Balasyn «Sábı» qory uıymdastyrǵan «Dombyra-dastan» jas dombyrashylar baıqaýyna qatystyrǵan Marjan Turysbekqyzy óner dodasynyń «erejesi shıki, balalardy alalaıdy» deıdi.
Sózinshe, baıqaý erejesiniń birneshe olqy tusy bar, alǵashqysy – jas kategorıa boıynsha qatysýshylardy eki topqa bólgende alǵashqy toptaǵy balalardyń jasy bir-birenen tym alshaq.
Baıqaý sharttaryna saı, qatysýshylar kishi jáne jasóspirimder dep eki topqa bólingen. Kishi top 6 jastan 11 jasqa deıingi balalardan (01.07.2010 jyldan bastap 30.06.2016 jylǵa deıin týǵan balalar), jasóspirimder toby 12 jastan 15 jasqa deıingi balalardan (01.07.2006 jyldan 30.06.2010 jylǵa deıin týǵan balalar) turady.
«Nelikten bir toptaǵy balalardyń ózara jas alshaqtyǵyna baılanysty qosymsha top uıymdastyrý eskerilmedi, 6 jastaǵy balanyń deńgeıin, 11 jastaǵy bala múmkindigimen salystyrýǵa kelmeıdi ǵoı» dep ashynady ol.
Marjan Turysbekqyzy baıqaýdaǵy kelesi keleńsizdik ózi men ózi sıaqty kóptegen ata-ana úshin túsinbestik týdyrǵanyn aıtady.
2022 jylǵy 10-31 qańtar aralyǵynda onlaın ótken alǵashqy kezeńge 600-ge jýyq bala jumys jibergen, onyń ishinde 548 qatysýshynyń jumysy tirkelgen. Ekinshi aınalymǵa 213 bala, fınaldyq kezeńge 35 bala joldama alady. Ekinshi kezeń Almaty, Atyraý, Nur-Sultan jáne Shymkent qalalarynda oflaın-tyńdaý formatynda ótken. Marjan Turysbekqyzy túsinbestik pen narazylyq ata-analar 14-15 naýryz kúnderi Almatydaǵy "Qazaq konsert" zalyndaǵy tyńdalymǵa balasyn jetektep barǵanda bastaldy dep otyr.
– Ekinshi kezeńge barǵanda baıqaýǵa áýesqoı ónerpaz balalarmen qatar, mamandanǵan mýzyka mektepteriniń oqýshylary da qytysyp jatqanyn kórip «bul qalaı» dep tańǵaldyq. Arnaıy mýzyka dáristerin alyp, salalyq teorıasy men praktıkasyn uńǵyl-shuńǵylyna sheıin oqyp-toqyp úırenetin bala men aptasyna eki kún ǵana úıirme sabaǵyna baratyn balanyń mýzykalyq saýaty men deńgeıinde aspan men jerdeı aıyrma bar emes pe. Kásibı mýzyka mektepteriniń nota biletin shákirtteri men jeke qyzyǵýshylyǵynyń jetegimen mektep úıirmesinen ǵana kúı úırenýshi nota bilmeıtin talapker oqýshylardy bir "qazanǵa" salyp, ortaq talap, birdeı shartpen "qoıyrtpaq" konkýrs jasaý – ne, múlde biliksizdikten, nemese, qandaı da bir teris pıǵyldan habar beretin áreket ekeni daýsyz. Bul – árbirden soń, kúı ónerine talaptanyp júrgen balanyń saǵyn syndyryp, talabyna tas atýmen teń. Mamandandyrylǵan mýzyka mektebi shákirtiniń sarnatyp, aǵyzyp tartqan kúıin, aýyzdyǵymen alysyp turǵan keıpin kórgende, meniń balamnyń bet-júzinde de tańdanyspen birge úreı men senimsizdik oınap shyǵa keldi. Bala bolsa da, teńsizdikti sezinip, psıhologıalyq terbeliske boı aldyrdy. Eńsesi túsip, sasyp-salbyrap, jasyp baryp qazylar alqasynyń aldynda kúı tartty. Men balam ótpeı qalǵan soń shyryldap júrgem joq. Ádildik úshin shyryldap júrmin. O basta, baıqaýdyń sharttaryna «áýesqoı ónerpazdarmen qatar bir topta kásibı mektepterdiń shákirtteri de bolady» dep jazyp qoısa, men eshteńe demes edim. Baıqaý sharttaryn solaı jasaǵan eken, onda adamsha túsindirip, suraqtarymyzǵa jaýap bermeı me?! Men osyndaı ádiletsizdik bolyp jatqanyn Sábı qoryna facebook-te de, Instagram-da da jazdym. Facebook-te jaýap qatqan eshkim bolmady. Qordyń Instagram paraqshasyn júrgizetin adam óte dóreki sóıleıdi, durystap jaýap bermedi, – deıdi Marjan Turysbekqyzy.
