Alkogóldik táýeldilik – zamanaýı qoǵamdaǵy jahandyq máselelerdiń biri. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy júrgizgen zertteýge sáıkes,alkogóldi eń kóp tutynýshy elderdiń kóshin Moldova bastap tur. Ekinshi orynda Lıtva, úshinshi orynda Chehıa ornalasqan. Alǵashqy ondyqqa Germanıa, Nıgerıa, Irlandıa, Lúksembýrg, Latvıa, Bolgarıa, Rýmynıa kiredi. Al, bul tizimde Qazaqstan 76-orynda tur. Bangladesh, Kýveıt, Lıvıa elderi alkogóldi múldem tutynbaıtyn elder qatarynda.

Psıhıatr-narkolog Dıas Ońǵarbekovtyń aıtýynsha, ishimdikke táýeldilik fızıologıalyq (alkogól zat almasý bólshegine aınalady da, aǵza onsyz durys jumys jasaı almaıtyn bolady) jáne psıhologıalyq (sharshaýdy basý, máselelerden qashý maqsatymen ishimdik ishý) deńgeıde qalyptasady. Sáıkesinshe maskúnemdikti emdeý de dárilik zattar men psıhologıalyq kómekti qajet etedi.

Alkogóldiń densaýlyqqa zıany

Narkologtyń aıtýynsha, alkogól birinshi kezekte baýyrdy buzady (baýyrdyń negizgi fýnksıasy – asqazan men ishekke sińetin barlyq zattardy zalalsyzdandyrý). Alkogóldiń turaqty ýlandyratyn áseri saldarynan baýyr qabynyp, alkogóldi gepatıt týyndaıdy, sodan keıin baýyr jasýshalarynyń kóp bóligi ólip, baýyr sırrozy damıdy. Baýyr sırrozy – maskúnemdikke dýshar bolǵan naýqas óliminiń jıi kezdesetin sebepteriniń biri.

Alkogól asqynǵan, sonymen qatar sozylmaly pankreatıtti týdyryp, uıqy bezin zaqymdaıdy. Pankreatıti asqynǵan naýqastardy shuǵyl túrde aýrýhanaǵa jatqyzady, óıtkeni kóbinese naýqastyń ómirin saqtap qalý úshin shuǵyl túrde hırýrgıalyq kómek qajet bolady.

Alkogól júrekke de áser etedi. Júrek soǵýynyń yrǵaqsyzdyǵyna, kúretamyrly qysymnyń kóterilýine ákelip soǵady. Júrek bulshyqetiniń jasýshalarynda zat almasýdy buzady, bul rette jasýshalardyń bir bóligi ólip, mıokardıostrofıa damıdy (júrek salmaǵynyń azaıýy).

Alkogól ımýnıtetti (aǵzanyń ınfeksıalardan qorǵaný qabiletin) tómendetedi, sondyqtan ishimdik ishetin adamdardyń kóbinese ókpesi qabynady, juqpaly aýrýlarǵa shaldyǵady.

Alkogól perıferıalyq júıke júıesin buzady. Bul «maskúnemderdiń ózderine tán júrisinen» kórinedi. Mundaı jaǵdaıda adam aıaǵyn báseń ári senimsiz basady, teńselip júredi, qoldarynyń saýsaqtary dirildeıdi. Alkogól belsizdikke, uryq jasýshalarynyń zaqymdalýyna ákelip soǵady. Sonyń saldarynan balalar dene jáne aqyl-oı damýyndaǵy ártúrli aýytqýmen, ishki jáne syrtqy kemtarlyqpen týady.

– Eger áıel adam jıi jáne júıeli túrde alkogóldik sýsyndardy mólsherden tys qoldansa, onda uıqy beziniń zaqymdalýyna alyp keledi, – deıdi D.Ońǵarbekov.

Alkogolızmnen emdelý

Narkolog maskúnemdikti emdeý pasıent táýeldilikten arylǵysy kelgen jaǵdaıda ǵana tıimdi bolatynyn aıtady.

Alkogolızmdi emdeý keshendi túrde júrgiziledi jáne uzaq ýaqytty qajet etedi. Emdeýsharalaryna mynalar kiredi:

– alkogóldi toqtatý kezinde jaǵymsyz sımptomdardy joıýǵa jáne etanol ydyraý ónimderin aǵzadan shyǵarýǵa baǵyttalǵan dárilik terapıa;

– kásibı mamandardyń psıhologıalyq kómegi;

– táýeldilikten arylǵan nemese kúresýge tyrysatyn adamdarǵa qoldaý kórsetý – anonımdi maskúnemder toby;

– alkogóldi paıdalanýdan týyndaǵan barlyq asqynýlardy emdeý.

Etanolmen ózara árekettesetin dárilik zattardy aǵzaǵa (kóktamyr ishine nemese ishýge) engizý ádisi de bar. Bul jaǵdaıda naýqastyń haly nasharlap, júrekgi aınýy, qusýy, basy aýrýy múmkin. Mundaı jaǵymsyz sımptomdar naýqasqa alkogólge degen qushtarlyqty jeńýge kómektesedi, – deıdi maman.

Psıholog Sholpan Ákimova áıel adamdardyń boıyndaǵy maskúnemdik erlerden qaraǵanda tez damıtynyn aıtady.

– Alkogólge táýeldiliktiń qalyptasýy úshin 5 jyl ishinde alkogól tutynyp júrý jetkilikti. Alkogóldik táýeldilik minezdi de ózgertedi. Áıel adam ashýshań, dóreki jáne psıhıkaly mazasyzdyq kúıin keshedi. Sáıkesinshe, ol maskúnemdiktiń quryǵyna qalaı túskenin ózi de túsine almaı qalady. Odan da soraqysy – ol ózin emdeýden bas tartady. Degenmen erte kezeńderdegi maskúnemdikti emdeýge bolady, biraq bul – uzaq jáne aýyr úrdis. Áıelder maskúnemdigin emdeýdiń erlerdegi táýeldilikti emdeýden esh aıyrmasy joq desek te bolady. Tek munda erekshe kóńil bólý men emdeý úrdisinde shydamdylyq tanytý talap etiletinin aıta ketken jón. Óıtkeni áıel adamdar kóbine jaman ádetti aınalasynan jasyryp, mamanǵa júginýdi jón kórmeıdi, sáıkesinshe kómek kórsetý kesh bastalyp jatady, – deıdi psıholog.

Psıhologtyń aıtýynsha, kóp jaǵdaıda ishimdikke salynýdyń basty sebebi – durys tárbıeniń bolmaýy, qarjylyq qıyndyqtar, tulǵanyń sosıýmdaǵy tómen statýsy.

– Statısıkaǵa súıensek, qazirgi ýaqytta erlerdiń spırttik sýsyndarǵa qumartý kórsetkishi áıelderge qaraǵanda áldeqaıda joǵary. İshimdikke salynǵan áıelderdiń jas mólsheri – 35-50 jas aralyǵynda. Moraldyq turǵydan áıelder erlerge qaraǵanda áldeqaıda tózimdirek. Degenmen olarǵa bul táýeldilikti jeńý óte aýyrǵa túsedi, nátıjesinde áıel adamnyń ómiri alkogolge baılanyp qalady. Áıelder ártúrli qıyndyqtardy eńsere alýy múmkin, biraq aınalasynan túsinistik tappaǵan kezderde olar da, erler tárizdi, óz ómirin ashshy sýdyń kómegimen jeńildete túskisi keledi, – deıdi Sh. Ákimova.