قىتايدىڭ ينتەرنەت كەڭىستىگىندەگى ەڭ ۇلكەن ەلەكتروندى اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالاتىن شينلاڭ (sina.com.cn) سايتىندا قازاقتى قورلاپ مازاق ەتكەن ماقالا جارىق كوردى. «ەستەلىك» رەتىندە جازىلعان ماقالانىڭ اۆتورى زەينەت جاسىنداعى حۇڭ باۋ (سۋرەتتە) دەگەن رەجيسسەر. ول كەزىندە شىڭجاندا اسكەري قىزمەت وتەپتى. سول كەزدە قازاقتاردى كوپ كورگەنىن، ارالاس-قۇرالاس بولعانىن ايتا كەلە «قازاقتار وتە مەيماندوس، قوناقجاي حالىق، قىدىرىپ بارىپ ۇيىنە قونعان قىتايلاردىڭ قوينىنا وڭ جاقتا وتىرعان ۇلكەن قىزدارىن سالىپ بەرەدى، وسىلاي تالاي قىزدىڭ ءدامىن تاتتىم» دەپ قازاقتاردىڭ داستۇرىنە، بولمىسىنا قايشى كەلەتىن، ۇلتتىق-ار-نامىسىن قورلايتىن جالعان اقپارات بەرگەن. حۇڭ باۋدىڭ ەكى ءبولىنىپ جارىق كورگەن وسى ماقالاسىنا وراي (مىندا http://blog.sina.com.cn/s/blog_4e70a00f0100a0fa.html    http://blog.sina.com.cn/s/blog_4e70a00f0100a210.html) قىتايداعى قازاقتار اراسىندا ۇلكەن نارازىلىق تۋىنداۋدا. الايدا، نارازىلىق تەك ينتەرنەت سايتتاردان اسا الار ەمەس. قازاق تىلىندە جارىق كورەتىن اقپارات قۇرالدارىنىڭ بارلىعى دا بۇعان نارازىلىق تانىتۋدا.

جالپى، قازاقتىڭ، قازاق عانا ەمەس، مۇسىلمان الەمىنىڭ ەڭ نازىك ماسەلەسى  - ايەل زاتىنىڭ ار-نامىسىن قورلاۋعا قاتىستى جالعان اقپاراتتاردىڭ جاريالانۋى ءبىر بۇل ەمەس. كونەكوزدەردىڭ ءبارى بىلەتىن ءبىر وقيعا 1986 جىلدارى ورىن العان. سول جىلدارى جۇڭگو تىلىندە «الىستاعى اق وتاۋ» دەگەن كىتاپ جارىق كورىپ، وندا دا تۋرا وسىنداي اڭگىمە ايتىلادى. كىتاپ اۆتورى «قازاق ايەلدەرىنىڭ كوڭىلىن تابۋ قيىن ەمەس، ءاتىر-سابىن، اينا-تاراق سەكىلدى زاتتار سىيلاساڭ كەز كەلگەن قازاق ايەلى سەنىمەن قويىنداس بولۋعا كونە كەتەدى» دەپ جازدى. بۇل زور داۋ بولىپ سول كەزدەگى قىتايداعى قازاقتاردىڭ ۇلكەندەرى ءجانابىل سەكىلدى اقساقالدار اعايىنعا باسۋ ايتىپ، ال ۇكىمەت اناۋ جازۋشىنى جازالاپ، ماسەلەنى سىرتقا شىعارماي، قازاقستاننىڭ قازاقتارىنىڭ قۇلاعىنا جەتكىزبەي شەشكەن.

ال جاقىندا عانا قۇلجادا ءبىر ۇلتى جۇڭگو جىگىت قازاق جاستارىن قورلاپ، مازاق ەتىپ ونى ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ الىپ ينتەرنەتكە قويعان. ينتەرنەت پايدالانۋشىلاردىڭ نارازىلىعى ءورشىپ كەتپەس ءۇشىن بيلىك ورىندارى ينتەرنەتتەن الگى ۆيدەونى جويىپ، ونى ءتۇسىرىپ جاريالاعان ازاماتقا 15 كۇنگە قاماۋ جونىندە اكىمشىلىك جازا قولدانعان.

