Lýdomanıa resmı túrde Qazaqstannyń basty problemasy bolyp taǵaıyndaldy. Bul rette elde zańdy oıyn bıznesi jumysyn jalǵastyrýda. Ol sondaı-aq lúdomanıadan zardap shegedi, óıtkeni ol jyl saıyn qatańyraq bolatyn zańnamalyq shekteýlerdi saqtaıdy, sonymen birge klıentterin joǵaltady.

2022 jyly Qazaqstandaǵy qumar oıyndar naryǵynyń kólemi 553,6 mlrd teńgege baǵalandy. Biraq pandemıadan keıin kóptegen mekemeler jabyldy, al qalǵandary jeńiske jetý qıyndaı túsýde. Memlekettiń lýdomanıaǵa qarsy kres joryǵy eń qumar oıynshylardyń zańdy kazınolardan jasyryn qumar oıyndar men onlaın stavkalardyń qarańǵy patshalyǵyna kóshýine ákeledi.

Qumar oıyndar nemese lýdomanıa — bul táýeldilik, al táýeldilik, DDU anyqtamasy boıynsha, minez — qulyq, fızıologıalyq jáne kognıtıvti qubylystardyń jıyntyǵy, sonyń saldarynan qandaı da bir zatty nemese kez-kelgen kásipti qoldaný táýeldiden basqa mańyzdy isterge qaraǵanda kóbirek ýaqyt ala bastaıdy. Basqasha aıtqanda: adam sabaqqa nemese zatqa kóp aqsha, ýaqyt, densaýlyq jáne ózine, otbasyna, jumysyna jáne hobbıine zıan keltire bastaǵanda, jaǵdaı qaýipti bolady. Adam keıde kartalar nemese kompúterlik oıyndar oınaıtyny mańyzdy emes.

Bul patologıalyq qumarlyqtyń fızıologıalyq alǵysharttary bar. Kembrıdj ǵalymdarynyń zertteýi patologıalyq oıynshylardyń mıy saý adamnyń mıyna qaraǵanda endorfınderdi áldeqaıda az shyǵaratynyn anyqtady,al saý adamdarda jáne oıynǵa táýeldi opıoıdty reseptorlardyń sany birdeı. Oıynshylardyń deni saý adamdarǵa qaraǵanda tabıǵı qýanyshty emosıalardy seziný qabileti tómen. Bul olardy oıyn zattaryn naqty qarajatqa satyp alý qajettiligimen únemi kazınoǵa barýǵa, stavkalarǵa jáne tipti onlaın oıyndarǵa ıtermeleýi múmkin. Lúdoman oıynǵa úlken aqsha jumsaı alady, jaqyn adamdarymen qarym-qatynasta alaýyzdyq týdyrady, jumysynan aıyrylyp, qylmys jasaýǵa bel býady. Sátsizdikterge baılanysty oıynshy alkogóldi nemese esirtkini qoldanýdan jubanysh tabýǵa tyrysýy múmkin. Kóbinese sozylmaly lúdomandar ýaqyt óte kele basqa táýeldilikterge ıe bolady.

"Lýdomanıa problemasy kóp jaǵdaıda isingen jáne negizinen zańdy túrde jumys isteıtin bıznesten emes, onlaın oınaý múmkindiginen týyndaıdy. Bul rette onlaın (zańsyz) bıznes, ádette, baqylanady jáne tolyq kólemde toqtatylmaıdy. Zańsyz onlaın-bızneske engizilgen tyıymdar men shekteýler qoldanylmaıtyny túsinikti. Shyn máninde, barlyq shekteýler zańdy túrde jumys isteıtin bızneske qatysty, ol óte qatty rettelgen. Osyǵan baılanysty zańdy bıznes úshin ómir súrý qıyndaı túsýde. Jaqyn arada taǵy birneshe mekemeniń jabylǵanyna kýá bolamyz dep oılaımyz", dep aıtady "Kazıno operatorlarynyń Ulttyq qaýymdastyǵy" ZTB zańgeri Artem Tımoshenko.

Kazınoda oınaıtyndardy oıyn mekemeleriniń ózderi ("qara tizimi" bar) jáne quqyq qorǵaý organdary baqylaıdy. Kelýshiler týraly aqparat uzaq ýaqyt saqtalady, ony ýákiletti organdar suraı alady, ártúrli tekserýler men reıdter jıi kezdesedi. Sonymen qatar, kazıno úshin buzýshylyqtar úshin jaýapkershilik óte joǵary, bul kóbinese lısenzıany qaıtaryp alýǵa nemese jumysty toqtata turýǵa baılanysty. Sondyqtan, oıyn bıznesi qoǵamnyń moraldyq ydyraýy týraly únemi aıyptaýlardan aýlaq bolý úshin zań talaptaryn múmkindiginshe muqıat oryndap, áleýmettik jaýapkershilikti sezinýden paıda kóredi.

