19 qarashada Qazaqstanda aýyl sharýashylyǵy, tamaq jáne qaıta óńdeý ónerkásibi qyzmetkerleriniń kúni atap ótiledi. Kásibı mereke qarsańynda aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi "Lıter" gazetiniń suraqtaryna jaýap berdi.
Eń aldymen, redaksıa búgingi tańda agroónerkásiptik keshenniń jaı-kúıin baǵalaý qandaı jáne sala aldynda qandaı negizgi syn-qaterler turǵany qyzyqtyrdy.
Qıyn jyl
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi sońǵy jyldardaǵy Serpinge qaraıtyn bolsaq, tutastaı alǵanda eldiń agroónerkásiptik kesheni negizgi kórsetkishterdiń, onyń ishinde ishki naryqty otandyq azyq-túlik ónimderimen qamtamasyz etý boıynsha ósýdiń oń serpinimen sıpattalatynyn atap ótti. 2023 jyldyń 10 aıynda azyq-túlik óndirisi 2,9% - ǵa ósti.
2 596,9 mlrd teńge. Sary maı 16,6% - ǵa (22,3 myń tonnadan 26 myń tonnaǵa deıin), ósimdik maıy 10,2% - ǵa (498,6 myń tonnadan 549,7 myń tonnaǵa deıin), irimshik pen súzbe 8,7% - ǵa (33 myń tonnadan 35,8 myń tonnaǵa deıin), óńdelgen sút 3,6% - ǵa (481,6% - dan 499 myń tonnaǵa deıin), shujyq ónimderi 2,8% - ǵa (54,1 myń tonnadan 55,6 myń tonnaǵa deıin).
Investısıalardy tartý esebinen aýyl sharýashylyǵynda bir jumyspen qamtylǵandarǵa Eńbek ónimdiligi jyl saıyn artyp keledi.
Alaıda, aǵymdaǵy jyl fermerler úshin erekshe qıyn boldy. Qolaısyz aýa raıy jaǵdaılary fermerlerdiń josparlaryna túzetýler engizdi. Qazirgi jaǵdaı bizdiń sharýalardyń qarjylyq jaǵdaıyna keri áserin tıgizdi.
Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha Úkimettiń qoldaýymen zardap shekken fermerlerdi qoldaý boıynsha sharalar kesheni qabyldanady, onyń ishinde bıdaıdy naryqtyq baǵa boıynsha kepildendirilgen satyp alý, azyq-túlik kelisim-shart korporasıasynyń qorlary negizinde tuqym qory qalyptastyrylady, sýbsıdıalar boıynsha boryshtardy tóleý máselesi pysyqtalady, sondaı-aq taýar óndirýshilerdiń kredıtteri men qaryzdaryn uzartý qamtamasyz etiledi.
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi moıyndaǵandaı, saladaǵy joǵary táýekelderdi jáne onyń aýa-raıyna táýeldiligin eskere otyryp, 2023 jyldyń qorytyndysy boıynsha aýyl sharýashylyǵynyń jalpy ónimi kóleminiń tómendeýi kútilýde. Osyǵan qaramastan, aýyl sharýashylyǵy salasy qyzmetkerleriniń birlesken kúsh-jigeriniń arqasynda egin is júzinde jınaldy.
Otandyq agroónerkásiptik keshen aldynda turǵan negizgi jahandyq syn-qaterlerge, eń aldymen, klımattyń ózgerýi, shekteýli Tabıǵı resýrstar, ásirese sý resýrstary úshin básekelestiktiń artýy jáne basqalar jatady. Klımattyń áseri ásirese sońǵy jyldary qatty sezildi. 2019 jyl-ońtústik jáne batys aımaqtardaǵy qurǵaqshylyq, jem-shóptiń bolmaýyna baılanysty maldyń jappaı qyrylýy.
Aǵymdaǵy jyl – jekelegen óńirlerdegi ystyq jaǵdaılardyń ornyna negizgi astyq egetin óńirlerde 25 kúnnen astam uzaq nóser jańbyr jaýdy, bul egisterdiń jaı-kúıine, aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń ónimdiliginiń tómendeýine jáne olardyń sapasynyń nasharlaýyna teris áser etti.
Mańyzdy syn-qaterlerdiń biri-kórshi elderden azyq-túlik taýarlarynyń arzan ımportynyń aǵyny. Bul ártúrli sebepterge, sonyń ishinde jańa agrotehnologıalardy, sapaly tuqymdardy, tyńaıtqyshtardy, pestısıdterdi jetkiliksiz paıdalanýǵa, aýyl sharýashylyǵy tehnıkasynyń tozýyna jáne t.b. baılanysty qalyptasqan otandyq ónimniń joǵary ózindik qunyna baılanysty.