قىتايداعى اعايىندار الگى رەجيسسەر حۇڭ باۋدىڭ جازباسىن دا ۇكىمەت ينتەرنەتتەن ءوشىرىپ قانا شارۋانى تامامدايدى دەپ سانايدى. ءقازىر قىتايدا قازاقتاردى كەز كەلگەن كولدەنەڭ كوك اتتى باسىناتىن بولدى. سوندىقتان، اجە-انالارىمىزدىڭ، اپا-قارىنداستارىمىزدىڭ نامىسىن قورلاپ، كۇيە جاققان حۋن باۋ جۇڭگو زاڭدارىنا سايكەس «ۇلتارازدىعىن قوزدىرعانى ءۇشىن» دەپ جازالانىپ ەكى جىلعا دەيىن سوتتالۋى ءتيىس. بۇل سونداعى اعايىننىڭ تالابى. بۇل تالاپتارىن قازاقتار كوشەدە نارازىلىق شەرۋىن وتكىزىپ ۇكىمەتكە بىلدىرۋگە دارمەنسىز بولىپ وتىر. سەبەبى، بيىلعى جىلدىڭ 8-قاراشاسىندا قىتايدا پارتيانىڭ حVIII سەزى بولىپ، ەل باسشىسى اۋىسادى. سوعان وراي بۇل كۇندەرى قىتايدا كوشەدە ادامداردىڭ توپتاسىپ شەرۋ وتكىزۋىنە قاتاڭ تيىم سالىنعان. قازاقتار 100 ادامنان ارتىق باس قوسا المايدى. سوندىقتان بۇل ماسەلەنى قازاق ۇلتشىلدارى كوتەرىپ، قازاقستان ۇكىمەتى اتسالىسىپ، تاتۋ كورشىمىز جۇڭگو ەلىنىڭ ەلشىلىگىنە نارازىلىق حاتتارىن جولداۋ ارقىلى الگى بۇلدىرگى رەجيسسەردىڭ قاتاڭ جازالانۋىن تالاپ ەتۋمىز كەرەك. ايتپەگەن كۇندە ەرتەڭ ول ءوزى ايتىپ جۇرگەن اڭگىمەسىن كينو قىلىپ تۇسىرسە (ونىڭ كينورەجيسسەر ەكەنىن ەسكەرۋ كەرەك) ناعىز ماسقارا سوندا بولماق.

جالپى، بۇل اڭگىمەنىڭ تۇپ-توركىنىن باعامداعان ادام ونىڭ قىتايداعى ميلليونداعان بويداقتارعا باعىتتالىپ جازىلعانىن انىق بايقاۋعا بولادى. «سەندەر مۇندا نەعىپ جۇرسىڭدەر، قازاقتاردىڭ ورتاسىنا، قازاق ەلىنە بارىڭدار، بارلىعىڭا وندا ايەل تابىلادى» دەگەن ويدى مەڭزەپ تۇر. قىتايلار دالادا جاتقان قىز جوق ەكەنىن، قازاقتار قاشان دا ار-نامىسىن جوعارى قوياتىن ۇلت ەكەنىن، تاتۋ كورشىلىككە سىزات تۇسىرەتىن مۇنداي اڭگىمەلەرگە توزبەيتىنىن ءبىلۋى ءتيىس. ەگەر جۇڭگو ۇكىمەتى الگى رەجيسسەردى جازالاپ، قازاق حالقىنان كەشىرىم سۇراماعان جاعدايدا ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى جۇڭگو ۇلتىنىڭ وكىلدەرىنە وڭاي بولماسىن، ەك ەلدىڭ قارىم-قاتىناسى سالقىندايتىنىن ءبىلۋى ءتيىس.

اعايىن، نامىسىمىزدى اياققا تاپتاتىپ، ۇلتىمىزدى كورىنگەن كوك اتتىنىڭ قورلاۋىنا جول بەرمەيىك!

اۆتور: اردابەك سولداتباي

دەرەككوز: "شىن" پورتالى