Álqıssa, Astana qalasy Nur-Sultan dep ataldy. Kóptiń kúshi oblys ortalyqtarynan Abaı, Ábilqaıyr han, Tóle bı men Qanysh Sátbaev kóshesin ǵana qaıtaryp alýǵa jetti, úsh Táýelsizdik kóshesi «Nazarbaev» kóshesiniń qurmetine qurban bolyp ketti. Halyqpen eseptesýdi oılaǵan bılik bolǵan joq. Bul istiń elimizge abyroı ápermesi haq, biraq, oryssha aforızmdi sál ózgertip aıtatyn bolsaq «ý vlastımýshıh svoı prıchýdy». Olar eldiń muńyn túsine alar jaǵdaıda emes…

Jaraıdy, bolary boldy, boıaýy sińdi. Endi eń basty máseleni – aldaǵy prezıdent saılaýyn sóz eteıik. QR Konstıtýsıasynyń «Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti qyzmetinen merziminen buryn bosaǵan nemese ketirilgen, sondaı-aq qaıtys bolǵan jaǵdaıda Respýblıka Prezıdentiniń ókilettigi qalǵan merzimge Parlament Senatynyń Tóraǵasyna kóshedi» degen 48-babyna sáıkes Senat Tóraǵasy Qasym-Jomart Toqaev ózine QR Prezıdentiniń ókilettigin qabyldap aldy, óz ókilettigin tapsyrdy - Senat Tóraǵasy bolyp Darıǵa Nazarbaeva saılandy. «Qalǵan merzim» - 2020 jyldyń sáýirine deıin. Al, Konstıtýsıaǵa sáıkes «prezıdenttiń kezekti saılaýy jeltoqsannyń birinshi jeksenbisinde ótkiziledi». Endeshe, Prezıdent Q.Toqaevtyń aldynda eń aldymen saılaý qaı jeltoqsanda ótkizilýi tıis – óziniń ókilettik merzimin qysqartyp 2019 jyldyń qysynda ma, joq álde uzartyp 2020 jyldyń qysynda ma, osy máseleni sheshý mindeti tur. Qysqartsa, QR Saılaý týraly konstıtýsıalyq zańynyń 51-babyna sáıkes: «Prezıdenttiń kezekten tys saılaýy Respýblıka Prezıdentiniń sheshimimen taǵaıyndalady jáne taǵaıyndalǵan kúninen bastap eki aı ishinde ótkiziledi». Bundaı jaǵdaıda bıliktiń taǵy da halyqtyń pikirimen eseptespesten, ákimshilik resýrstardy tolyq jumyldyrýynyń arqasynda D.Nazarbaevanyń prezıdent bolyp saılanyp ketýi ábden múmkin. Bılik óz adamyn ótkizýge tyryspasa bılik bola ma? Saılaýǵa Darıǵanyń qatysýy bılikke onyń ókimet basyna kelýiniń legıtımdiligin (lat. zańdylyǵyn) qamtamasyz etý úshin qajet. Ekinshi jaǵynan, D.Nazarbaeva bul saılaýǵa qatyspaýy da, biraq, jańadan saılanǵan prezıdent biraz ýaqyttan soń «óz erkimen qyzmetinen ketýi», Darıǵanyń prezıdenttik ókilettikti qabyldap, qalǵan merzimi bitkenshe 4 jyldaı otyrýy, balalarǵa járdemaqyny, eń tómengi kúnkóris deńgeıin, jalaqyny kóbeıtý, ıpotekaǵa beriler úıdiń paıyzdyq mólsherlemesin tómendetý sekildi biraz arzan da «popýlárnyı» qadamdarǵa baryp, «kosmetıkalyq jóndeý» jasaýy jáne sony negizge alǵan memlekettik BAQ-darynyń Darıǵanyń halyq arasynda óte kelisti ımıjin qalyptastyrýǵa bar kúshin salýy, sóıtip, shúkirshil, tobashyl, qanaǵatshyl, ańǵaldyǵy ózimen birge óletin, áli kúnge «musylman aıtsa sengish» qazaqty ýádege uıytyp, kelesi prezıdent saılaýynda jeńiske jetýi de múmkin. Degenmen, Darıǵanyń osy saılaýǵa qatysý yqtımaldyǵy óte joǵary. Sebebi, «jýas degeni jýan shyqsa» qaıtpek?.. Taqtyń dámin tatqan adam Lenınniń seriktesteri mensinbegen Stalınniń qandy qol dıktatorǵa aınalyp 40 jyl, «shýt» degen laqap atqa ıe Hrýshevtiń 11 jyl, «sýjúrek» Brejnevtiń 18 jyl otyryp alǵanyndaı jyly oryndy bermeı qoıýy da múmkin ǵoı. Jalpy, bizde bári múmkin… Al, bizde múmkin emes nárse bar ma? Árıne! Ol – bıliktiń óz júıesin ózi túbegeıli reformalaı almaıtyny. Keńes ókimetiniń dál sodan qulaǵany belgili. Shyǵys Eýropa elderi ony jasaı aldy, lústrasıadan ótti. Bizde lústrasıa deseń kastrasıa sekildi kóredi. Q.Toqaev «men Elbasynyń strategıalyq baǵytyn jalǵastyratyn bolamyn» dedi. Al, ol baǵyttyń jetkizgen jeri bárimizge belgili…

