Qazaqstan men Túrkıa arasyndaǵy saýda aınalymyn jaqsartýǵa eki eldiń jıhazshylary da atsalysyp jatyr. Bul ishki naryqtaǵy ımporttalatyn taýarlardy shektep, otandyq ónimdi damytýǵa sep.

Jıhazshylardan úırenerimiz kóp

Qazaqstan men Túrkıa arasyndaǵy saýda aınalymy 4 mlrd. dollarǵa jýyq. Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev osy kórsetkishti 10 mlrd. dollarǵa deıin jetkizýdi tapsyrdy. Ekijaqty baılanysty túrikterdiń jıhaz jasaýshylary nyǵaıtýdy kózdep otyr. Búginde túrki elderimen aradaǵy saýda-sattyq, ekonomıkalyq jáne iskerlik qarym-qatynas nyǵaıa túsken. Ústimizdegi jyldyń 3-7 qarashasynda ótkiziletin «MODEF EXPO-2015» Jıhaz jáne bezendendirý salasyndaǵy Halyqaralyq Saýda kórmesinde Qazaqstan men Túrkıa arasyndaǵy saýdaaınalymyn ulǵaıtýǵa atsalysamyz dep otyr. Ásirese, Taıaý Shyǵys, Soltústik Afrıka, Túrkıa men Balqan elderi, Ortalyq Azıa memleketterindegi jıhaz naryǵynyń oıynshylary asa belsendi. Búginde Qazaqstanmen birge Iran, Irak, Birikkken Arab Ámirlikteri, Iordanıa, Lıvan, Mysyr, Bolgarıa, Aljır, Morokko, Týnıs t.b. túrik jıhazshylarmen yntymaqtastyq ornatýǵa múddeli. Túrkıanyń Bursa oblysyna qaraıtyn Inegól qalasynda Jıhaz jasaýshylar asosıasıasy bar. Asosıasıa músheleri jyl saıyn jıhaz kórmesin uıymdastyrýdy úrdiske aınaldyrǵan. Byltyr MODEF EXPO-2014 kórmesine 1500 satyp alýshy kelgen. «Modef Fuarcılık» ótkizgen kórmede zamanaýı, klasıkalyq, antıkalyq jáne modýldik jıhazdar, kreslolar, oryndyqtar, dıvandar, balalar men jasóspirimderge arnalǵan jıhazdar, fýrnıtýralar usynyldy. Jıhaz dúkenderi, dúkender jelisi, kóterme saýdamen aınalysatyndar, ımporterlar, eksporterlar, alypsatarlar, arhıtektorlar, ıntererlerdiń dekoratorlary, óndiristik dızaınerler, jıhaz jasaý kásibimen aınalysatyndarmen birge Ortalyq Azıadaǵy Qazaqstan, Ózbekstan, Túrkimenstan, Tájikstan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan sıaqty túrki memleketteri, Taıaý Shyǵys, Soltústik Afrıka, Balqan elderinen keletin tutynýshylarǵa arnaıy kezdesýler ótkizildi. Basty maqsat – ınvestısıa tartý. Osy oraıda, ModefExpo men «Antexpo» Halyqaralyq Marketıń pen qatysýshylardy tartatyn seriktes kompanıasy Iran, Irak, Birikken Arab Ámirlikteri, Iordanıa, Lıvan, Egıpet, Bolgarıa, Aljır, Marokko, Týnıs, Qazaqstan t.b. álemniń 30-dan astam elimen baılanys ornatyp, VIP satyp alýshylardy jıhaz óndirisine tartý maqsatynda jumys istep jatyr.

Yntymaqtastyqqa múddeli

Qazaqstan men Túrkıadaǵy jıhazshylardyń baılanysy endi qalyptasyp keledi. Inególdegi Jıhaz jasaýshylar asosıasıasynyń prezıdenti Ózjan Aıhan myrza: «MODEF EXPO» jıhaz kórmesin uıymdastyrmas buryn biz jazda Qazaqstanǵa baryp, ol jaqtaǵy ishki naryqty biraz zerttedik. Qazaqstandaǵy jıhazshylarmen tanystyq, ekijaqty kelisimder jasadyq. Osyndaı kezdesýlerdiń nátıjesinde, kórmege Qazaqstannan kelgen qatysýshylarymyz bar. Negizi aldaǵy ýaqytta qazaq áriptestermen saýda jáne iskerlik baılanystardy nyǵaıtýdy kózdep otyrmyz. Búgingi tańda sizdiń elde túrik jıhazdary az da bolsa, satylady. Bizdiń Qazaqstanǵa saparymyzda birqatar seriktestik kelissózderge qol qoıyldy jáne oǵan deıin de ónim satatyndar bar eken. Endigi maqsat – túrikterdiń qazaqtarǵa eksporttaıtyn ónimder kólemin arttyrý. Buǵan álbette, ýaqyt kerek», – deıdi.

