قازاق ەجەلدەن «دەنى ساۋدىڭ – جانى ساۋ»، «دەنساۋلىق زور بايلىق» دەيدى. ءسىزدىڭ دەنساۋلىعىڭىز، ۇلت ساۋلىعىنىڭ قۇرامى. قازاقستان ەگەمەندىگىن الىپ، شەتەلدەردەگى قازاقتار اتاجۇرتقا كوشىپ كەلە باستاعالى بەرى قازاقتىڭ مادەنيەتى، ءتىلى، تاريحى عانا ورالعان جوق. ءار سالاداعى زيالى عالىمدار، جازۋشىلار، ارناۋلى ماماندار، دارىگەرلەر، سپورتشىلار دا ەلگە كەلىپ، اتا-مەكەنىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ جاتىر. سونداي جانداردىڭ ءبىرى شيرەك عاسىرىن مەديسينا سالاسىنا ارناعان ەرجان نۇرمۇحان ۇلى. استاناداعى «نۇر» مەديسينا ورتالىعى باسشىسى «قامشى» تىلشىسىنە سۇحبات بەردى.
اۋەلى ءوزىڭىزدى تانىستىرساڭىز؟ قايدا ءبىلىم الدىڭىز؟
مەن ەرجان نۇرمۇحان ۇلى 1968 جىلى 10 مامىردا قىتايدىڭ نارىنقولمەن شەكارالاس جاتقان مونعولكۇرە اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەم. 1986 جىلى ورتا مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن شىڭجاڭ مەديسينا ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا ءتۇستىم. 1992 جىلى وقۋىمدى تامامداعاننان كەيىن ىلە قازاق وبلىستىق «دوستىق» اۋرۋحاناسىندا حيرۋرگيا بولىمىنە ورنالاستىم.
سودان باستاپ 23 جىل سول اۋرۋحانادا حيرۋرگيا ماماندىعى بويىنشا جۇمىس ىستەدىم. مەن جۇمىسقا كىرگەننەن باستاپ 2002 جىلعا دەيىنگى ون جىل ۋاقىتىمدا جالپى حيرۋرگيالىق جۇمىسپەن اينالىستىم. ونىڭ ىشىندە ۋرولوگيا، گەمورروي ءبولىمى، دەنساۋلىقتى قالپىنا كەلتىرۋ سالالارىندا جۇمىس ىستەدىم. 2003 جىلى جۇرگىزۋشى، باس دارىگەر اتاعىن الدىم. سودان كەيىن اۋرۋحانا ۇجىمىنىڭ ورنالاستىرۋى بويىنشا شىڭجاڭ اۆتونوميالى اۋداندىق اۋرۋحاناسىنىڭ گەمورروي بولىمىندە جارتى جىلدىق ءبىلىم تولىقتىرۋ جۇمىسىمەن اينالىستىم. جارتى جىلدان كەيىن قايتىپ كەلىپ گەمورروي اۋرۋلارىن ارنايى ماماندانعان جولمەن اينالىسا باستادىم. وبلىس كولەمىندەگى گەمورروي تۋرالى ىستەلمەگەن جۇمىستاردى ىستەپ، بوستىقتاردى تولتىردىم. مىسالى گەمورروي اۋرۋلارىن جاڭا تەحنولوگيامەن ەمدەۋ جۇمىستارىن وبلىستا العاشقى بولىپ مەن ىستەدىم. كەيىن گەمورروي اۋرۋلارىنىڭ ىشىندە اقپا اۋرۋلارىن وزگەرتىپ ەمدەۋ بويىنشا دا وبلىستا ءبىرىنشى بولىپ ىستەدىم. سونداي-اق، گەمورروي اۋرۋلارىمەن قوسا باۋىر ەتىنىڭ قۇرتتارىن زەرتتەۋ جانە وعان وپەراسيا جاساۋ، دياگنوز قويۋ، دارىمەن ەمدەۋ، ۋلترا دىبىس ارقىلى ينە شانشىپ، وپەراسياسىز ەمدەۋ سالاسىندا ءبىرتالاي جۇمىستار اتقاردىم.
