- Men buǵan qarsymyn! Meniń de pikirim talqylanýy kerek! Meniń de aıtarym bar! Meniń de sózimniń tyńdalýyn talap etemin! Men bul jerde qalǵym kelmeıdi!

- Týf, «men-men» dep qoımadyń ǵoı! Tynysh otyra berseńshi? Nemenege daýryǵasyń? Báribir osylaı bolady ǵoı. Jáne osylaı durys. Sebebi, qojaıynymyz durysyn biledi. Boldy. – dep, qalam jańadan kelgen qara qaryndashty tynyshtandyratyn sózder aıtty. Tynyshtandyrmasa da, ózi sondaı sózder aıttym dep oılady.

- Ol azdaı, ata jaýlarym – ushtaǵyshpen, óshirgishpen birge bir qapta ómir súrý degen - naǵyz baryp turǵan bassyzdyq! Ádiletsizdik! Men ádildikti talap etemin! Maǵan jeke qap kerek nemese jaýlarymdy bul jerden alastatsyn! – dep, janushyra aıqaıǵa basty qara qaryndash.

- Biz saǵan jaý bolyp ne isteppiz? Únemi qojaıynnyń qalaýyn ǵana jasaımyz. Áıtpese, senimen de, basqamen de jaýlasyp nemiz bar? Kelgeniń keshe ǵana. Bizdi tanıtyndaı áńgime aıtasyń. Qyzyqsyń óziń. – dep, renjigen óshirgish teris aınalyp tura qaldy.

- Jaýym bolmaǵanda she! Bireýiń ózi qysqa ǵumyrymdy odan ármen qysqartyp, al ekinshiń salǵan izimdi óshirip áýre bolasyńdar da jatasyńdar! Olaı ekenin dostarym aıtqan áńgimelerden bilemin! Bul tek qas jaýdyń isteıtin isi emes pe? Solaı ǵoı, aıtshy, qalam? – dep, ózine jaqtasady degen úmitpen qara qaryndash qalamǵa qarady.

- Mynalar qoıa ma, joq pa? Qaryndashtar, aıtyńdarshy, anaǵan qoısyn dep. Qojaıyn bizdiń ár jerde shashylyp jatatyndyǵymyzdy baıqap, arnaıy qap satyp alyp, bárimizdi bir jerge jınaǵany – tabylǵan aqyl bolǵan! Alaıda, ıemizdiń qateligi – qappen birge myna bir «jańashyldy» satyp alǵany boldy-aý, shamasy. – dep, qalam bir kúrsinip aldy.

- Sony aıtamyn. Osylaı durys boldy ǵoı! Endi bárimiz bir jerdemiz! Birgemiz! Buryn ár jerde shashylyp, qalaı bolsa solaı jatatynbyz. Tipti keıbirimiz qoldy boldyq. Qara qaryndash, qanshama tústi dostarymyzdan aıyrylǵanymyzdy sen bilmeısiń! Sen kelgenshe biz tipti de kóp edik. Endi sanaýly ǵana qaldyq. Úlken sómkeniń ishinde qalaı bolsa solaı júrgendikten, qanshamasy synyp qaldy. - dep, qyzyl qaryndash jylaýǵa sál qaldy. – Al, qazir qarashy, bárimizdi jınastyryp, bóten qoldan, kózden tasa jerge jasyryp qoıdy. Jańa qabymyz óte yńǵaıly ári keń. Álde saǵan tarlyq etip jatyr ma? – dep, qara qaryndashqa suraýly júzben, tańyrqaı kóz tastady qyzyl qaryndash.

- Joq! Esh tarlyq etpeıdi! Iá, bárimizdiń birge turǵanymyz jaqsy ǵoı! Jańa dostar, jańa tanystar! Degenmen, qojaıynǵa senderden kóri men kóbirek kerekpin ǵoı! Moıyndasańdarshy? Ne nárse jazsa da aldymen meni paıdalanady. Eger jazǵany ne syzǵany durys bolsa ǵana, sodan keıin baryp, senderge júginedi. Senderge qaraǵanda, men oǵan kóbirek kerekpin. Osy jaǵynan alyp qarasaq, meniń dárejem áldeqaıda joǵary. Sol sebepti, turaǵym da sál erekshe ne dara bolý kerek dep oılap turmyn. Bar bolǵany sol. – dep, qara qaryndash maqtanǵa salyna bastady.

