Ótken jyldan beri qudaıy qonaǵymyz bolǵan devalvasıa qaıta kelip, kútpegen qonaqtaı bárimizdi bir shýlatty. Teńgeni ustap tura almaımyz dep premer-mınıstr Kárim Másimov dármensizdik tanytsa, ash qaldym dep kóshege shyqsań jazalanasyń dep prezıdentimiz turdy. «Á, bárekeldi, jaqsy boldy», - dep azyn-aýlaq aýyr ónerkásiptiń tizginin ustaǵandar turdy. Biz ben siz sıaqty qarapaıym qazaqtar erteńgi kúnimiz ne bolar dep ınternet pen aýyl-aýyldy shýyldattyq. «Tahýa» jandar sabyrǵa shaqyryp, tól teńgemiz qansha qunsyz bolsa da nesibemizdi bir Alla Taǵala beretinin eskertti.
Nesibemizdi berer Alla ekeni anyq. Allanyń ámirimen, ata-babamyzdyń kúshimen osynaý uly dalany menshikten jerden óndirip, kókten jaýdyryp nesibemizdi taýyp jep júrgen edik qoı. Al, myna jaqandaný zamanyna kelgende Allanyń berer nesibesin óz kúshimizge ǵana súıenip tabýdan qaldyq emes pe? Kıer kıim men isher as, paıdalanar tehnıkanyń bári shetten keletindikten Allanyń nesibesi osy tól teńgemizge alyp turǵan soń, teńgeniń qunsyzdanýyn Allanyń bergen nesibesinen aıyrǵany dep túsinbegende qaıtbekpiz?
Elbasyǵa rahmet aıtyp, teńgemizdiń qunynyń túsýi tıimdi boldy dep jatqandar eldegi azyn-aýlaq eksportqa jaraıtyn úlken óndiris oshaqtarynyń ıesi bolsa kerek. Múmkin olardyń ónimderi shynymen básekege saı bolsa, olar úshin tıimdi de bolatyn shyǵar, alaıda sol eksportqa shyǵarar ónimderimiz ben shıkizatymyz halyqty tyǵyryqtan alyp shyǵýǵa qaýqarly ma? Bizdiń eldiń ekonomıkasynda eksporttyń úlesi qanshalyqty? Devalvasıany tıimdi paıdalanýǵa qaýqary jete me? Mine osy sıaqty halyqtyń kókeıindegi sansyz suraqqa bılik jaǵynanda, eldegi ekonomıser jaǵynan da jaýap bolmady.
Ótken jyl bizdiń bıliktiń senimdi dosy Reseıde devalvasıa boldy. Reseı úshin devalvasıa syrttan aqsha alyp kelýdiń ońtaıly kózi boldy, ózge memleketti aıtpaǵanda bizdiń elden aǵylǵan teńgeniń ózinde esep joq. Bizdiń kedenshiler Reseıden kelgen kólikter men taýarlardy tizimdep ótkizýge murshalary kelmeı qalǵan edi. Al biz úshin ondaı múmkindik túsimizge de kirmeıdi. Kerisinshe bizdiń bar tutynarymyz qyr asyp keletindikten, teńgemiz syrtqa qaraı tasymaldanary anyq. Bizdiń 24 jylǵy damý kórsetkishimizdiń nátıjesi osyǵan ákelip otyr. Bul tek shıkizat bazasyna aınalyp, údemeli ındýstrıaldy damyp jatyrmyz dep ashylyp-jabylyp turatyn óndiris oryndaryna súıengen úkimetimizdiń arqasy. Memlekttiń orta, shaǵyn bıznes pen jeńil ónerkásipke «qoldaý» kórsetip jatqan saıasatynyń nátıjesi bolsa kerek.
Jeńil ónerkásip pen orta, shaǵyn bıznes otandyq tamyry bolmaǵandyqtan biz úshin devalvasıa úlken úreıge aınalyp otyr. Bul turǵyda aýylsharashylǵymyzdyń da úlesi az emes, bir Qazaqstandy emes búkil jarty álemniń toıdyrar ulan baıtaq jerimizden bir oblysymyzdy tolyq qamtıtyn azyq-túlik óndirip otyrǵan joqpyz. Sondyqtan bul daǵdarys isher asymyz ben kıer kıimimizge deıin qatysty bolǵandyqtan ár azamattyń basynan aınalyp ótpesi anyq. Sonda ne isteımiz, úsh kúnnen beri bas- basymyzǵa shýyldap jatyrmyz. Sebebin bárimiz qazýdamyz, saldarmen kim aınalysady? Bizge tyǵyryqtan shyǵar joldy kim kórsetedi? Buǵan kelgende báriniń aýyzy jabyq.
Úkimet endi dármensizdigi men qatýlyǵyn tanyta bermeı, halyqty ertegimen aldamaı, 2020 men 2050- diń qadamdaryn tanystyryp, halyqtyń basyn aýyrtpaı 2015- jyldyń halyqty daǵdarystan alyp shyǵar josparlaryn jasap, halyqqa tanystyrsyn. Negizgi úlken kúsh orta, shaǵyn bıznes pen jeńil ónerkásipke túsetindikten bul joldaǵy kásipkerlerge erekshe jeńildikter jasalýy tıis. Ásirese bizdiń tutynar ónimder shetel asyp keletindikten, kedendik salyq máselelerin qaıta qarap, jeńildikter engizý kerek. Eldegi ekonomıser halyqtyń qarjylyq saýatyn arttryp, daǵdarystan shyǵyý úshin aqparat quraldary arqyly jol kórsetsin. Ótken jyly Elbasy «Nurly jol» atty joldaýyn aldaǵy daǵdarystan alyp shyǵar jol dep edi. Sol joldy áli tappaı júrgen sıaqtymyz. Endi sol jol da basymyzdy qossyn.
Turdybek Qurmethan