شيرەك عاسىرلىق تاجىريبەڭىزدە نەندەي جەتىستىكتەرگە جەتتىڭىز؟
وسى جۇمىستاردىڭ ارقاسىندا ىلە وبلىستىق عىلىم-تەحنيكا كوميتەتى جاعىنان ءبىرىنشى دارەجەلى « عىلىم-تەحنيكانى العا باستىرۋ» سىيلىعىنا يە بولدىم.
گەمورروي جاعىندا وبلىس كولەمىندە ءبىرىنشى جاڭا تاپقىرلىق جۇلدەسىن الىپ، 10 مىڭ يۋان اقشالاي سىيلىق الدىم. 2009، 2010، 2011 جىلدارى اۋرۋحانا ۇجىمى جاعىنان وزات قىزمەتكەر بولىپ تانىلدىم. 2013 جىلى قىتايدىڭ شانحاي قالاسىندا حالىقارالىق عىلىمي تالقى جينالىسىنا قاتىسىپ، «حالىقارالىق حيرۋرگ» دەگەن اتاققا يە بولىپ، سەرتيفيكاتىن الدىم. سونىمەن قاتار جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ىقىلاسى جاقسى بولدى. شىڭجاڭ تەليەۆيزياسى، شىڭجاڭ گازەتى، ىلە تەليەۆيزياسى، ىلە گازەتى، ىلە جاستار جۋرنالى سياقتى ب ا ق بەتتەرىندە جاريالاپ وتىردى. وسىنداي قىرۋار ەڭبەگىمىزدى بىلگەننەن كەيىن ساياسي جاقتان دا مەنى جۇمىسقا تارتتى. قۇلجا قالالىق ءماجىلىستىڭ دەپۋتاتتىعىنا شاقىردى. سونىڭ ناتيجەسىندە مەن اۋرۋحانا جانىنان كوپىر سالعىزدىم. بۇل مەنىڭ مەديسينا سالاسىنداعى حالىققا قوسقان ۇلەسىمنەن باسقا حالىققا تيگەن پايدام بولدى.
23 جىلدىق جۇمىس تاجىريبەڭىزدە مەديسينالىق ەڭبەكتەر جاريالادىڭىز با؟
23 جىلدىق حيرۋرگيالىق جۇمىس بارىسىندا جۇڭگو تىلىندە 11 عىلىمي ماقالا جازدىم. قازاق تىلىندە 2 زەرتتەۋ ماقالاسىن جازدىم.
اتاجۇرتقا قاشان ورالدىڭىز؟
2015 جىلى تاريحي سەبەپپەن اتاجۇرتقا ورالىپ، تۇراقتى كاسىبىممەن اينالىسىپ، گەموررويدى، ەرلەر اۋرۋىن ەمدەپ، ينە شانشۋ دەگەن سياقتى قىتايدىڭ ءداستۇرلى مەديسيناسىمەن، وعان قوسا قازاقتىڭ ۇلتتىق مەديسيناسىمەن اينالىسىپ وتىرمىن.