Endeshe, bul saılaý – eń sheshýshi saılaý bolmaq. 5 myń jyldyq tarıhynda qazaq halqy búgingideı qylkópirdiń aldynda turǵan emes. Bunyń qasynda gúldenip turǵan 27 qalamyzdy túgel qıratqan Temirshi men onyń attasynyń qazaqty qynadaı qyrǵan úsh dúrkin soıqyn joryǵy da, jońǵarmen aradaǵy 150-jyldyq Otan soǵysy da, beıbit zamanda halqymyzdyń jartysynan kóbin jalmap ketken, qoldan jasalǵan asharshylyq ta balanyń oıynshyǵy. Óıtkeni, buryn qazaq tilden 2-ge, dinnen 72-ge bólinbegen, tili men dini bir bolǵan soń dili de, ıaǵnı, júregi, bolmysy bútin edi, buryn jaý ashyq, syrtta edi, al, búgin - ishte, jel sekildi - kózge kórinbeıdi, biraq, saldary soıqan, uıyq-batpaq sekildi – bir aıaǵyńdy sýyrsań ekinshisi odan beter batady, búgin qaýip-qater burynǵylardan júz ese qaýipti, myń ese qaterli. Sondyqtan, shyn máninde «elim!» deıtinimiz ras bolsa, qara basymyzdyń múddesinen Ulttyń múddesin joǵary qoıatynymyz ras bolsa, sol myń ólip myń tirilgen, endi myń birinshi ret ólse myń ekinshi ret tirile almaı qalatyn – qashanǵy Qudaı qazaqqa qarasa beredi! – qazaq úshin basymyzdy báıgege tigetin kún keldi. Babalarymyz 1730 jyly Táýke hannyń balasy Bolat han qaıtys bolyp, qazaqtyń uly hanyn saılarda 4 jyl ishinde qazaq jerin Túrkistannan Balqashqa deıin azat etken birikken qazaq qolynyń Bas qolbasshysy, eńbegi ólsheýsiz Ábilqaıyr handy qulatyp jiberdi, sonyń saldarynan taǵy 25 jyl jońǵardyń astynda jattyq; atalarymyz 1919 jyly Stalın Alash qaıratkerlerin – 9 adam, ishinde Ahań da bar – shaqyryp alyp, «biz, bólshevıkter, qazaq eliniń basshylyǵyna Tótenshe revkom tóraǵasy Á.Jangeldındi usynamyz, sizder kimdi usynasyzdar?» degende, «biz Jangeldınge de qarsymyz, ózimiz de eshkimdi usynbaımyz, bizge Ortalyqtan beıtarap adam jiberińiz» dedi, sonyń saldarynan asharshylyqqa urynyp, ultymyzdyń jartysynan kóbinen aıryldyq, 100 myń azamatymyz túrmege toǵytylyp, ıtjekkenge aıdaldy, 25 myń asylymyz atyldy. Al, osy joly taǵy qatelikke urynyp, qolymyzǵa berilip turǵan múmkindikten aırylsaq, ony bizge adam da, Alla da keshirmeıdi...

