Keshe KTK telearnasy jańalyqtardan Súıinbaı Aranuly men Jambyl Jabaevtyń shyramashylyǵyn synaǵan Dosaı Kenjetaı týraly kórsetti. Dintanýshynyń bar aıyby óziniń Feısbýk jelisindegi paraqshasynda Súıinbaı men Jambyldyń jyrlarynan turmystyq qaǵytpalardan basqa, tushshymdy shýmaq kórmedim dep jazǵandyǵy bolyp otyr. Sondaı-aq, ol bıyl 200 jyldyǵy toılanyp jatqan Súıinbaı Aronulynyń shyǵarmalarynda eldik, erkindik, adamgershilik týraly oı joq degen pikirde.

Iá, qazaq halqynda ómirden ótken adamnyń atynan jaman sóz aıtýǵa bolmaıdy degen qaǵıda qalyptasqan. Bul árıne atadan balaǵa mıras bolyp kele jatqan jaqsy dástúr. Alaıda, Dosaı Kenjetaıdy óziniń azamattyq pikiri úshin jeksuryn qylyp kórsetip, ony jerden alyp jerge salý qanshalyqty durys? Óıtkeni ár adam qalaǵan aqyn-jazýshynyń shyǵarmasyn oqyp, ol týraly jaǵymdy nemese jaǵymsyz pikir bildirýge quqyly. Endeshe, Dosaı Kenjetaıdy jerden jeti qoıan tapqandaı synaýdyń ne qajeti bar? Alaıda áldekimderge bul máseleni ulǵaıtyp kórsetý kerek sıaqty.

 – Súıinbaı Aronulynda adamdy adam qylatyn, ishki tereńdikke qatysty oılar joq. Meniń oıymsha táýelsizdik jyldary ulttyq, bolmystyq ereksheligimizge oralyp jatqan kezde keıbir jershildik, rýshyldyq máselelerdi toqtatý kerek. Onyń ústine qazaqta tunyp turǵan fılosofıalyq oılardyń shejiresi bolyp tabylatyn tulǵalar jetedi, – deıdi Dosaı Kenjetaı.

Sondaı-aq, dintanýshy Súıinbaı Aronulynyń 200 jyldyq mereıtoıynyń  halyqaralyq deńgeıde atalyp ótilgenine qarsy. Sebebi, Dosaı Kenjetaı Súıinbaıdy «jyr alyby» degen ólshemge laıyqty emes dep otyr. Alaıda, ol aqynnyń mereıotoıy qazaq pen qyrǵyzǵa ortaq, bir aımaqtyń toıy retinde atalyp ótile bersin deıdi.

Dosaı Kenjetaıdyń pikirine «Qazaq ádebıeti» gazetiniń bas redaktory Jumabaı Shashtaıuly men M.Áýezov atyndaǵy ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń bas ǵylymı qyzmetkeri Aıgúl İsmaqova qarsy pikir bildiripti. Árıne ár adam óz pikirin bildirýge quqyǵy bar. Alaıda Aıgúl İsmaqovanyń dintanýshyny Súıinbaıdyń týǵan-týystary jaýapqa tartý kerek degen sózin túsine almadyq. Óıtkeni ózińe unamaǵan aqyn-jazýshynyń shyǵarmasyn synaý nemese maqtaý ár oqyrmannyń óz erki emes pe? Áıtse de múıizi qaraǵaıdaı azamattar búırekten sıraq shyǵaryp dintanýshyny aıypty etip shyǵarmaqshy.

Negizi, buǵan deıin Dosaı Kenjetaıdan bólek Súıinbaı men Jambyldyń jyrlaryn belgili abaıtanýshy Mekemtas Myrzahmetuly da synaǵan bolatyn. Abaıtanýshynyń aıtýynsha Súıinbaı men Jambyldy Jetisý jyraýlyq mektebiniń ókili deýge kelmeıdi. Óıtkeni, ol atalǵan aqyndardan qaraǵanda Kenen Ázirbaıulynyń shoqtyǵy bıik ekenin eskertedi.

Ádebıette talas-tartystyń bolýy zańdy nárse. Onyń ústine keńes úkimetiniń jyrlaǵan aqyn-jazýshylardyń shyǵarmashylyǵy táýelsizdik alǵannan keıin qanshalyqty qajet degen suraq kóldeneń shyǵa bastady. Máselen, Juban Moldaǵalıevtyń «Men Qazaqpyn»  degen ataqty poemasynyń óziniń keıbir jerleri keńestik ıdelogıada jazylǵan. Bul týraly belgili alashtanýshy Tursyn Jurtbaı aıtqan bolatyn. Súıinbaı Aronulyn qaıdam Jambyl Jabaevtyń óleńderinde mundaı «áttegen-aılar» kóptep kezdesedi. Máselen, qazaq ashtan qyrylyp, Alash arystary jappaı atylyp jatqanda Jambyl Jabaev Stalın men Ejovty maqtap óleń shyǵarǵan. Bul qanshalyqty oryndy? Óıtkeni, keńes úkimeti Álıhan Bókeıhan syndy Alash arystarynan bastap, Turar Rysqululy men Sáken Seıfýllın syndy bolshevıkterge deıin atty. Osyndaı jaǵdaıda Jambyl Jabaevtyń Stalın men Ejovty maqtap óleń jazýy aqylǵa syımaıdy. Al, ony nasıhattaý, jańa zaman bıigine shyǵarý – «Máńgilik el» bolýdy armandap júrgen bizge basy artyq sharýa emes pe?!

Serik JOLDASBAI

Astana