Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev  respýblıka halqyna arnaǵan Joldaýynda «Halyqtyń ómir súrý uzaqtyǵynyń ósýine jáne medısınalyq tehnologıalardyń damýyna baılanysty medısınalyq qyzmet kórsetýge degen suranys kólemi arta túsetin bolady. Qazirgi densaýlyq saqtaý isi qymbatqa túsetin stasıonarlyq emge emes, negizinen aýrýdyń aldyn alýǵa baǵyttalýǵa tıis. Salamatty ómir saltyn nasıhattaı otyryp, qoǵamdyq densaýlyqty basqarý isin kúsheıtý kerek. Jastardyń reprodýktıvti densaýlyǵyn qorǵaýǵa jáne nyǵaıtýǵa erekshe nazar aýdarý kerek. Tıimdiligi az jáne memleket úshin shyǵyny kóp dıspanserlik em qoldanýdan negizgi sozylmaly aýrýlarǵa alystan dıagnostıka jasap, sondaı-aq osy salany ambýlatorlyq emdeý arqyly basqarýǵa kóshý qajet» dep atap kórsetkeni belgili.

Aqıqatynda halyqtyń densaýlyǵy kún tártibinen túsken emes. Óıtkeni el ekonomıkasynyń damýynda adam balasynyń úlesi óte zor. Sondyqtan eń aldymen densaýlyqty nyǵaıtýǵa halyqtyń ózi múddeli bolsa, ekinshiden, oǵan arnaıy zańdar arqyly jáne qyzmet kórsetý, jaǵdaı jasaý arqyly memlekettiń de yqpaly bolady. Bul oraıda Qazaqstanda turǵyndardyń densaýlyǵyn saqtaý jáne qoldaýǵa qatysty kóptegen sharalar jasalynyp jatyr. Qazaqstan medısınasyn damytýǵa qatysty kezeń –kezeńmen júzege asyp jatqan baǵdarlamalar men jobalar bar. Solardyń biri – atalǵan salany jańa deńgeıge kóterýge baǵyttalǵan baǵyttalǵan úlken ári maqsatty jobalardyń biri – «Densaýlyq» baǵdarlamasy. Naqty aıtsaq, atalǵan joba Prezıdenttiń qol qoıýymen 2016 jyly bastalyp, bıyl 2019 jyly aıaqtalatynyn aıta keteıik.

Negizi buǵan deıingi Qazaqstan Respýblıkasynyń densaýlyq saqtaý salasyn damytýdyń 2011 - 2015 jyldarǵa arnalǵan «Salamatty Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasyn óz nátıjesin berdi. Óz mindetin aıaqtaǵan baǵdarlamadan keıin ekinshi joba qabyldandy. Bul jolǵysynyń aty  «Densaýlyq» baǵdarlamasy dep ataldy. «Al bul baǵdarlamanyń maqsaty ne?» degen saýalǵa jaýap berer bolsaq,  ol árıne aýrýdyń aldyn alý jáne halyqtyń densaýlyǵyn jaqsartýǵa arnalǵanyn túsiný qıyn emes. Úsh jylǵa arnalǵan baǵdarlamanyń sheńberinde negizgi mindetter belgilendi. Sonymen,  2016-2019 baǵdarlamasynyń mindetteri qandaı?

Sonymen,  2020 jylǵa qaraı:

-Qazaqstan  Respýblıkasynda turatyn  halyqtyń ómir súrý uzaqtyǵyn 73 jasqa deıin arttyrý;

 -analar ólim-jitimin – úsh ese:

-nárestelerdiń ólim-jitimin  – eki ese:

-Qazaqstan  halqynyń jalpy ólim-jitimin – 2009 jylǵy deńgeımen salystyrǵanda 30 paıyzǵa tómendetý:

-Týberkýlezden ólim-jitimge ushyraýdy 100 myń adamǵa shaqqanda  3,8 adamǵa deıin tómendetý kózdelip otyr.

Árıne, bul baǵytta Prezıdent tapsyrmasyna oraı qazirgi kezeńde, ásirese, sońǵy eki jylda nátıjeli jumystar júrgizilýde. Al olardyń baǵyty qandaı? Aıta keter bolsaq, baǵdarlama jeti  baǵytty qamtıdy. Olar qandaı baǵyttar?