Halyqtyń pikirin áleýmettik jelidegi eki adamnyń oıymen túıindeýge bolady: «Sabıt Eltaı: Mykty bolsańdar kele jatqan saılaýda báriń birigip bir adamdaı daýys berińder laıyqty adamǵa... Sonda kórinedi erlikteriń...» «Estaı Jaılybaı: Aldymen laıyqtyny taýyp, qoldaý kerek. Basty tirlik sol qazir».

Osy jerde birden «bar ma ondaı laıyqty adam?» degen suraq týady. Bar! Kóp! Meniń ózim onshaqtysy atap bere alamyn. Sonyń ishinde úsheýin naqty usynǵym keledi. Olar:

Imanǵalı Tasmaǵanbetov, Ibadýlla Qalybekov, Jaýǵashty Nábıev. Imekeńniń kim ekenin el jaqsy biledi – atqarýshy bıliktiń prezıdenttikten basqa barlyq satysynan ótken, qarapaıym halyqtyń da, zıaly qaýymnyń da arasynda bıik bedelge ıe, Elbasy qaıda qıyndyq týsa soǵan jumsap, onyń barlyq tapsyrmasyn abyroımen atqaryp otyrǵan, bolmys, bilim, iskerlik, sheshendik – bári bir basynda toǵysqan «tórt aıaǵy teń jorǵa», otqa da, sýǵa da túsip, ábden shyńdalǵan dara tulǵa. Onyń qalaı «kúndiz otyrmaı, túnde uıyqtamaı» jumys isteıtinin atyraýlyqtardan, ultshyldyǵy qandaı ekenin astanalyqtardan surańyzdar. Men I.Tasmaǵanbetovti Den Sáopınge uqsatamyn. «Qaıdaǵy uqsastyq, Den Mao Szedýnǵa qarsy shyǵyp, eki ret bıikten qulaǵan adam» dersizder. Durys. Biraq, elshilik te «jer aýdarýdyń» sypaıy túri ekenin umytpańyzdar... Imekeń boıyn jasyratyn tulpar tárizdi, qolyna bılik tıgende qoltyǵy sógile shabary sózsiz. Dál kázir el aqyl surar alpystan endi asyp, kemeline kelip, kemerine tolyp turǵan der shaǵy.

Kemshiligi. Imekeńe taǵylar eki ǵana kiná bar, biri – «Shańyraq», ekinshisi – komsomoldyǵy, «prodýkt» ekendigi, Elbasyn burynǵy ótken 125 hannan joǵary baǵalaǵandyǵy. Bulaı dep tek kóre almaıtyndar men saıası saýatsyzdar (artyq ketsek keshirim suraımyz) ǵana aıta alady. Óıtkeni, «qaı jerdiń otyn ottasań, sol jerdiń sýyn ishesiń» nemeese «po-volchı jıt – po-volchı vyt». Tasmaǵanbetov bıliktiń erejesimen oınaýǵa májbúr saıasatker. Dál sonymen birge ultqa qolynan kelgenin aıamaıtynyn isimen kórsetip júrgen qaıratker de. Muhammed (s.á.s.) paıǵambar «Ustazyń – ata-anańnan artyq» degen. Imekeń «mańdaıyma

 prezıdenttik jazylǵan bolsa kezinde kórermin, jazylmasa jolymnan jańylmaıyn» degen ustanymynan, ustazyna degen adaldyqtan aınyǵan emes. (Al, ustazyn satqan adam bárin de satady!) Búgin sol «kez» keldi, Imeke! Keshe – erte edi, erteń – kesh bolady!..