- Já, ornyńdy bil, qara qaryndash. Qojaıynǵa bárimiz de kerekpiz, bárimiz de erekpiz! Kóp kópirme. «Ólerin bilse, molaǵa qashar», «Bólingendi bóri jeıdi» degendeı... – dep, qalam qara qaryndashty sabasyna túsirmekshi boldy.

- Joq! Men báribir meni senderden, senderdeı asa mańyzy joqtardan erek, bólek ustaǵanyn, jeke qap arnaǵanyn qalaımyn! – dep, óz degenin qoımaı qoıdy qara qaryndash.

- Oý, inishek, biz bul qap turmaq, qaptan úlken sómkeniń ishinde ary-beri tóńkerilip, ár kitap, dápterdiń arasyna qysylyp qalyp, qanshama kún aýa jutpaı, kún kórmeı, birese kámpıt, birese ermeksaz, ne jelim jabysyp qalyp, sanaýly jyldar ǵana ómir súrsek te, jańa ǵana kelgen sen sıaqty shaǵymdanyp kórgen emespiz. Sondyqtan, tynysh qana óz ornyńdy bil! Barǵa shúkir de. – dep, kóp paıdalanylmaıtyn aq qaryndash óz pikirin bildirýdi jón kórdi.

- Joq! Sender meni túk túsingen joqsyńdar! Men bul jerge kelgenge deıin qandaı ádemi jerde tursam, dál sondaı oryndy qalap turmyn. Bar bolǵany sol! – dep, óz degenin qoımaı qoıdy qara qaryndash.

Ony jeńe almasyn bilgen qalam, óshirgish, ushtaǵysh, túrli-tústi qaryndashtar únsiz qalýdy jón sanady. Sóıtti de, árqaısysy túrli‑-tústi oıǵa shomyp ketti.

Kenet qojaıynnyń saýsaqtary qaptyń aýzyn ashyp, qara qaryndashty alýǵa yńǵaılandy.

-Alaqaı! Armandar oryndalady! Kórdińder me, meni qojaıyn jeke qapqa alyp ketip barady! Men úshin jeke qap aldy! Al, qosh bolyńdar! Men ózge dostaryńdaı qoldy bolyp, ne synyp qalmaımyn. Men myqtymyn! Men keremetpin! Men qymbatpyn! Men ózimniń jeke qabyma kettim! Alaqaı! – dep, qýana jar salǵan qara qaryndashtyń sózin birde bireýi eren sanamady.

Bir ǵana bolmaıtyn, mánsiz sýretti salyp, jáne onysyn unatpaı, qoqys jáshigine tastaǵan qojaıyny qara qaryndashty sómkeniń ishine tastaı saldy. Eshnárseni jete uqpaǵan qara qaryndash bastapqyda ózi úshin úlken qap aldy dep oılap qaldy. Kenet sómkemen birge arly-berli yrǵatylyp, qalaı bolsa solaı teńselip, kitaptarǵa urynyp, denesiniń ár jeri aýyra bastaǵan ol eshqandaı da jeke qap emes, bul dál sol túrli-tústi nesheme qaryndashtyń ajaly bolǵan sómkeniń naq ishi ekenin sezdi. Sezdi de, baǵana ǵana aıtqan shúkirsiz sózderine ókine bastady. Bári syıyp otyratyn qapty saǵyna bastady. Kenet qońyraý soǵylyp, sómke ıesi barlyq kitaptaryn sómkeniń ishinde tastaı salǵan kezde, bir aýyr kitap tóbeden tónip kelip, sómkeniń dál túbinde jatqan qara qaryndashty qaq belinen short syndyrdy! Jan daýsy shyqqan qara qaryndash ǵumyrynyń munsha qysqa bolaryn bilmedi. Baǵanaǵy shúkirsizdigine oraı alǵan osy bir «syıyn» sonsha kútken edi.

Úıine kelip, sómkesin rettep jatqan qojaıyny sómke túbinde synyp jatqan qara qaryndashty alyp, dáldep turyp, qoqys jáshigine súńgitip jiberdi. Sóıtip, maqtanshaq qara qaryndashtyń «sáni» de bitti, izi de qalmady.

Maqpal Sembaı