1991 جىلى كسرو قۇلاعاننان كەيىن تاجىكستان ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن سوڭعى بولىپ جاريالاعان. ءبىر جىل وتكەننەن كەيىن ەلدە ازامات سوعىسى باستالىپ كەتتى دەپ حابارلايدى bbc.com، مالىمەتتىڭ قازاقشا نۇسقاسىن «قامشى» پورتالى وقىرمان نازارىنا ۇسىنادى.

رەسمي تىركەلگەن دەرەكتەر بويىنشا، سوعىستىڭ سالدارىنان 100 مىڭ ادام قازا تاۋىپ، 26 مىڭ ايەل جەسىر جانە 55 مىڭ بالا جەتىم قالعان.

قۋعىن-سۇرگىننەن، ولىمنەن قۇتىلۋ ماقساتىندا تاجىكستانداعى ميلليونداعان حالىق قاشىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولدى.  

ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن تاجىكستاننان كەتۋگە ءماجبۇر بولعان ءبىر ازامات ءوز حاتىندا جازادى.

حايدار زايدوۆ، ۋكراينا

«مەن جانە مەنىڭ وتباسىم وتانىمىزدى شەكسىز سۇيسەك تە، ءبىز ول جەردەن كەتۋگە ءماجبۇر بولدىق. ۋكرايناعا كەلدىك، شىنى كەرەك، بۇل ەل ءبىزدىڭ ەكىنشى وتانىمىز بولدى. دەگەنمەن، تۋعان جەرىمىز دۋشانبەنى وتە قاتتى ساعىنامىز.

قاي جەردە جۇرسەك تە،  بىزگە ۇنەمى دۋشانبينكا تەڭىزىنىڭ ءيىسى، ءشايحاناداعى پالاۋدىڭ ءدامى، كوك بازاردىڭ ءيىسى، سيام سۋىنىڭ ءدامى جانە باسقا دا كوپ نارسەلەر جەتپىسپەيدى. بۇل جەردە بىزگە ەشكىم: «ءاي، باۋىرىم، قايدا بارا جاتسىرسىڭ؟» دەپ ايتپايدى. ءومىرىمنىڭ سوڭىنا دەيىن مەن كوشەلەردە ءسۇت ساتىپ جۇرەتىن قىزدىڭ «ءسۇت الىڭىزدار!» دەپ ايتقانداعى داۋىسىن اڭساپ وتەمىن.

ۋكراينادا جاعدايىمىز جامان بولعان جوق. ەكىنشى ۇلىم دۇنيەگە كەلدى، بالالارىم وسى جەردە مەكتەپكە بارىپ، ءبىلىم الدى. جۇبايىم ەكەۋىمىز قانشالىقتى قيىن بولسا دا، ولاردىڭ بويىنا ۇلتتىق ءداستۇرىمىزدى ءسىڭىرىپ وسىرۋگە تىرىستىق. بۇل ەلگە كوشۋىمىزدىڭ باستى سەبەبى – بالالارىمىزدىڭ بولاشاعى ەدى.

وسى ۋاقىتقا دەيىن مەنىڭ جانە مەنىڭ وتباسىمنىڭ كوڭىلىنە تيەتىني سوزدەردى بىزگە ەشكىم ايتىپ كورمەدى، «چۋركي» دەگەن سياقتى مازاق سوزدەردى ەستىمەدىك.

بۇل جەردە مەنىڭ ەسىمىم حايدار بولعانىنا دا ۇيالمايمىن. ءبىز اومياندارمەن، ۋكرايندىقتارمەن جانە پريبالتيكا ادامدارىمەن ارالاسىپ، وتباسىلىق داستارحانعا جينالىپ وتىرامىز. بۇل جەردە ءبىزدى ىس-ارەكەتىمىزگە قاراي باعالايدى.

بارلىعى سونشالىقتى وڭاي جانە تەز بولدى دەپ ايتا المايمىن. تۇراقتانۋىمىز قيىنعا سوقتى. ۇزاق ۋاقىت بويى مامانجىعىم بويىنشا جۇمىسقا تۇرا الماي جۇك تاسۋشى، ساۋدا جاسايتىن اگەنت، قۇرىلىسشى بولىپ جۇمىس ىستەدىم.  ءتىل ۇيرەندىم. كەيىننەن ءبىر گازەتكە بارىپ جۇمىسقا كىردىم دە، ول جەردەن تەليەۆيدەنيەگە اۋىستىم. جۋرناليست بولىپ، سونىمەن قاتار سەناريي جازدىم.

جارىم ۆيتالا دا دۋشانبەنىڭ تۋماسى. قۇجاتتى ۇزاق ۋاقىت راسىمدەپ بولعان سوڭ، سۇرانىستاعى مامان بولدى. ءومىرىمىز جاقسى ارناعا بۇرىلا باستادى.

ەگەر ءبىز تاجىكستاندا قالساق، ءومىرىمىز نە بولاتىنىن ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قيىن. سۇيىكتى وتباسىمنىڭ بولعانىنا قۇدايعا شۇكىرشىلىك ايتامىن. ءبىز وسىلاي ەلدەن كەتۋىمىزدىڭ سەبەبى – ەلدەن جىراقتا جۇرگەن قانداستىرىمىزعا وتانىمىزدىڭ سۇيىسپەنشىلىگىن جەتكىزۋ ماقساتى بولعان شىعار.

ءبىزدىڭ ءارقايسىمىز وتانىمىزدى ساعىنامىز، بىرەۋى سەزىمىن ىشىندە تۇيسە، ەندى بىرەۋ ونى ىشىندە ۇستاي المايدى. قانشا ۋاقىت وتسە دە، ەلىمىزگە دەگەن ماحاببات جۇرەگىمىزدەن وشپەيدى. ماعان بۇل جايىندا ايتقان وتە قيىن. ءوز ەلىنەن جىراققا كەتكەن ءاربىر تاجىكستاندىق كوزى تىرىسىندە ءوزىن ساعىنىپ، كۇتىپ وتىراتىنداي جۇرەگىنىڭ ءبىر بولشەگىن وتانىمىزعا تاستاپ كەتكەن.»

اۋدارعان: نازەركە لابيحان