Jaýǵashty Nábıev. Injener-elektrık. Keńes zamanynda alys aýyldan kelgen bala 17 jylda Almatyda jumysshydan óndiristik birlestik Bas dırektorynyń komersıa jónindegi orynbasary, Jergilikti ónerkásip mınıstrliginiń Kollegıa múshesi, Mınıstrler Keńesiniń bólim meńgerýshiligine deıin kóterilgen, 1984-89 jyldary N.Nazarbaevtyń qol astynda «Kórme jáne syrtqy eldermen baılanys» bólimin basqarǵan. Táýelsizdiktiń tańynda syrtqy saýda mınıstrliginiń rólin atqarǵan «Qazaqstan Komersıa» birlestiginiń bas dırektory, «Kazkommersbanktyń» jalǵyz quryltaıshysy bolǵan adam, KSRO-nyń S«Kazatompromǵa» osy atty qoıǵan, ony elimizdiń myqty kompanıasyna aınaldyrǵan, KSRO Syrtqy ekonomıkalyq baılanys mınıstrliginiń 1991 jyly eksporttaý quqyǵy bar qazaqstandyq alpaýyt kompanıalardyń mıllıondaǵan dollar qarjysyn «qatyryp» tastaýynyń aldyn-alyp, Londondaǵy bankke aýdarǵan, keıin sol mıllıondardy – jymqyryp qalyp, «qazaqtyń tuńǵysh olıgarhy» atanyp júrýdiń ornyna – kásiporyndarǵa qaıtaryp bergen memleketshil bıznesmen. Úlken ıntellektýal. Kitaphanasyndaǵy 8 myń kitaptyń konspektilep oqymaǵany az. Óner salasynyń bilgiri. Mesenat. Ol basqaratyn «Qazaqstan Komersıa» sonaý 1990-1996 jyldary ǵana 450 myń dollardan astam aqshany demeýshilikke aýdarǵan. Sońǵy jyldardyń ózinde «Turan. Qoǵam tarıhyna degen kózqaras» (qazaq jáne orys tilinde), «Assımmetrıchnaıa ekonomıka», Sheıh Ahmad Qudaıdad Tarazıdyń «Kórkem sóz óneri», «Mnogomernyı chelovek», Á.Bókeıhanovtyń 10-tomdyǵyn, t.b. kóptegen kitapty jaryqqa shyǵardy. Jeztańdaı ánshi. Sportshy. (J.Nábıev jaıly tolyǵyraq bilgisi kelgen adam meniń «Jaýǵashty Nábıev – istiń adamy» degen kitabymnan oqı alady).

Kemshiligi. Átteń, bir ǵana kemshiligi bar, ol - jasynyń 77-ge kelgendigi. Bunyń ózi de qaǵazdaǵy kemshilik, sebebi Jaqań naǵyz burynǵylardyń «áli bir qyzdy qartaıtady» deıtin, jaıdaq atqa sekirip miner qýaty boıynda turǵan, erteden keshke deıin kúrekpen jer aýdarǵanda mańdaıy ǵana jipsıtin jampoz. «Jetpisttegi jigitter» surpynan... Odan bólek kemshiligi - bilimi men biliginiń, sheteldik alpaýyt korporasıalar aldynda at-abyroı ápergen mol is- tájirıbesiniń 2005 jyldardan keıin birte-birte bılik pen «mladotúrterge» keregi bolmaı, óziniń kinási bolmasa da 90-jydary aty jer jarǵan jannyń búgingi urpaqqa beımálim tulǵaǵa aınalǵandyǵy...

Ibadýlla Qalybekov. Ózbekstanda, qazaqtyń Hrýshevtiń ekpinimen ózbekterge berilip ketken jerinde, Syrdarıa oblysynda týyp-ósken. On balanyń úlkeni. 29 jasynda Ózbekstan Aýyl sharýashylyǵy mınıstriniń orynbasary, mınıstr, 22 mınıstrliktiń basyn quraǵan ÝzGosagroprom bıliginen «Atahan» atanǵan Jýrabekov ketkende sol adamnyń ornyn basqan, vıse-premer-mınıstr bolyp istegen, I.Karımovtyń qatal mektebinen ótken adam. Ákesiniń «endi mansapty qoı, aýdandaǵy 22 myń qazaqtyń jetimi men jesirine deıin Qazaqstanǵa túgel alyp ót!» degen amanatyn 4 inisimen (bireýi – aýdan ákimi bolyp turǵan) birigip oryndap, bankten 10 jylǵa alǵan kredıtpen Shymkentte TMD-da teńdesi joq, ár úıinde jylyjaıy bar (sonyń arqasynda halyq kredıtten qutylyp, úı ózderiniki bolyp qaldy), sementten basqa qurylys zatynyń bárin, jylyjaı, modýldi úı jasap shyǵaratyn, t.b. zaýyttary, túrli tal- aǵash, kókónis pıtomnıkteri, erekshe gúlzary, jerasty joldary bar, 2275 ekiqabatty kotejden, 30 páterli 30 besqabatty úıden turatyn, bas jospary jasalǵan «Asar» qalashyǵyn salǵan adam. Fransıa 1968-69–jyldary 6 mln.fransýzdy Aljırden 2 jyl ishinde kóshirip ákelse, Ibekeńniń syrtttaǵy 5 mln.baýyrymyzdy 5 jyldan asyrmaı alyp kelerin, taǵy 200 «Asar» salyp bererin basyńyzdaǵy shashyńyzdaı kóre berińizder.