Narazy ata-ana respýblıkadaǵy mamandandyrylǵan mýzyka mektep talapkerleri konkýrsqa qatysýdan kende emes ekenin aıtyp, mamandandyrylǵan mýzyka mektebiniń shákirtterinen bólek, el ishinen shyqqan áýesqoı ónerli balalardan bólek eki top jasaqtasa, daý týǵyzbas ádilettilik bolar edi dep sanaıdy.
– "Sábı" qorynyń bul konkýrsty uıymdastyrýdaǵy basty maqsaty – Qazaqstannyń jańa, jas óner talanttaryn ashý dep jazylǵan resmı saıt betinde. Alaıda, mundaı teńsizdik, jańa ǵana qaýyzyn jaryp kele jatqan jas talapkerge qıanat emes pe!?, – deıdi ol.
Sondaı-aq Marjan Turysbekqyzy ekinshi kezeńde talapkerler qazylar alqasynyń aldynda kúı tartqanda uıymdastyrýshylar balanyń ónerin ata-anaǵa da, daıyndaǵan ustazyna da kórsetpegenin aıtady.
Qamshyǵa pikir bildirgen «Sábı» qorynyń jobalar boıynsha jetekshisi Rysjan Dosymjanqyzy baıqaýdyń erejesin ádilqazy alqasy ázirlegenin, qor qarjylaı qoldaý bildirip, uıymdastyrýshylyq jumystarmen aınalysatynyn jetkizdi.
Baıqaýdyń qazylar alqasynyń múshesi, Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq memlekettik akademıalyq halyq aspaptar orkestriniń bas dırıjeri, kúıshi Abylaı Tilepbergen «óner dodasynyń erejelerinde ádiletsizdik oryn alatyndaı eshnárse joq, shyn myqty qaı kezde de qandaı synaq bolmasyn óziniń úzdik ekenin dáleldep shyǵady» deıdi.