Áser etý mehanızmi boıynsha qumar oıyndar alkogólge táýeldilikten aıtarlyqtaı erekshelenbeıdi. Onyń túp-tamyrynda naqty álemniń problemalarynan qashýǵa, barlyq ýaıymdar endi mańyzdy bolmaıtyn jerge qashýǵa degen umtylys jatyr. Kez — kelgen táýeldilik sıaqty, Qumar oıyndar adamǵa jáne onyń jaqyndaryna úlken zıan keltiredi, kúnkóristiń joǵalýyna, áleýmettik mártebege jáne kóbinese jańa táýeldilikterdiń paıda bolýyna ákeledi: nashaqorlyq pen alkogolızm.

"Áleýmettik jaýapkershilik jáne jaýapty oıyn-bul Qazaqstandaǵy kazıno qyzmetindegi aǵymdaǵy trendterdiń biri. Mysaly, kóktemde bolǵan sý tasqynynda barlyq derlik kazınolar qoldaý kórsetip, zardap shekkenderge kómektesý úshin qomaqty qarajat aýdardy. Jaýapty gemblıngtiń táýekelderi men ózge de is-sharalary týraly oıynshylardy habardar etý mindetti túrde júrgiziledi. Sonymen qatar, qazir týrızm jáne sport mınıstrligimen birlesip klıentterdi tulǵa boıynsha verıfıkasıalaýdy engizý boıynsha jumys júrgizilýde", - dep atap ótti Artem Tımoshenko.

Azartqa qarsy dári

Lýdomanıa – bul aýrý jáne ony emdeý medısınany da, psıhologıany da qamtýy kerek. Oılaýmen jumys adamnyń minez-qulqyndaǵy burmalanýlardy ózgertýge kómektesedi, farmakoterapıa-gormondardyń óndirisin qalypqa keltirý. Qajet bolsa (mysaly, eger adam depressıaǵa ushyrasa) psıhıatr qosylady.

"Eger adam óziniń táýeldiligin túsinse, psıholog oǵan oınaýǵa tyıym salmaıdy, biraq bul adamdy oıynǵa ıtermeleıtin oılar men emosıalardy túsinýge kómektesedi. Olar birge qumar oıyndarǵa júginbesten stress pen mazasyzdyqty qalaı jeńýge bolatyndyǵy týraly Strategıa jasaı alady. Sondaı-aq, uqsas problemalary bar basqa adamdarmen kezdesýge jáne táýeldilikpen kúresýge yntalandyrýǵa bolatyn qoldaý toptaryna barý óte mańyzdy. Otbasy múshelerin ońaltý prosesine tartý mańyzdy", - deıdi Lúdmıla Doljıkova.

Onlaın forýmdar nemese chattar da kómektesedi, onda oıynǵa táýeldilikke beıim adamdar tájirıbe almasady jáne bir-birin qoldaıdy. Ońaltýdan ótkennen keıin qumar oıynshylarǵa qoǵamǵa oralý úshin arnaıy baǵdarlamalar jasaý paıdaly bolar edi: oqytý, jumysqa ornalasýǵa kómektesý.

Lýdomanıaǵa barlyǵynyń nazary medısınalyq qyzmetter naryǵyna da áser etedi. Oıynshylarǵa psıhologtar men nashaqorlardyń kómegin usynatyn ortalyqtar jańbyrdan keıin sańyraýqulaqtar sıaqty ósedi. Olardyń keıbireýleri ondaǵan myń klıentterge kómektesti dep málimdeıdi. Biraq mundaı ortalyqqa habarlaspas buryn onyń lısenzıalaryn, sertıfıkattaryn, bedelin, mamandardyń biliktiligin muqıat tekserý kerek.

"Emdeý tásilderi ǵylymı negizdelgen bolýy kerek-mysaly, kognıtıvti minez-qulyq terapıasy, gıpnoz, dári-dármekpen emdeý. Adam óziniń táýeldiligin túsinedi, ortalyqqa júginedi, onda olar tez emdelýge ýáde beredi jáne qymbat, biraq tıimsiz prosedýralardy usynady — mysaly, gıpnozǵa negizdelgen, biraq mamandardy tıisti daıyndyqsyz. Nátıjesinde adam kóp aqsha jumsaıdy, biraq onyń jaǵdaıy jaqsarmaıdy. Sondyqtan táýeldiliktiń sebepterin túsinýge jáne osy jaǵdaıdan shyǵý josparyn jasaýǵa kómektesetin bilikti mamandarǵa júginý óte mańyzdy", dep eskertedi Lúdmıla Doljıkova.

Áleýmettanýshy Sabına Shaımerdenova lýdomanıanyń psıhıkalyq buzylys ekenin, biraq onyń áleýmettik sebepteri bar ekenin atap ótti: Jaqsy ómir súrýge, ońaı jyldam tabys tabýǵa degen umtylys. Ázirge ǵalymdar bul táýeldiliktiń damýyna ne ákeletinin naqty bilmeıdi. Bul úshin kóbirek zertteý qajet.