Kemshiligi. Átteń! Átteń! Bir emes, eki, úsh átteń... Kemshiligi – Qazaqstanda tanymal emestigi. Esesine, Ózbekstanda úlken qurmetke ıe. «Emen shoqpar elý beske» endi kelgen Ibekeńniń – basqa eńbegin aıtpaǵanda - qandastarymyzdy elge ákelýden bastap, talaı máselede bizben baqtalas baýyrlarmen ulttyq múddeni alǵa ustaı otyryp til tabysýda, túptiń túbinde tolyqqandy Ortalyq Azıalyq Odaq qurýda erekshe ról atqara alary haq. Endi osy azamattyń úsheýi de nemese bireýi ǵana báıgege tústi deıik. Olaı deıtinimiz, sońǵy eki azamat shyn máninde de ult janashyry retinde naqty ómirmen eseptesýge májbúr bolǵandyqtan («polıtıka – ıskýsstvo vozmojnogo» dep beker aıtylmaǵan ǵoı), olar «halyqtyń daýysyn bóle-jarǵanymyz durys bolmas» deýi múmkin ekenin de eskerýge tıispiz. Bizdiń oıymyzsha, jalpy, bılikke oponent retinde saılaýǵa túsetin basqa da úmitkerlerge ortaq saılaýaldy baǵdarlamasy mynadaı bolǵany jón. Ras, bul baǵdarlama radıkaldy (ymyrasyz) bolyp kórinýi múmkin, biraq, bizdiń júıeni túbegeıli ózgertpese eshqandaı nátıje shyqpaıtyndyqtan jáne kún sanap álemdik ekonomıkadan, ǵylymnan, t.b. artqa ketip bara jatqandyǵymyzdan osy baǵytty durys dep sanadyq. Árıne, zarymyz bar, zorymyz joq...

1.Aýyr, kánigi (resıdıvıs) qylmyskerlerden basqa jazaǵa tartylǵandardyń bárine, onyń ishinde syrttaı úkim shyǵarylǵan M.Áblázov, V.Hrapýnov, Á.Qajygeldın sekildi saıası qylmyskerlerge de rahymshylyq, keshirim jasaý. 2020 jyl – qazaqtyń tatýlyq, yntymaq, birigý jyly bolýy tıis. Olar elge oralyp, otanyna is júzinde adal qyzmet etýge múmkin alǵany jón.

2.Parlamentti taratyp, ony 100 adamnan turatyn, tikeleı birmandattyq aımaqtan (okrýgten) saılanatyn, bir palataly etip qaıta qurý. Ólkelik (oblystyq) jáne aýdandyq, qalalyq máslıhattarmen qatar keńestik jaqsy úlgimen árbir 1000 nemese 2000 adamnan bir depýtat saılanatyn jergilikti – aýyldyq, kenttik jáne qala ishindegi aýdandyq máslıhattardy da qurý jáne sol aýmaqta ornalasqan barlyq kásiporyn, mekeme basshylary jylyna 4 ret olardyń aldynda esep berip turatyn etý kerek. Bul – basshylardyń halyqtan alystap ketpeýin, sybaılas jemqorlyqqa salynbaýyn qamtamasyz etedi, qaı menshik ıesi bolsyn, eń aldymen elge qyzmet etetindigin eske túsirip otyrady, jaýapkershiligin kúsheıtedi.

