Qazaqstanda "deni saý ult" baǵdarlamasy jergilikti jerlerde qalaı júzege asyrylyp jatyr? Bul týraly suraqqa qazaqstandyq dárigerler jaýap berdi.

Memleket Basshysy Qasym-Jomart Toqaev óziniń jyl saıynǵy Qazaqstan halqyna Joldaýlarynda ult densaýlyǵyna qamqorlyq jasaýdy árqashan mańyzdy basymdyqtardyń birine aınaldyrady. Máselen, Prezıdenttiń tapsyrmalaryn iske asyrý maqsatynda elimizde birneshe jyl buryn "árbir azamat úshin sapaly jáne qoljetimdi densaýlyq saqtaý "salaýatty ult" ulttyq jobasy iske qosyldy, ony iske asyrý merzimi 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan. Joba QR árbir azamaty úshin sapaly jáne qoljetimdi densaýlyq saqtaýdy qamtamasyz etýge baǵyttalǵan.

Jobanyń strategıalyq maqsattary tórt baǵyttan turatyny atap ótildi:

Birinshisi, medısınalyq kómektiń qoljetimdiligi men sapasynyń artýyna baılanysty;

Ekinshisi, epıdemıologıalyq boljaý men áreket etýdiń zamanaýı júıesin qalyptastyrýǵa arnalǵan;

Úshinshisi, otandyq farmasevtıka salasynyń damýyna yqpal etedi;

Tórtinshisi, salaýatty ómir saltyn ustanatyn halyqtyń úlesin arttyrýǵa jáne buqaralyq sportty damytýǵa baǵyttalǵan.

Sondaı-aq, ony iske asyrǵannan keıin 2025 jyly qarapaıym qazaqstandyqtardyń ómir súrý sapasyn jaqsartý, azamattardyń ómir súrý uzaqtyǵyn 75 jasqa deıin ulǵaıtý arqyly olardyń belsendi uzaq ómir súrýine jáne áleýmettik fýnksıalardy tolyqqandy oryndaýyna qol jetkizý kútiletini aıtyldy.

Sonymen qatar, joba qorytyndysy boıynsha jańa týǵan 1000 sábıge shaqqandaǵy ana men bala ólimin 7,2 paıyzǵa, 100 myń sábıge shaqqandaǵy ana men bala ólimi 10 paıyzǵa qysqarady dep kútilýde. Al el halqynyń medısınalyq mekemeler usynatyn medısınalyq qyzmetterdiń sapasy men qoljetimdiligine qanaǵattaný deńgeıi josparlanǵandaı, UBT jasy 80% deıin ósedi degen jospar bar.

Esterińizge sala keteıik, Densaýlyq saqtaý salasynyń negizgi kapıtalyna ınvestısıalardyń ósýi 2019 jylǵy deńgeıden 372,2% - ǵa deıin ósýi tıis. Sondaı-aq, qazaqstandyq dárigerlerdiń ortasha jalaqysyn kezeń-kezeńimen 2,5 esege arttyrý josparlanǵan.

Jobanyń basynda ár baǵyt boıynsha mindetter, nátıjeler kórsetkishteri jáne iske asyrý is-sharalary belgilengeni atap ótildi. Ulttyq jobanyń qalaı júzege asyrylyp jatqany, Qazaqstandyqtar qandaı áleýmettik-ekonomıkalyq áserdi sezingeni, sondaı-aq densaýlyq saqtaý salasynda qandaı kemshilikter bar ekendigi týraly sala sarapshylary aıtyp berdi.

QR Prezıdenti İs Basqarmasynyń Medısınalyq ortalyǵynyń jetekshi neırohırýrgy Myńjylqy Berdihodjaevtyń aıtýynsha, mamandardy aýylǵa jiberý ońaı emes.

"Qazaqstannyń ońtústigindegi aýyl soltústiktegi aýyldan túbegeıli erekshelenedi, bul eki túrli aýyl. Ońtústiktegi aýyldyń halqy búkil megapolıstiń halqyna teń bolýy múmkin. Mysaly, eldiń ońtústiginde Jetisaı, Maqtaaral sıaqty eldi mekender bar, onda halyq sany bir mıllıonǵa jetedi jáne halyqtyń tyǵyzdyǵy boıynsha bul pýnktter Shymkent pen Almatymen básekelese alady. Salystyrý úshin, Qostanaı oblysynyń Áýlıekól aýdanynda 10 myńǵa jýyq adam turady jáne halyq únemi azaıyp keledi. Osy eki aýyldy jaraqtandyrý mindeti kezinde Áýlıekól aýdanynda feldsherlik pýnkt tıelmeı, memlekettik sýbsıdıalar esebinen ustalatynyn kóremiz. Osy ýaqytta ońtústikte sol aýdanaralyq aýrýhana nemese feldsherlik pýnkt óte kóp bolady. Osynyń bárimen qyzmet kórsetý sapasyn qamtamasyz etý óte qıyn", - deıdi sarapshy.