– Baıqaýdyń basty maqsaty – daryndardy, tanattardy izdeý. İrikteý barysynda 6 jastaǵy bala kúıdi 11 jastaǵy baladan artyq oryndaǵan jaǵdaılarǵa kýá boldyq. Sol sıaqty kúıdi kásibı mekteptiń ónerpazynan da asyra shertken áýesqoı daryndar boldy. Arnaıy mektepten kelip otyryp, tqmen deńgeıde óner kórsetkender de ushyrasty. Qazaqta kúsh atasyn tanymas degen bar. Bul – óner. Ónerli, talantty adamnyń myqtylyǵy qaı kezde de bilinip turady. Onyń ústine búgingi kúni kóptegen mektepterde úıirmeler bar, konservatorıany bitirgen nebir talantty ul-qyzdardyń búginde ár aýdanda birnesheden dombyra mektepteri bar. Kýrstar bar. Internet bárine qoljetimdi. Bir sózben aıtqanda, ónermen shuǵyldanam degen balaǵa múmkindik kóp. Árıne, jarys bolǵan soń bireýdiń baby men baǵy qatar shappaı qalǵan shyǵar. Bireý qobaljyp óz talantyn asha almaı qalǵan shyǵar. Biraq jarys sonysymen da jarys emes pe. Dodada nátıje mańyzdy. Biz soǵan qaraımyz. Onyń ústine qazir óner baıqaýlary óte kóp bolyp ketti. Ári olardyń basym kópshiligi bizdiki sıaqty tegin emes, komersıalyq baıqaýlar. Kóbiniń qatysý jarnasy bar. Sondaı baıqaýlardyń bárinde bolmasa da kópshiliginde qatysýshylardan aqsha jınalyp alady da barlyq konkýrsanttarǵa oryndy ońdy-soldy úlestirip, bir japyraq qaǵazyn, azyn-aýlaq syılyǵyn taratady. Ondaı baıqaýda qandaı sapa, qandaı ósim bolady? Ónerpaz túrli synǵa túsken saıyn shyńdalyp, ysylyp turýy kerek. Manaǵydaı baıqaýlar balany ósirmeıdi. Bálkim, sondaı sapasyz óner saıystaryna qatysyp, balasy únemi júlde alyp júrip, bizdiń baıqaýda súringen soń ata-analar durys túsinbeı jatqan shyǵar. Ondaı da bolýy múmkin ǵoı. Odan keıin qatysýshylardyń ustazdary balaǵa aýyr, jas shamasy men múmkindigine saı kelmeıtin materıal berip qoıǵan jaǵdaılar jıi kezdesti. Bul – ustazdardyń qateligi. Máselen, 11 jastaǵy balaǵa Qurmanǵazynyń «Saryarqasyn» tartqyzyp qoıǵan. «Saryarqany» 11 jastaǵy bala turmaq, konservatorıanyń adamdary áreń tartady. Osy sıaqty faktorlardyń saldarynan balanyń daryny ashylmaı jatsa, ol jerde júrılerdiń, uıymdastyrýshylardyń kinási joq. Áıtpese biz baıqaý ádil ári ashyq ótkenine kepildik bere alamyz. Sol shaǵymdanǵan ata-analar erteń fınalǵa ótken jetkinshekterdiń ónerin kórsinshi, sol kezde kelesi kezeńderge tek kil myqtylar ótkenin baıqaıdy. Ol jerde negizinen áýesqoı, ózi izdenisimen úıirmelerge, mektepterge baryp júrgen balalar. Kásibı, mamandandyrylǵan mekterterdiń ary ketse 4-5 shákirti ǵana bar shyǵar. Biz ekinshi kezeńde arnaıylap qatysýshylardy san boıynsha bólip qoıdyq. Aldymyzǵa kelgen bala áýezqoı dombyrashy ma, kásibı dombyrashy ma ony qazylar alqasynyń músheleri bilgen joq. Biz tek taza ónerdi baǵaladyq. Sondyqtan baıqaý erejesi ádil emes degenmen túbegeıli kelispeımin. Biz ár nomerdi muqıat qarap, vıdeolaryn qaıtalap kórip, ábden zerdelep baryp sheshim shyǵardyq – deıdi Abylaı Tilepbergen.
Júrı múshesiniń aıtýynsha, fınal oflaın formatta, ashyq túrde ótedi. Al buǵan deıingi eki kezeń irikteý kezeńi bolyp eseptelinetindikten, tyńdaý alǵashqyda onlaın, ekinshisinde jabyq jaǵdaıda oflaın-tyńdaý formatynda ótken.
Qazylar alqasynyń kelesi múshesi, belgili kúıshi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen artısi Aıgúl Úlkenbaeva baıqaý barysynda ár balanyń óz jasyna saı oryndaý deńgeıine basa mán berilgendikten alǵashqy toptaǵy jas alshaqtyqta turǵan eshnárse joq degen pikirde.