3.Konstıtýsıaǵa Prezıdent pen vıse-prezıdent 5 jylǵa tikeleı jasyryn daýyspen saılanatyn, mınıstrler kabıneti, «Samuryq-Qazyna» sekildi ekinshi úkimet bolmaıtyn, 20 mınıstr tikeleı prezıdentke baǵynatyn, 17 ólke (oblys) men 3 megapolıs ákimderi óz baǵdarlamalaryn aldymen aýdandyq, sosyn ólkelik jáne megapolıstik máslıhattarda qorǵaǵan soń, úzdik shyqqany ekeýi prezıdent qaraýyna usynylyp baryp taǵaıyndalatyn ózgeris engizý;

4.Bılik pen bıznestegilerdiń shet elderde jasyrǵan qarjylaryn tez arada óz erikterimen qaıtarýy; ol úshin olardyń árqaısysy dúnıe-baılyǵynyń taza ekenin dáleldeýge mindetti. Jasyrǵysy keletinder bolsa, olarǵa bir ǵana: «Sen osy jazǵanyńnyń shyndyq, tabysyńnyń bári taza jolmen kelgenin rastap, Alla-Taǵalaǵa janyńdy beresiń be?» suraq qoıylýǵa tıis. «Janymdy beremin» degen adamdy tynysh qaldyrý arqyly ýaqytty únemdeý (Alla jazasyn berýdi umytpaıdy...); Óz erikterimen qaıtarǵandardyń jarty qarajaty qazynaǵa qaıtarymsyzz quıylýy, shırek bóligin memleket olardan 25 jylǵa paıyzsyz qaryzǵa alýy, shırek bóligin olardyń ózderinde qaldyrý kerek. Jasyrǵandardiki tabylǵan kezde olardyń barlyq úı-jaıy, dúnıe-múlki tárkilenýi tıis.

5.Amerıkany «Uly depressıadan» josparly ekonomıkanyń arqasynda aman alyp shyqqan F.Rýzvelttiń úlgisimen Gosplandy10 jylǵa qaıta ákelý, aldaǵy bir jylda: memlekettik jáne jekemenshiktiń bıznes-qurylymdar tize qosyp, álemdik ekonomıkanyń damý baǵytyn eskerip, otandyq ekonomıkany eń ozyq tehnıkalyq jáne tehnologıalyq turǵydan soǵan sáıkestindire tolyq qaıta qurýdy maqsat tutqan «QR memlekettik birjyldyq jáne besjyldyq ekonomıkalyq damý josparyn» qurý; jumyssyzdar men «ózin-ózi jumyspen qamtyǵandardyń» naqty tizimin jasapp, olardyń bárin óndiristik suranys pen ózderiniń tilegine qaraı qaıta daıarlaý, o.i. birinshi kezekte tehnıkalyq mamandyqtarǵa úıretetin kýrstarda oqytyp shyǵarý;