جەكە اۋرۋحانا اشقان بولدىڭىز عوي؟
ءقازىر قازاقستانداعى بارلىق وبلىستاردا ۇسىنىسپەن جۇمىستار باستادىم. مىسالى باتىس قازاقستان مەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارىندا، قىزىلوردا وبلىسىندا، الماتى قالاسىندا دا جۇمىس ىستەدىم. ءبىر جىلدان ارتىق قازاقستاننىڭ ءاربىر ايماقتارىندا ۇسىنىسپەن جۇمىستار ىستەپ، ورتامەن تانىسىپ كەلگەننەن كەيىن 2016 جىلدىڭ سوڭىندا باۋىرىم ەربوسىن نۇرمۇقان ۇلى مەن قارىنداسىم نۇرشاش نۇرمۇقان قىزى جانە جۇبايىم ءپاريدا ايدار قىزى بارلىعىمىز بىرلەسىپ استانا قالاسى، نۇرلى كوشەسى 13ء-ىنشى ۇيدەن «نۇر» شىعىس مەديسينا ورتالىعى اتتى جەكە مەديسينالىق ورتالىق قۇردىق. ورتالىعىمىز جۇمىس ىستەي باستاعانىنا جارىم جىلداي ۋاقىت بولدى. جۇمىس جۇرگىزۋ بارىسىندا كوپتەگەن ناۋقاستاردى قابىلدادىق. ونىڭ ىشىندە بەت نەرۆ تامىرلارىنا سۋىق تيۋ ياعني بەتتىڭ قيسايىپ قالۋى سياقتى اۋرۋلاردى ينە شانشىپ ەمدەۋ جاعىندا ءبىز ءونىمدى جاقسى ناتيجەلەرگە يە بولدىق. بۇدان باسقا دا بەل اۋرۋ، تىزە اۋرۋ، اياق اۋرۋلارىنا دا ءبىز جۇيەلى تۇردە ەمدەۋ جاسادىق. ءبىز تەك قانا جۇڭگو مەديسيناسىنا سۇيەنىپ قالماي زاماناۋي مەديسينانىڭ ارتىقشىلىقتارىن دا مەيلىنشە پايدالانىپ وتىرمىز. مىسالى كت يمارتانىڭ ەرەكشەلىكتەرىنەن پايدالانا وتىرىپ دياگنوز قويۋ، سول دياگنوزىمىزعا قاراي جۇيەلى ەمدەۋ ادىستەرىن جۇرگىزدىك. جان-جاقتىلى ءاربىر مەديسينانىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تولىق پايدالانىپ وتىرمىز. ۇلتتىق مەديسينامەن دە توعىستىرىپ، اۋرۋلارعا قايسىسى قولايلى بولسا سونىمەن ەمدەۋ جۇرگىزدىك. ءبىز تەك ءداستۇرلى مەديسينامەن قاتىپ قالعامىز جوق.
ال، ءوزىمنىڭ كاسىبىم بويىنشا بولعاندا استانا كولەمىندە گەمورروي اۋرۋىن وپەراسياسىز ەمدەۋ، وعان كەڭەس بەرۋ جۇمىستارىن ىستەپ جاتىرمىن. ۋرولوگيالىق اۋرۋلارعا دا دياگنوز قويۋ، كەڭەس بەرۋ، ەمدەۋ جاعىندا دا مەيلىنشە تاجىريبەمدى قولدانىپ وتىرمىن دەپ ايتا الامىن.
قازاقستانعا كەلگەننەن كەيىن قازاقستان مەديسيناسىنداعى قانداي جەتىسپەۋشىلىكتەردى بايقادىڭىز، قانداي بوستىقتاردى تولتىرۋعا مۇمكىندىگىڭىز بار؟
قازاق ەلى جاڭا مەملەكەت بولعاندىقتان ءىشىنارا دارا مەديسينا ماماندارىن تاربيەلەۋ جاعىندا جەتىسپەۋشىلىكتەرى كوپ. مىسالى گەمورروي اۋرۋلارىنىڭ دارىگەرى جوق دەرلىك. پروكتوليكتەردىڭ سانى از. مىسالى قىزىلوردا بويىنشا جالعىز پروكتوليك بار ەكەن. بۇل وسى سالادا مامانداردىڭ وتە تاپشى ەكەنىن دالەلدەيدى. دياگنوز قويۋ، ەمدەۋ جاعىندا مەن ەشكىمدە جوق ەرەكشەلىگىمدى پايدالانىپ، جۇڭگو مەديسيناسىمەن قازاقتىڭ ۇلتتىق مەديسيناسىن ۇشتاستىرىپ، ەشكىم ىستەي الماي جاتقان جۇمىستاردى ىستەيمىن دەپ بەل بايلاپ وتىرمىن. قازاقستاندا ينە شانشۋ جالپىلاسا باستاعانىمەن، كوپتەگەن ادامدار ناقتى ماماندىق بويىنشا وقىپ، ارناۋلى زەرتتەمەگەندىكتەن ينە شانشۋ ءالى جۇيەگە تۇسپەگەن. وسى ينە شانشۋدى ۇيلەستىرۋ، قالىپتاستىرۋ جۇمىسىن قولعا الىپ جاتىرمىن. ارحيۆتەرىمدى پايدالانىپ ءتىپتى مامان تاربيەلەۋگە دە دايىنمىن.