Neırohırýrgtyń aıtýynsha, eldiń ońtústigindegi memlekette 50 shaqyrym qashyqtyqty júrip ótip, Tashkent qalasynyń ortalyǵyna jetip, qaladaǵy medısınalyq qyzmetke qol jetkizse bolady. Al Qazaqstandaǵy jaǵdaıda  eń jaqyn aýrýhanaǵa jetý úshin 1000 shaqyrymdy eńserý qajet.

"Sondyqtan bul baǵdarlama qazir qyzý talqylanyp jatyr. Qazirgi ýaqytta elimizdiń birqatar óńirlerinde, Rıdder, Aıagóz, Qaskeleń sıaqty qalalarda, Túrkistan oblysynda angıograftar dál ornatyldy, olardyń kómegimen pasıentterge joǵary tehnologıalyq kómek kórsetiledi. Qazir bári "naýqas dárigerge barmaıdy, dáriger naýqasqa barady" qaǵıdasy boıynsha jumys isteıdi. Keıbir jaǵdaılarda dárigerler medısınalyq mekemelerde medısınalyq kómektiń qajetti kólemi bar aımaqtarǵa barady. Men jasaıtyn operasıalar boıynsha memleket tarapynan tapsyrys qabyldaımyz.  Men ár apta saıyn Almatyǵa barýǵa májbúrmin, sebebi Almaty aýrýhanasynda memlekettik tapsyrys bar.  Al Astana men Soltústik Qazaqstan oblysynda turatyn naýqastar menen em alý úshin Almatyǵa barýǵa májbúr. Bul, árıne, pasıentterge qolaısyzdyq týdyrady, sondyqtan densaýlyq saqtaýdy uıymdastyrýǵa qatysty kóptegen suraqtar bar. Barlyǵyn memlekettik satyp alý júıesinen bastaý kerek dep sanaımyn. Meniń kózqarasym – Densaýlyq saqtaý júıesi problemalarynyń bir bóligin qarjylandyrý máseleleri shoǵyrlanǵan memlekettik satyp alý júıesiniń tetikterin retteý arqyly sheshýge bolady", – dep túıindedi Myńjylqy Berdihojaev.

Halyqqa sapaly qyzmet kórsetý negizinen qajetti mamandardyń biliktiligi men qoljetimdiligine baılanysty ekenin eskere otyryp, ulttyq jobanyń birinshi baǵyty sheńberinde ótkir tapshy mamandyqtar boıynsha rezıdentýranyń bilim berý granttarynyń sanyn 3800-ge deıin ulǵaıtý josparlandy. Álemniń jetekshi ortalyqtarynda halyqaralyq qarqyndy terapıa standarttary boıynsha kóbirek dárigerlerdi oqytý qajet boldy.

QR Densaýlyq saqtaý menedjerleri qaýymdastyǵynyń múshesi, dáriger-epıdemıolog Júzim Tashanova qazirgi ýaqytta kóp jumys isteý kerek dep sanaıdy.

"Mysaly, Qaraǵandy oblysynyń Meniń týǵan aýylynda bir ǵana medısınalyq pýnkt bar. Mamandardyń ishinde tek bir dáriger men bir medbıke, is júzinde eshqandaı tehnıkalyq jabdyq joq. Aýyl turǵyndary medısınalyq mekemege kire almaıdy, óıtkeni aýyl aýdan ortalyǵynan 40 shaqyrym jerde ornalasqan. Tótenshe jaǵdaılarda pasıentterge, ásirese qysqy aıazda, eń jaqyn aýrýhanaǵa jetý óte qıyn. Sondyqtan "Deni saý ult" baǵdarlamasy aıasynda pasıentterge alǵashqy shuǵyl kómek kórsetiletin aýdandyq aýrýhanalarǵa qarjylandyrýdy ulǵaıtý qajet dep sanaımyn. Osyndaı shalǵaı aýdandarda bilikti mamandardyń sanyn kóbeıtip, olardy qarjylaı yntalandyrý qajet", - deıdi spıker.

Epıdemıologtyń pikirinshe, qazir medısınalyq kadrlardy daıarlaý jáne mamandyqtar boıynsha oqý merzimderin qysqartý sekildi ótkir máseleler bar.

«Qazirgi ýaqytta rezıdentýrany qosa alǵanda, medısınalyq mamandyqtardyń stýdentteri on jylǵa jýyq ýaqyt oqýǵa májbúr, bul óte uzaq merzim», deıdi sarapshy.

Sondaı-aq ol elimizdegi ınfeksıonıster men epıdemıolog sekildi aza taralǵan mamandyqtarǵa qoldaý qajet dep esepteıdi.

"Memleket basshysy aıtqandaı, medısına qyzmetkerleriniń biliktiligin únemi arttyrý qajet. Sondaı-aq, zamanaýı úrdisterge sáıkes jedel-normatıvtik qujattardy jańartý, halyqaralyq ınovasıalyq tájirıbe men standarttardy, bilim men daǵdylardy engizý qajet, bul aýyldyq jerlerde medısınanyń aıtarlyqtaı damýyna yqpal etedi. Pandemıa kezinde de biz ınfeksıonıster men epıdemıologtardyń jetispeýshiligin qatty sezindik. Osyndaı tar mamandardy daıarlaýǵa qarjylandyrýdy ulǵaıtý qajet dep sanaımyn", - dep atap ótti Júzim Tashanova.