Negizi júz jyldyq tarıhyna qaramastan, Inegól jıhaz óndirisi iri sala retinde endi-endi qalyptasa bastaǵan. Ásirese, sońǵy 8-10 jylda Jer sharynyń 90-100 eline jıhaz eksporttaý jolǵa qoıylypty. Jıhaz óndirisimen aınalysatyn 2 myńǵa jýyq kásiporynnyń 600-den astamy eksportpen shuǵyldanady. Inególdegi jıhazshylardyń ishki naryqqa qosatyn úles salmaǵyn aıtsam, 35 paıyzdan asady. Al eksporttaǵy salmaǵy – 20 paıyz. Máselen, 2013 jyly 320 mıllıon dollarǵa ónim eksporttasa, byltyrǵy kórsetkish 400 mıllıonǵa jaqyndaǵan. Taǵy bir mańyzdy jaıt, Inególdiń jan-jaǵy orman bolǵandyqtan ónimge qatysty shıkizat pen materıaldy ishki naryqtan satyp alady. Ózjan Aıhan myrzanyń pikirinshe, Qytaı jıhazdaryn Inególde jasalǵan ónimdermen salystyrýǵa kelmeıdi: «Óıtkeni olardyń sapasy óte tómen. Búginde biz Qytaıdan da tutynýshy tapqanbyz. Iaǵnı, qytaılardyń naryǵyna da kirdik. Inególdegi «MODEF EXPO» kórmesine bıyl Qytaıdan 15 shaqty satyp alýshy qatysýda. Demek, biz jasaıtyn ónimge suranys bar. Sonymen qatar jýyq arada 4 mln. sharshy metrge úlken alań salynyp, tek jıhaz kásiporyndary ǵana ónim jasaýmen aınalysady. Bul Túrkıadaǵy jalǵyz alań. Taǵy bir alańnyń shatyryn jaýyp, 140 kásiporynnyń ónimderin jarnamalaıtyn mekenge aınaldyrmaqpyz. Bulardyń bári Inególdegi jıhaz salasyn damytýǵa yqpal etedi dep senemiz».

Bıylǵy kórme uıymdastyrýshylar tarapynan Inególde 3 túndik tegin jatyn orynmen, Stambuldan tegin tasymaldaý, tegin tańǵy as pen keshki as jáne kórme bolatyn jerlerge tegin tasymaldaýdy óz moıyndaryna alǵan. Jıhazshylardyń ustanymy: sapa, úlgi jáne baǵa ózara úıleskende tutynýshylyq suranystyń artatyny anyq. Búginde jıhaz salasynan túsetin 60 mıllıard AQSH dollarynyń 25 paıyzy álemdik naryqqa tıesili. Osy kórsetkishtiń 35 paıyzyn ıemdengen Inegól jıhazshylary eksport kólemin 1 mlrd. AQSH dollaryna jetkizýdi kózdep otyr. Bul maqsatqa qol jetkizý ábden múmkin. Óıtkeni Inególde 260 iri jıhaz fabrıkasy, 1000 jıhaz salony jáne 1500 óndiris ortalyǵy bar. Túrkıadaǵy eń iri jıhaz eksporttaýshy degen ataýyn da saqtap qalýǵa sep bolǵan osy múmkindik. Qazir Inególdegi 1300-den astam jıhaz kompanıasy álemniń 110-nan astam eline óz ónimin eksporttap otyr.

Negizi Modef Expo – keń aýqymdaǵy sapaly jıhaz ónimderin arzan baǵaǵa satyp alýdy kózdeıtinderge arnalǵan kórme. Ónim jasaýǵa qajetti shıkizattar Inególde óndiriletindikten, sapasy óte joǵary ári quny tómen. Eksporttaıtyn kezde qoıylatyn baǵa da kádimgideı kóńil qýantady. Satyp alýshylar úshin taǵy bir tıimdi nárse, Eýropa men Azıanyń qaq ortasyndaǵy Túrkıa – eýropalyq elderge, túrkitildes memleketterge, Taıaý Shyǵysqa túrikterdiń ónimderin ımporttaý úshin qolaıly meken. Osynyń arqasynda ekijaqty seriktestik qarym-qatynas túziledi.

Inególdi kórgen de armanda, kórmegen de…

Jıhazdardyń san túrin usynatyn kórmeden basqa Inególde jatjurttyqtardy qyzyqtyratyn tarıhı mekender kóp. Tabıǵatynyń sulýlyǵyn sózben aıtyp jetkize almaısyz. Al Oılat dep atalatyn shıpajaı ornalasqan jerdiń ádemi tabıǵaty men arzan baǵasy da kópshiliktiń kóńilinen shyǵady. Osman ımperıasy kezinde salynǵan ǵımarattar men tarıhı nysandar, meshitter 700 jyl boıy ústemdik qurǵan ımperıanyń bir úzik syry ispetti. Sonymen qatar Inególdegi qala murajaıynyń jóni bólek.

Ulydaǵ taýynyń etegine jaıǵasqan Inegól aýmaǵyn adamdar ejelden mekendegen. Eskendir Zulqarnaıyn basqarǵan memlekettiń, Vızantıa ımperıasynyń quramynda bolǵan osy jerde XIV ǵasyrda İ Osman sultan Osman ımperıasynyń irgetasyn qalaǵan. Býrsa provınsıasyna qaraıtyn Inegól teńizden 2543 metr bıiktikte ornalasqan. Inególde shańǵy tebý sıaqty basqa da qysqy sport oıyndary jaqsy damytylǵan. Ósimdikter men janýarlardyń san túri shoǵyrlanǵan Ulttyq baǵy qandaı! Bir kezderi jergilikti ónimderi orman sharýashylyǵynyń arqasynda damyǵan bolatyn. Bul úrdis 1950 jyldardyń basyna deıin jalǵasqan. Alaıda, 1980 jyldardan keıin ónerkásiptik aımaqtyń yqpaly tıgen Inególde ónerkásip salasy erekshe qarqynmen damı bastaıdy. Búginde jıhaz salasymen birge tarıhı, densaýlyq jáne sport týrızmderi jaqsy damyǵan.