2018 jyldyń qorytyndysy boıynsha, Qazaqstannyń  syrtqy qaryzy - 159 mlrd dollarǵa jetken. Bul jaıly Ulttyq bank habarlady. Al endi Senattyń komıtet otyrysynda Qytaıdan qaryz alý máselesin qaraldy. Qazaqstan Qytaı úkimetinen 116 mlrd teńge alsa 20 jylda onyń 154 mlrd teńge qylyp qaıtaryp bermek. Bul eldiń keleshegine qalaı áser etedi? Syrtqy qaryzdyń ólshemi qandaı? Bul týraly Qamshy.kz aqparat agenttigi Eýrazıa birinshi arnasynyń deregin negizge ala otyryp habarlaıdy.  

159 mıllıard dollar qaryz degen árıne az qarajat emes. Búgingi kýrspen ulttyq valútaǵa aınaldyrsań shamamen 60 trıllıon 580 mıllıard teńge. Endi sol boryshtyń kimder jáne qandaı kólemde alǵanyn kóreıik.

Resmı derek boıynsha, 159 mlrd dollardyń 63,6 paıyzy fırmaralyq qaryz. Al 25 paıyzy Ulttyq kompanıalar sıaqty iri oıynshylardyń bereshegi. Budan basqa 3,6 paıyz ekinshi deńgeıli bankterdiń alǵan qaryzy dep kórsetilgen. Al memleket pen Ulttyq banktyń qaryzy - 7,8 paıyzdy qurap otyr.

Mine, ózderińiz kórgendeı jalpy qaryzdyń 7,8 paıyzy ǵana memlekettiń bereshegi. Ekonomıs Lázzat Janmoldaeva "mundaı statısıkany kórgende baıbalam salyp, alańdaýdyń qajeti joq" -  degen pikirde. 

Lázzat Janmoldaeva, ekonomıs: "Fırmaaralyq, ıaǵnı bizdiń eldiń rezıdentteri bar rezıdent emesteri bar fırmaaralyq qaryzdar. Bul qaryzdardyń kópshiligi memlekettik kepildendirilmegen. Iaǵnı, bizdiń ekonomıkamyzǵa bul qaryzdardyń qaýpi joq." 

Ekonomıka ǵylymdarynyń doktory Meıram Qajykenmen áńgimelesip otyryp alańdaıtyn dúnıeniń baryna kóziń jetedi. Jańaǵy rezıdent, rezıdent emes azamattarǵa tıesili kompanıalar men fırmalardyń qaryzy jalpy bereshektiń biraz bóligin alyp otyr. Olar ol qomaqty somalardy ne úshin alǵanyn jáne qalaı qaıtaratynyn memleket bilip otyrǵany durys eken. Sol ózimiz úlgi alatyn Eýropa elderi men Amerıkada mundaı tájirıbe bar.     

Meıram Qajyken, ekonomıka ǵylymdarynyń doktory:  "Shetelden kim qansha alyp jatyr? Nege alyp jatyr? Tıimdi me álde tıimdi emes pe? Ony kim qaıtarady? Qalaı qaıtarady? Sondaı zańnama shyǵyp bekitildi. Bizde joq Qazaqstanda. Mine, osyny biz qolǵa alyp engizýimiz kerek. Makroprýdensıalnoe regýlırovanıe. Syrttan kelgen aqsha túbi ketedi syrtqa. Ústinen aqsha qosylyp ketedi. Mine osyny qadaǵalaýymyz kerek."  

Atalǵan zań jobasy táýelsizdik alǵan jyldardan beri nelikten qolǵa alynbaǵan degen suraq týyndaıdy. Meıram Qajyken sóz arasynda "bul sektorda múddeli adamdardyń aqshasy aınalyp jatýy múmkin. Sondyqtan jabýly qazan jabýly kúıinde tur degendi aıtyp qaldy. Qaryz degennen shyǵady, búgin Senattyń komıtet otyrysynda depýtattar qarjy mınıstrliginiń ókilderin ortaǵa alyp Qytaıdan   2 mıllıard 65 mıllıon ıýán nesıe alýdy talqylady. Ótken aıda Májilis qaryz alý jónindegi zań jobasyn qarastyryp maquldap, Senatqa joldaǵan edi. Endi mine Senattyń da qoldaıtyn túri bar. 

Qaırat Maýbaev  QR Qarjy mınıstrligi memlekettik kirister jónindegi komıtetiniń basqarma basshysy:  "2 paıyzdyq  prosentpen kredıt alý basqa baǵytqa ekonomıkaǵa qıynsyrý múmkin emes. Eń tıimdi prosent bolǵannan keıin osy.  Qytaı aldynda qansha qaryzymyz bar?  - Qytaı aldynda memlekettik qaryz joq."

Iá, Qytaıdan 116 mıllıard teńgeni 20 jylǵa alamyz. Ony kedendik ótkizý pýnkteriniń ınfraqurylymyn jasaqtap, shetelge shyǵarylatyn jáne elge ákelinetin taýar aınalymynyń kólemin arttyrý úshin suratyp jatqanymyzdy eske salaıyn. Ótkende Qarjy mınıstri Álıhan Smaıylov óz sózinde "bul qarajatty qaıtaramyz, alynǵan aqsha dittegen baǵytqa jumsalady" — dep sendirgen. Jaqsy, mınıstr sózinde turar, aldaı qoımas.

Usynǵan: Farıza Jomartqyzy