الداعى جوسپارلارىڭىز قانداي؟
الداعى جوسپارلارىمىز ءۇش باعىتتا داميدى دەسەك بولادى. ءبىرىنشى جوسپارىمىز بەت نەرۆ تامىرلارىنىڭ ينسۋلت الۋى، جانسىزدانۋى. بولماسا ميعا قان قۇيىلۋ، مي قان تامىرلارىنىڭ ينسۋلت الۋى، وسىنى ينەمەن شانشۋ ارقىلى قالپىنا كەلتىرۋ. بۇگىنگە دەيىن بۇنداي 20-دان ارتىق ادام ەمدەلدى. ولاردىڭ 99 پايىزىنىڭ دەنساۋلىعى قالپىنا كەلدى.
ەكىنشىدەن، گەمورروي اۋرۋلارىن، ۋرولوگيالىق اۋرۋلاردى قىتايدىڭ ءداستۇرلى مەديسيناسى مەن قازىرگى زامان مەديسيناسىن بىرلەستىرە وتىرىپ ەمدەيمىز. جاڭا تەحنولوگيا، جاڭا امالدارمەن ەمدەيتىن بولامىز. قازىرگىدەن دە جاقسى ناتيجەگە يە بولامىز دەپ ويلايمىن.
قارىنداسىڭىز نۇرشاش تا مەديسينا مامانى ما؟
قارىنداسىم نۇرشاش نۇرمۇقان قىزى، جۇبايىم ءپاريدا ايدارقىزىدا مەديسينا ورتالىعىمىزدا جۇمىس ىستەيدى. نۇرشاش بۇرىن قىتايدىڭ شىڭجاڭ مەديسينا ۋنيۆەرسيتەتى، ءنومىرى ەكىنشى اۋرۋحاناسىندا ون جىلدان استام بالالار دارىگەرى بولعان. ول ءقازىر ءبىزدىڭ مەديسينالىق ورتالىقتا بالالار ەمىمەن اينالىسادى. بالالار جاعىنان دا كوپتەگەن ىستەيتىن جۇمىستى ىستەيتىندىگىمىزدى ايتا الامىز. بۇل ءبىزدىڭ جوسپاردىڭ ءۇشىنشى باعىتى. نۇرشاش كوپتەگەن بالا ناۋقاستاردى قابىلداپ، ءوزىنىڭ ارتىقشىلىقتارىن الدەقاشان ساۋلەلەندىرىپ بولدى. مەديسينا ورتالىعىعىمزدا جۇمىس ىستەيتىن جۇبايىم ءپاريدا ايدارقىزىدا ىلە وبلىستىق «دوستىق» اۋرۋحاناسىندا 20 جىل تەراپيا اۋىرۋلارىن ەمدەۋمەن اينالىسقان مامان، ورتالىعىعىمزدا توچكالارعا ۋكول قويىپ ەمدەۋمەن اينالىسادى. مەديسينا ورتالىعىمىزدىڭ دارىگەرلەرى تەگىس جوعارى ساناتتاعى دارىگەرلەر، كەلەشەكتە حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا ايانباي قىزمەت ەتە الامىز دەپ ويلايمىن.
مەديسينالىق جاقتا كەڭەس بەرۋ تەلەفونىم: +77782680673، جۇمىس ۋاقىتتارىندا كەڭەس بەرە الامىن.
سۇحباتىڭىزعا راقمەت!
سۇحباتتاسقان قارابۋرا قۇلتاي
پىكىر قالدىرۋ