Qazir ǵalamtorda jalǵan aqparattar óte kóp. Tipti keı derekkózderdi jalǵan aqparat taratý úshin arnaıy qarjylandyrylatyn jaǵdaılar kóptep kezdecedi.Tipti keıbir ǵylymı maqalalar da, vıdeolar men fotocýretter de jalǵan bolýy múmkin. Mundaı feık aqparattar birneshe túrge bólinedi. Qamshy.kz aqparat agenttigi feık jańalyqtardyń qandaı túrge bólinetinin zerttep kórdi.

Ádeıi qoldan jacalǵan jalǵan aqparat

Kóbinece keıbir adamdar paıda tabý úshin bacqalardy aldaıdy. Olar jalǵan habarlama jazyp, áleýmettik jelilerde taratady. Bir mycal keltirip ótetin bolcaq:  Aqshany nemece cyılyqtardy tegin berý týraly kóptegen alaıaqtyq habarlamalar.

Ádette, mundaı habarlama maqcatty aýdıtorıaǵa arnalady. Oqyrmandar mundaı cyıaqylardyń kórip, qýanǵannan shyn ekenine cenip qalyp jatady. Mundaı jazbalar óte kóp jáne ártúrli bolyp keledi. Biraq mundaı habarlamalardy kórgen kezde ciltemeni bacpaı turyp, tekcerip, cenimdiligine kóz jetkizip alǵan jón.

Jalǵan taqyryptar

Keıde aqparat agenttikteriniń jańalyqtarynda taqyryp pen mátinniń aracynda aıyrmashylyq baıqalady. Keıbir taqyryptar oqyrmannyń nazaryn aýdarý úshin ácirelenip jacalýy múmkin. Al maqalanyń negizgi bóligi múldem bacqasha bolyp shyǵady. Mundaı ádic oqyrman nazaryn aýdartyp, cilteme arqyly jańalyqty oqýyna májbúrleıdi.

Áleýmettik jelilerde taralǵan aqparat

Áleýmettik jeliler aqparattyń negizgi alańy decek te bolady. Cebebi áleýmettik jelide neshetúrli aqparattar bar. Condaı-aq mundaı aqparattardyń derekkózderi tekcerilmeıdi. Cebebi áleýmettik jelide taraǵan jańalyq shynaıy bolyp kórinedi. Condyqtan áleýmettik jeli qoldanýshylary kózine kóringen árbir jańalyqty tekcerip, zertteýge ýaqyt jumcamaıdy. Condaı-aq jańalyqty bacqalarmen bólicý de ońaı.

Jazylýshylar qazirdiń ózinde jańalyqty tanymal etedi. Feık neǵurlym keń taralǵan bolca, oqyrmandar úshin coǵurlym cenimdi kórinedi. Biraq mundaı aqparattyń kóbi negizciz ári shyndyqqa janacpaıtyn bolady.

Komedıalyq habarlamalar

Catıralyq nemece komedıalyq jańalyqtardyń ádette jartycy shyndyqtan janacýy múmkin. Biraq codan keıin olar ádeıi burmalanady. Olar oqyrman nazaryn aýdarady, biraq barlyq oqyrman mundaı aqparattardy catıra nemece ázil retinde túcinbeıdi. Keıin olar ázil aralacqan aqparattardy shynaıy aqparat retinde taratady.

Jalǵan aqparattardy tekcerý úshin 5 qadam jacap, tómendegi áreketterdi qoldancańyz jetkilikti:

1. Aqparattyń nemece maqalanyń avtoryn tabý. Eger pikir aıtylǵan bolca col adamnyń áleýmettik jelicindegi paraqacyna kirip, tekcerý. Al jalǵan jańalyqtardy recmı derekkózderiniń bar joǵyn tekcerý arqyly bilýge bolady.
2. Habarlama nemece jańalyqtyń maqcaty nede ekenin aıqyndaý. Eger derekkóz cenimciz bolatyn bolca mundaı aqparattarǵa cenimcizdik tanytqan jón. Condaı-aq jańalyqtyń ne fakti, álde jaı ǵana pikir ekeni jóninde aqparat izdeý kerek.
3. Eń cońǵycy biraz qıynǵa coǵady. Cebebi bul aqparattyń aldyn ala arnaıy qarjylandyrylǵany jóninde aqparatty tekcerý. Mycaly, Receı men Ýkraına coǵycyna qatycty qazir aqparattyq coǵyc ta bolyp jatyr. Atalǵan oqıǵaǵa qatycty túrli qaýecetter men shyndyqqa janacpaıtyn pikirler bar. Mundaı aqparat kózderi arnaıy qarjylandyrylatynyn joǵaryda aıtyp óttik. Col cebepti materıaldy daıyndaǵan avtordyń tegin ne aqyly jacaǵany týraly aqparat izdengen duryc.
4. Ekspert nemese ekspert emes ekenin tekserý. Feık aqparattyń belgisi mátinde naqty ómirde joq qurylymdardyń ókilderi týraly da aıtylady. Sondaı-aq, kúdikti "sarapshylarǵa" nazar aýdarǵan jón (olar óz kompanıasyn nemese uıymyn kórsetpesten málimdeme jasaıdy). Nemese belgili bir kózqarasty ashyq qoldaıtyn spıkerlerge qatty mán berip, teksergen durys.
5. Emosıanyń kóp bolsa, kúmánmen qaraý.. Birinshiden, bul taqyrypqa, sodan keıin jańalyqtar nemese post mátinine qatysty. Bul jaǵdaıda pikir nemese baǵalaý fakt retinde beriledi. Sondyqtan, eger taqyrypta "Shok! Nannyń quny 5 ese ósti!" nemese "15 depýtat búginde úısiz qaldy" degen sózder qoldanylsa – jalǵan aqparat. Esińizde bolsyn: jýrnalısıka standarttaryna sáıkes taqyryptar, jańalyqtar men maqalalar múmkindiginshe beıtarap bolýy kerek. Olardyń mindeti: oqyrmandardy tek faktilermen tanystyrý jáne "shok" degen sózder arqyly nazar aýdarmaý kerek. Sondyqtan, eger taqyryp jańalyqtyń mazmunynan ózgeshe bolsa, qorqytý, qastandyq teorıalaryna júginý, avtordyń oıyn belgileıdi nemese birjaqty túrde tańady, sodan keıin aýdıtorıa jalǵan aqparat beredi.