Germanıanyń DW basylymy Qytaı men Talıbannyń ortaq múddeleri týraly qysqasha saraptama jarıalady. Qamshy tilshisi nemis basylymyndaǵy maqalany aýdaryp, usynyp otyr.

Tálipter Aýǵanstandy baqylaýǵa alǵan soń Batys úkimetteri óz qyzmetkerleri men azamattaryn Aýǵanstannan áketýge tyrysyp jatyr. Al ondaǵy Reseı men Qytaı elshilikteri kerisinshe jumysyn jalǵastyrýda.

Talıban halyqaralyq áskerlerdiń shyǵarylýynan qalǵan bılik vakýmynyń ornyn toltyrdy. Qytaı sheneýnikteri aldyn ala saqtyq sharalaryn qabyldap Talıbanmen kelisim jasasty.

Bostandyq pen adam quqyqtaryn jek kóretin avtorıtarlyq elder Aýǵanstan máselesine basqasha kózqarasta. Al osy qundylyqtarǵa (bostandyq, adam quqy) mańyz beretin demokratıalyq elder qoldaǵan 20 jyldyq halyqaralyq mindettemeler aıaqsyz qaldy.  Bul Beıjiń, Máskeý jáne Kabýl avtokrattarynyń jeńisti kóńil-kúıin kórsetkendeı.

Qytaı Syrtqy ister mınıstri Van I shildede Talıban delegasıasymen kezdesip, bul topty "aımaqtyń mańyzdy oıynshysy" dep ataǵan. Beıjiń sheneýnikteri "Qytaıdyń Aýǵanstanda bolýy aımaqty jáne Qytaıdyń batysyndaǵy Shyńjań provınsıasyn tynyshtandyrady" dep úmittenedi. Shyńjańda qazir 1 mıllıonnan astam qazaq, uıǵyr sıaqty azshylyq etnıkalyq toptar túrmege jabylyp, "qaıta bilim berý" dep atalatyn konslagerlerge merzimin ótep jatyr.

Qytaı qaýipsizdigin qamtamasyz etý

Qytaı úkimeti Talıban baqylaýyndaǵy Aýǵanstanǵa qomaqty qarjy bóletinin jarıalaǵannan keıin, bul top Aýǵanstan aýmaǵynan Qytaıǵa soǵys jarıalamaýǵa ýáde berdi. Sonymen qatar, Shyńjańdaǵy musylmandardyń qamalǵanyna narazy bolǵan toptardy baqylaýǵa kelisti. Ázirge Beıjiń jaǵdaıdyń qalaı órbıtinin kútpek.

Aýǵanstan men Qytaıdyń ortaq shekarasy 76 shaqyrymǵa sozylady. Shekaraǵa jaqyn aımaqta Qytaıdyń "bir beldeý, bir jol" bastamasyna tıesili mańyzdy dálizi ornalasqan. Bul aýqymdy ınfraqurylymdyq joba Beıjińniń ekspansıasyn kúsheıtýge jáne yqpalyn arttyrýǵa baǵyttalǵan. Eger Aýǵanstandaǵy turaqsyzdyq bul dálizge qaýip tóndiretin bolsa, onda Qytaıdyń Pákistandaǵy múddelerine de zıany tıedi.

Qytaıdyń Aýǵanstanda da ekonomıkalyq múddeleri bar. Qytaılyq kompanıalar burǵylaý quqyǵyn alǵan munaı ken oryndarynan basqa, Aýǵanstanda smartfon, planshet jáne jaryqdıodty ekrandarǵa qajetti mańyzdy mıneraldardyń ken oryndary bar. Qazir keń kólemde talqylanyp júrgen kompúterlik chıpter taqyrybyna keletin bolsaq, qazirgi ýaqytta Qytaıda Taıvan men Ońtústik Koreıamen básekelese alatyn tehnologıalyq noý-haý joq, biraq mıneraldy qorlardyń 1 trıllıon dollarǵa deıin jetýi álemdik chıp óndirisiniń bolashaǵyna eleýli áser etýi múmkin. Nátıjesinde, AQSH pen Eýropadaǵy satyp alýshylarǵa qysym kúsheıedi.

Bul ádette bostandyq pen adam quqyǵyn qorǵaýmen maqtanatyn elder úshin namys sıaqty, sebebi jaǵdaı Vashıngton men Berlındegi saıasatkerlerdiń epıkalyq sátsizdigin kórsetedi. Olar qazir masqara bolyp aýǵan halqyn tastap ketýde.

Al osy kezde Beıjiń men Máskeý shampan atyp qýanyp jatyr. Keıbireýler Aýǵanstandaǵy jeńiliske shydam kerek deıdi. Alaıda bul jeńilis erkin jáne avtokratıalyq álem arasyndaǵy geosaıası balanysty ózgertedi. Bul jerde bir nárse anyq: endi Gındýkýshta (Aýǵanstanda - red) bostandyq emes, dıktatorlardyń múddeleri qorǵalady.