1. Halyq densaýlyǵyn saqtaýdyń negizi retinde qoǵamdyq densaýlyq saqtaýdy damytý;
2. MSAK-ti jańǵyrtý jáne basymdyqpen damytýdyń negizinde barlyq densaýlyq saqtaý qyzmetterin pasıent muqtajdyqtary aınalasyna ıntegrasıalaý;
3. Medısınalyq qyzmetterdiń sapasyn qamtamasyz etý;

4.Ulttyq dári-dármekpen qamtamasyz etý saıasatyn iske asyrý;

5. Nıettestikti endirýdiń negizinde densaýlyq saqtaý júıesin jetildirý jáne onyń qarjylyq turaqtylyǵyn arttyrý;
6. Densaýlyq saqtaý salasyndaǵy adamı resýrstardy basqarýdyń tıimdiligin arttyrý;
7. Memlekettik-jeke menshik áriptestik, ınovasıalar men qazirgi zamanǵy aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardyń negizinde densaýlyq saqtaý ınfraqurylymyn odan ári damytýdy qamtamasyz etý;

Rasynda da «Densaýlyq» baǵdarlamasy osydan eki jyl buryn bastalǵanymenen, oǵan qoǵamnyń suranysyna saı ózgertýler men tolyqtyrýlar enzizilip otyratyny belgili. Ótken jyldyń qazan aıynyń basynda bolǵan Úkimettiń otyrysynda  Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov «Densaýlyq» memlekettik baǵdarlamasyna birqatar tolyqtyrýlar engizilgenin atap aıtty. Mınıstrlik alǵashqy kórsetiletin medısınalyq kómektiń sapasyn arttyrý úshin atalǵan baǵdarlama sheńberinde birqatar sharalar qabyldady. Atap aıtar bolsaq,  kelesi jyldyń aıaǵyna deıin mınıstrlik jalpy tájirıbe dárigerlerine túsetin júktemeni azaıtyp, jańa aımaqtar quratynyn jarıa etti.

– 2019 jyldyń sońyna deıin jergilikti atqarýshy organdar bir dárigerge tústein júktemeni 1,700 adamǵa deıin azaıtý kerek. 2020 jylǵa qaraı  aýrýlardy basqarý baǵdarlamalarymen (arterıalyq gıpertenzıa, qant dıabeti, sozylmaly júrek fýnksıasynyń jetkiliksizdigi) úsh aýrýy bar, esepte turǵan pasıentterdi qamtý 11 paıyzdan 30 paıyzǵa deıin ulǵaıtylatyn bolady. Jergilikti atqarýshy organdar barlyq dárigerler men meıirgerlerge atalǵan baǵdarlama boıynsha 2020 jylǵa qaraı oqytý ótkizýi qajet, — dedi Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov Úkimet otyrysynda.

Jalpy dárigerlerdiń jumysyn azaıtýdyń bir kórinisi — ol elektrondy qyzmetke kóshý. Bul oraıda «Densaýlyq» baǵdarlamasynda atap kórsetilgendeı, emhanalardyń qyzmetin sıfrlandyrý jalǵasady. Bul óz kezeginde árbir medısına qyzmetkerine túsetin salmaqty, ıaǵnı júktemeni azaıtady. Bul dárigerdiń jumysy jeńildeıdi degen sóz emes. Olar eń bastysy, sonaý keńes úkimeti tusynan kele jatqan baǵzy zamanǵy   búrokratıalyq kedergi  qaǵazbastylyqtan arylady.

Al densaýlyq saqtaý salasyn damytýǵa nemese sıfrlandyrýǵa qatysty bul oraıda Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń baspasóz qyzmetinen biz birqatar málimetter aldyq. Atap kórseter bolsaq,  «Sıfrlyq Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda mınıstrlik  Densaýlyq saqtaý salasyn sıfrlandyrý keńsesin qurǵan. Osyǵan sáıkes, qazirgi ýaqytta memlekettik baǵdarlamany iske asyrý aıasynda 4 joba júzege asyrylyp jatqan kórinedi.

1) Mobıldi densaýlyq saqtaý elementterin engizý (mHealth), onyń ishinde «qashyqtyqtan keńes berý» qyzmeti;

2) Emdeý josparlaryn basqarý jáne dıagnoz qoıýda jasandy zerde qurý jáne ony engizý;

3) Medısınalyq aqparattyq júıelerdi engizý;

4) Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń aqparattyq júıeleriniń platformasy men ózara árekettestigin engizý.

Eskerte ketr bir jaıt, Qazaqstanda  densaýlyq saqtaý salasyn sıfrlandyrý prosesi 2018 jylǵy qańtardan bastap qolǵa alyndy. Bul salada qazir jumys nátıjeli túrde jalǵasyn tabýda.

Batyr Jasulan