– Ata-analar túsinbeı 6 jastaǵy bala men 11 jastaǵy balany qalaı salystyrýǵa bolady dep jatyr. Biz baǵalaǵanda ár qatysýshynyń jasy men onyń oryndaý sheberligin eskeremiz. Bizge 6 jastaǵy bala qaı shamada, 11 jastaǵy bala qaı shamada oınaıtyny alǵashqy qaǵysynan belgili. 6 jastaǵy qatysýshy men 11 jastaǵy qatysýshyny qatar qoıyp tańdaý jasamaımyz, olardyń jasyna qaraı múmkindigi men talantyn, darynyn, oryndaý sheberligin baǵalaımyz. Onyń ústine biz balalardyń ár kezeńde kórsetken ónerin salystyramyz, soǵan den qoıamyz. Sondyqtan toptaǵy jastyń alshaqtyǵyna baılanysty aıtylǵan syn túsinbestikten týǵan syn ekenin aıtqym keledi, – deıdi kúıshi.
Aıgúl Úlkenbaeva baıqaý sharttarynda shala tustar bar ekenin joqqa shyǵarmaıdy. Sonyń qataryna áýesqoı ónerpaz ben kásibı mýzyka mektepteriniń shákirtterin qatar jarystyrýdy qosady. «Bul baıqaýdaǵy jumysym – qazylyq etý. Baıqaýdyń sharttaryn jasaýǵa men qatyspadym» deıdi.
– Konkýrs birinshi ret uıymdastyrylyp otyrǵandyqtan shala tustary bar. Baıqaý bastalyp ketkennen keıin eshteńe isteı almadyq. Tek úshinshi týrdy ózgertýge tyrysyp, talapty kúsheıittik. Uıymdastyrýshylarǵa áýesqoı dombyrashylar men kásibı mektepterdiń shákirtterin qatar qoımaý kerektigin, tym bolmasa jeke-jeke topqa bólgen durys bolatynyn jetkizdim, bolashaqta eskerýlerin suradym. Negizinen baıqaý keıin de jalǵasyn taýyp jatsa, baıqaýǵa arnaıy mektepterdiń balalaryn qatystyrmaý kerek. Óıtkeni olardyń ózderiniń arasynda ótetin konkýrstar jetkilikti. Al «Dombyra-Dastan» el arasyndaǵy talantty balalardy tabý maqsatynda jasalyp jatqan konkýrs bolǵandyqtan, áýesqoı, qarapaıym balalarǵa jol ashylýy kerek. Kósh júre túzeledi ǵoı. Birinshi ret bolǵan soń mundaı nárse ketip jatady, – deıdi ol.
Respýblıkalyq «Dombyra-Dastan» jas dombyrashylar konkýrsy «Sábı» jeke qaıyrymdylyq qory jobalarynyń biri. Qordyń quryltaıshylary – Ásel Imanǵalıqyzy Tasmaǵambetova, men Keńes Hamıtuly Raqyshev. Baıqaýdyń júlde qory qomaqty – 40 mıllıon teńge. Qarajat 3 kezeńnen súrinbeı ótken 8 balaǵa bólinip beriledi. Ár topqa 20 mıllıon teńgeden bólingen. Ár top boıynsha oryndar tek birden ǵana bolady. Gran-prı ıegerine 8 mıllıon teńge, 1-oryn jeńimpazyna 6 mıllıon teńge, 2-orynǵa 4 mıllıon teńge, 3-orynǵa 2 mıllıon teńge beriledi. Úshinshi – fınaldyq kezeń mamyr aıyna josparlanǵan. Qazirgi ýaqytta baıqaýdyń resmı dombyradastan.kz saıtynda barlyq qatysýshylardyń, birinshi, ekinshi kezeńde kórsetken óneriniń vıdeosy jarıalanǵan.
Pikir qaldyrý