túskeni týraly mátindik habarlama keledi. Onyń qulpyn ashý úshin sizge qaýipsizdik kodyńyzdy jiberý suralady.

Tipti naqty bank qyzmetkeri de sizden qaýipsizdik kodyn suraýǵa quqyly emes. Bul habardy elemeńiz. Sondaı-aq, kartańyzdyń jaǵdaıyn tekserý úshin óz kartańyzdy shyǵarǵan bankke habarlasýyńyzǵa bolady.

3-jaǵdaı. Siz sýretke, mýzykaǵa, beınege, mobıldi qosymshaǵa, baǵdarlamaǵa, qujatqa jáne t.b. silteme bar habardy aldyńyz.

Bul siltemege kirmeńiz. Osylaısha, alaıaqtarǵa telefondy, planshetti nemese kompúterdi buzýǵa, jeke derekterdi alýǵa jáne sizden aqsha urlaý úshin paıdalanýǵa kómektesetin vırýstan saqtana alasyz. Ondaı ssylkalar aqyly vırýstar avtomatty túrde jazylýy múmkin. Mundaı shabýyldan qorǵaý úshin telefonǵa, planshetke nemese kompúterińizge antıvırýs ornatyp, ony únemi jańartyp otyrýyńyz kerek.

4-jaǵdaı. Siz ǵalamtor arqyly zat satqan bolsańyz, satyp alýshy sizge qońyraý shalyp, tikeleı bank kartańyzǵa aqsha aýdarý úshin kartanyńyzdyń nómirin, qaýipsizdik kodyn jáne basqa málimetterdi súraýy múmkin.

Satyp alýshyǵa aqsha aýdarýy úshin kartochkańyzdyń nómirin aıtýǵa bolady. Al aqshany aýdarýǵa kartanyń qaýipsizdik kody, jaramdylyq merzimi jáne basqa da derekter qajet emes, alaıda alaıaqtar sizdiń kartańyzdan aqshany urlaý úshin sony bilýge tyrysýy ábden múmkin.

Bul keńester sizdi alaıaqtardan 100 paıyz qutqarmaıdy, biraq sizge qorǵanys pen qaýipsizdikke qol jetkizýge múmkindik beredi. Alaıda birinshi kezekte bári sizge jáne sizdiń is-áreketińizge baılanysty ekendigin esten shyǵarmaý kerek.