6. Jer jáne jer qoınaýynyń baılyǵy qazaq halqynyń Qudaı bergen nesibesi bolǵandyqtan memleketttiń menshigi ekendigi, qazba baılyq ony ıelenip alǵan barlyq otandyq jáne sheteldik kompanıalardan memleket menshigine qaıtarylatyndyǵy, jer eshkimge satylmaıtyny, jeke menshikke tek qana 49 nemese 99 jylǵa jalǵa beriletini, Qazaqstandaǵy memlekettik til – qazaq tili ekendigi, dinimiz ıslam dini aıasynda hanafıa mazhaby ekendigi, ózin demokratıa otany sanaıtyn Ulybrıtanıanyń úlgisimen memleket prezıdenti sonymen birge eldegi ıslam dininiń jetekshisi ekendigi, prezıdent bolyp bir ǵana talapqa saı keletin (sol jetedi) jasy otyzdan asqan ulty qazaq azamatynyń (qaı elde turatyny mańyzdy emes, al, qazaq tilin meńgergen dep jazý estigen jurttan uıat) saılana alatyndyǵy naqty kórsetilgen, t.b. da búgingi ómir talaby men bolashaqtyń qamyn oılaǵannan týyndaǵan óte ómirsheń ózgerister engizilgen jańa Konstıtýsıa men Jer týraly jańa Kodeksti jalpyulttyq Referendýmda qabyldaý;
7. Qazaqstanǵa kóship kelgisi keletin barlyq qandasymyzǵa – shamamen 5 mln. – shekarada tólqujat tapsyrylatyny, negizinen shyǵystan batysqa deıin shekaralyq ólkelerge qonystandyrý, ár otbasyǵa baspana berilýi, 10 qoı, 2 sıyr nemese sonyń qunyndaı qarjy, qolyna jany qalaǵan jumys beriletini, bıznes bastaımyn degenderge arnaıy esepshot ashylatyny, osy istiń 2020-2025 jyldardaǵy besjyldyqta aıaqtalýy; sonymen qatar japon úkimetimen birlese otyryp japon elinen 5 mln.mamandy uzaq merzimge ákelip (olar buǵan qarsy emes), oralman qazaqtarmen teńjara aralastyryp ornalastyrý, jańa tehnıkaly, ozyq tehnologıaly ónerkásip jáne aýylsharýashylyq ónimderin tereń óńdeıtin óndiris oshaqtaryn, o.i. birinshi kezekte qazaqıalyq «sılıkon jazyǵyn» quraıtyn birneshe úndistandyq Bangolor tektes qalalar salý, «bir aýyl – bir ónim» saıasatyn ustaný, sonyń arqasynda 10-15 jyldyń ishinde elimizdiń postındýstrıaldyq damyǵan elder qataryna qosylýyn qamtamasyz etý;
8. Aldaǵy bes jylda: medısınalyq járdem men orta, arnaıy orta jáne joǵary bilim alý tolyq tegin bolýyn, mektep muǵalimderiniń teń jartysy er adamdar bolýyn; ustazdyq jáne dárigerlik mamandyq eń mártebeli de joǵary jalaqyly bolýyn qamtamasyz etý; bilim barlyq deńgeıde – mektepten ýnıversıtetke deıin – tek qana qazaq tilinde berilýin, mektepte shet tilin tek 5 synyptan bastap oqytýdy, álemniń eshbir elinde joq «úshtildilik» baǵdarlamasy men latyn qarpine kóshýden bas tartý, onyń ornyna 2025 jyldan bastap ózimizdiń tól rýnıkalyq (oıma) jazýǵa kóshýdi (naǵyz rýhanı jańǵyrý degen - osy!), memleket aýmaǵynda tek qana qazaq tili qoldanylýyn qamtamasyz etý;

9.Qazaq halqynyń jappaı tehnıkalyq saýatty bolýyna betburys jasaý; ónertapqyshtar, ınjenerler men ǵalymdar ustazdar men dárigerlerden keıingi úshinshi mártebeni ıemdenýine, ásirese, tehnıkalyq jańalyqqa kóptep qol jetkizýdiń arqasynda «pasıvtik tabystyń» eselep artýyna, keń taraýyna qol jetkizý; japon halqynyń úlgisimen Elbasy N.Nazarbaevtyń «ınovasıa ulttyq uranǵa aınalýy tıis» degen sóziniń tolyq iske aınalýyn qamtamasyz etý;

10. Ana densaýlyǵy men bala qamy aldyńǵy oryn qoıylýyn, ár bala úshin eshqandaı qosymsha shartsyz 18-ge kelgenshe aı saıyn 100 (3 bala bolsa 300, 6 bala bolsa 600) dollar kóleminde járdemaqy tólep otyrý; mektep jáne arnaıy orta, joǵary bilim baǵdarlamasyn, oqýlyqtar mazmunyn ulttyq múdde turǵysynan túgel qaıta jasap shyǵý; búkil óner men mádenıet, ádebıet qazaq halqynyń jas urpaǵy asqaq rýhty, namysqoı, arly, birsózdi, densaýlyǵy myqty, sportshy, jany taza, bilimge berilgen, eńbekqor, talapty, qaıtpas qaısar, tabandy, izdenimpaz, jasampaz, jańalyqqa qushtar, besaspap-ónerpaz, yntymaqshyl, kópshil, baýyrmal, tárbıeli, kórgendi, «boıynda – qýat, kózinde – oı» (Abaı) bar, ultynyń múddesin bárinen joǵary qoıatyn patrıot ul men qyz bolyp shyǵýyn memleket, qoǵam jáne otbasy bolyp birlese qamtamasyz etý. Árıne, budan basqa da kóptegen baptar bar, onyń bárine jaza bermeıik dedik. Negizgileri qamtyldy sıaqty. Artyq-kem jerin tolyqtyrýǵa, kúsheıtýge qarsylyq joq.

Ómirzaq Aqjigit