Ártaraptandyrý
Qazaqstan álemdegi iri astyq eksporttaýshylardyń qataryna kiredi. Ósimdik sharýashylyǵynda sýdy kóp qajet etetin daqyldardy (kúrish, maqta) ońtaılandyrýǵa jáne balamaly joǵary rentabeldi daqyldardy (maıly, kókónis-baqsha, jemshóp jáne t.b.) keńeıtýge baǵyttalǵan egis alqaptarynyń qurylymyn ártaraptandyrý boıynsha jumystar jalǵasýda, sýarmaly jerlerdiń alqaptaryn ulǵaıtý boıynsha jumystar júrgizilýde. 2024 jyly maıly daqyldardy, onyń ishinde kúnbaǵysty kóbeıtý josparlanýda.
Budan basqa, kúrish sıaqty ylǵaldy kóp qajet etetin daqyldardyń – 4,0 myń gektarǵa, maqta – 9,4 myń gektarǵa qysqarýy, sondaı – aq qant qyzylshasy sıaqty áleýmettik mańyzy bar daqyldyń-5,9 myń gektarǵa ulǵaıýy kútilýde, tıisinshe, qant qyzylshasynyń aýdany qant salasyn damytý jónindegi Keshendi jospardyń kórsetkishterine sáıkes keledi.
Sonymen qatar, kókónis jáne jemshóp daqyldarynyń kólemi ulǵaıady dep kútilýde. Ártaraptandyrý jónindegi josparlardy úkimet óńirlik erekshelik pen naryq qajettiligin eskere otyryp bekitip, oblystardyń ákimdikterine jetkizedi dep boljanýda.
Sońǵysy, óz kezeginde, bekitilgen josparlardy oryndaý úshin barlyq qajetti sharalardy qabyldaýy kerek.
– Memlekettik qoldaý kólemin ulǵaıtý, salada zamanaýı tehnologıalardy engizý jónindegi sharalarmen birge ártaraptandyrý jóninde qabyldanǵan sharalar óndiris kólemin ulǵaıtý, óndiriletin ósimdik sharýashylyǵy óniminiń ónimdiligi men sapasyn arttyrý, aýyl sharýashylyǵy ónimderin qaıta óńdeý jáne olardy otandyq shıkizatpen qamtamasyz etý jónindegi kásiporyndardyń óndiristik qýattaryn júkteý jáne mal sharýashylyǵynyń jemshóp bazasyn nyǵaıtý úshin alǵysharttar jasaıdy, dep senemin agrarlyq vedomstvoda.
Mal sharýashylyǵy ındıkatorlary
Qazaqstanda mal sharýashylyǵyn tabysty damytý memleket pen bıznestiń belsendi ózara is-qımyly, salaaralyq komýnıkasıalar jáne agrarlyq naryqtyń barlyq qatysýshylarynyń tájirıbesimen almasý arqyly múmkin bolady, dep atap ótti Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi. 2023 jyly elimizde agroónerkásiptik keshen jobalaryna kredıt berýdiń mańyzdy baǵdarlamasy bastaldy, ol Qazaqstannyń 11 óńirinde jylyna jalpy qýaty 373 myń tonna sútti quraıtyn 65-ke jýyq sút-taýar fermasyn salýdy kózdeıdi.
Keıingi jyldary qarajat qus, sútti óndirý boıynsha, sondaı-aq kókónisterdi óndirý úshin sýarý jáne olardy saqtaý boıynsha ınfraqurylym boıynsha ınvestısıalyq jobalardy iske asyrýǵa baǵyttalatyn bolady. Bul áleýmettik mańyzy bar taýarlardyń baǵasyn turaqtandyrýǵa oń áser etedi jáne jańa jumys oryndaryn qurý esebinen aýyl halqynyń tabysyn arttyrýǵa múmkindik beredi. Bul mindetti iske asyrýǵa 100,0 mlrd teńge bólindi.
Mal fermalarynyń sapaly jáne tıimdi qyzmeti bizdiń fermerlerden jobalaýdan bastap sharýashylyqty basqarýǵa deıingi barlyq kezeńderde kásibı bilimdi, quzyrettilikti, habardarlyqty jáne daǵdylardy talap etetin negizgi shart bolyp tabylady.
Mal sharýashylyǵynda memlekettik qoldaý men ýájdeme baǵdary ónimdilikti arttyrýǵa, óndiristik qýattylyqty arttyrýǵa, halyq sharýashylyqtaryn kooperasıalaýǵa, sol arqyly uıymdasqan sharýashylyqtardaǵy shıkizat óndirisiniń úlesin ulǵaıtýǵa, qaıta óńdeý kásiporyndarynyń júktemesin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan.
Memleket basshysynyń "ádil Qazaqstannyń ekonomıkalyq baǵyty" atty el halqyna Joldaýyna sáıkes, basty nazardy sapaly azyq-túlik ónimderin óndirýge, ishki naryqty otandyq ónimdermen qamtamasyz etýge, jaqyn jáne alys shet elderden ımportqa táýeldilikti tómendetýge baǵyttaý qajet.
Pikir qaldyrý